confirmed، emailconfirmed، templateeditor
۱٬۵۵۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
مصدق با دورزدن کانونهای موجود قدرت، مستقیماً از مردم کمک خواست؛ ولی از هنر و ابزار سازماندهی مردم برخوردار نبود (کاتوزیان، ۱۱۶). تلقی اشتباه رهبران نهضت نفت از سیاستهای بینالمللی انرژی (فوران، ۴۲۹ و ۴۳۱) و اعتماد بیجای مصدق به وعدههای امریکا و قبول دخالت بانک بینالمللی در قضیه نفت (حوزه، ۱۳۲؛ آیت، ۶۵ ـ ۷۵)، تشدید بحران مالی دولت مصدق در پی همکارینکردن شوروی (فوران، ۴۳۷؛ رهدار، ۱۰۷ ـ ۱۰۸) و غفلت از مبارزه با استبداد داخلی (رهدار، ۱۰۱ ـ ۱۰۲) از دیگر علل شکست نهضت بود. در تحلیل برخی آگاهان، مصدق و کاشانی به مسئله نفت اکتفا کردند و از اندیشه درباره کل نظام سیاسی و سرچشمه مفاسد اجتماعی غافل بودند و حال آنکه میبایست همانند نهضت امامخمینی سرچشمه مفاسد را که رژیم پهلوی بود هدف میگرفتند (فضلالله، ۳۵۲ ـ ۳۵۳). عواملی نیز باعث دشوارشدن وضعیت شد، ازجمله سلب اختیارات قانونگذاری از مجلس از سوی مصدق، سهلانگاری درباره مجازات مأموران حملهکننده به مردم در جریان نهضت و واقعه ۳۰ تیر (زهیری، ۱۸۱ ـ ۱۸۳؛ منصوری، ۳۴ ـ ۳۵)، انتصاب افراد مشکوک به مقامات مهم نظامی و بیتوجهی به اندرزهای دلسوزانه کاشانی و دیگران (حسینیان، بیست سال، ۱۹۲ ـ ۱۹۳)، بهویژه بیتوجهی به اخطار کاشانی درباره احتمال کودتا (مدنی، ۱/۵۰۷) و نداشتن افراد تربیتشده برای مبارزه (حوزه، ۱۴۲؛ ابرقویی، ۳۴۷). انگلستان نیز نفت ایران را تحریم کرد و با این تحریم شرایط اقتصادی اجتماعی ایران بدتر و راه برای مداخله گسترده بیگانگان هموار شد (فوران، ۴۲۹، ۴۳۱ و ۴۳۴؛ امینی، علی، ۶۹؛ کاتوزیان، ۲۷۲). | مصدق با دورزدن کانونهای موجود قدرت، مستقیماً از مردم کمک خواست؛ ولی از هنر و ابزار سازماندهی مردم برخوردار نبود (کاتوزیان، ۱۱۶). تلقی اشتباه رهبران نهضت نفت از سیاستهای بینالمللی انرژی (فوران، ۴۲۹ و ۴۳۱) و اعتماد بیجای مصدق به وعدههای امریکا و قبول دخالت بانک بینالمللی در قضیه نفت (حوزه، ۱۳۲؛ آیت، ۶۵ ـ ۷۵)، تشدید بحران مالی دولت مصدق در پی همکارینکردن شوروی (فوران، ۴۳۷؛ رهدار، ۱۰۷ ـ ۱۰۸) و غفلت از مبارزه با استبداد داخلی (رهدار، ۱۰۱ ـ ۱۰۲) از دیگر علل شکست نهضت بود. در تحلیل برخی آگاهان، مصدق و کاشانی به مسئله نفت اکتفا کردند و از اندیشه درباره کل نظام سیاسی و سرچشمه مفاسد اجتماعی غافل بودند و حال آنکه میبایست همانند نهضت امامخمینی سرچشمه مفاسد را که رژیم پهلوی بود هدف میگرفتند (فضلالله، ۳۵۲ ـ ۳۵۳). عواملی نیز باعث دشوارشدن وضعیت شد، ازجمله سلب اختیارات قانونگذاری از مجلس از سوی مصدق، سهلانگاری درباره مجازات مأموران حملهکننده به مردم در جریان نهضت و واقعه ۳۰ تیر (زهیری، ۱۸۱ ـ ۱۸۳؛ منصوری، ۳۴ ـ ۳۵)، انتصاب افراد مشکوک به مقامات مهم نظامی و بیتوجهی به اندرزهای دلسوزانه کاشانی و دیگران (حسینیان، بیست سال، ۱۹۲ ـ ۱۹۳)، بهویژه بیتوجهی به اخطار کاشانی درباره احتمال کودتا (مدنی، ۱/۵۰۷) و نداشتن افراد تربیتشده برای مبارزه (حوزه، ۱۴۲؛ ابرقویی، ۳۴۷). انگلستان نیز نفت ایران را تحریم کرد و با این تحریم شرایط اقتصادی اجتماعی ایران بدتر و راه برای مداخله گسترده بیگانگان هموار شد (فوران، ۴۲۹، ۴۳۱ و ۴۳۴؛ امینی، علی، ۶۹؛ کاتوزیان، ۲۷۲). | ||
نگاه امامخمینی به نهضت ملی نفت: امامخمینی به تاریخ اسلام، ایران و نهضتهای آزادیبخش و پیروزیها و شکستها توجه ویژه داشت و از تجربههای تاریخی در پیشبرد نهضت اسلامی بهره میگرفت. ایشان ملیشدن صنعت نفت و کوتاهکردن دست استعماری انگلیس را خدمت به کشور ایران میدانست. ایشان که معتقد بود مصدق میخواست به کشور خدمت کند اما اشتباه نیز داشت، یکی از اشتباههای وی را همانند قوامالسلطنه شمرده که وقتی قدرت داشت، محمدرضا پهلوی را از میان برنداشت، با اینکه به راحتی میتوانست او را کنار بگذارد (۴/۳۷۱) (← مقاله مصدق، محمد). ایشان علت اصلی شکست نهضت ملی نفت را غیر اسلامیبودن و محصورکردن آن در دایره ملیگرایی و اهداف سیاسی و منافع مادی میدید (۵/۲۶۷ و ۱۳/۳۹) و بر این باور بود که ملیگرایان از همان آغاز از نظر فکری با اسلام و روحانیت مخالف بودند و در عمل نیز مخالفت کردند (۱۴/۴۵۶) و همه علما و بزرگانی که در دوره مشروطیت در صدد خدمت به اسلام بودند، از میرزامحمدحسن شیرازی تا سیدابوالقاسم کاشانی را، خطاکار میخواندند (۱۴/۴۶۴ ـ ۴۶۵). از نگاه امامخمینی جدایی دین از سیاست و جدایی رهبری سیاسی از رهبری مذهبی از عوامل شکست نهضت بود (۵/۲۶۸ ـ ۲۷۶). ایشان در مجموع به تفکر و شعار ملیگراییِ جبهه ملی بدبین بود و اعضای این جبهه را برای مملکت افرادی زیانبار و نگاه آنان را مخالف اسلام و روحانیت میدانست (۱۴/۴۵۶ ـ ۴۵۷ و ۴۴۹) (← مقالههای ملیگرایی؛ جبهه ملی ایران). ایشان در مقایسه انقلاب اسلامی با نهضت نفت، انقلاب اسلامی را نهضتی عمیقتر از نهضت نفت میدانست و بر آن بود که نهضت نفت، نهضتی صرفاً سیاسی بود؛ ولی انقلاب اسلامی انقلابی سیاسی، مذهبی و ریشهدار بود. ایشان نهضت ملی نفت را جنبشی مادی و انقلاب اسلامی را انقلابی معنوی برمیشمرد. به باور ایشان نهضت نفت با تکیه بر توان سیاسی و دوری از معنویت و برخی از اشتباهات دیگر شکست خورد (۵/۲۹۰ و ۷/۴۵۷ ـ ۴۵۹). | نگاه امامخمینی به نهضت ملی نفت: امامخمینی به تاریخ اسلام، ایران و نهضتهای آزادیبخش و پیروزیها و شکستها توجه ویژه داشت و از تجربههای تاریخی در پیشبرد نهضت اسلامی بهره میگرفت. ایشان ملیشدن صنعت نفت و کوتاهکردن دست استعماری انگلیس را خدمت به کشور ایران میدانست. ایشان که معتقد بود مصدق میخواست به کشور خدمت کند اما اشتباه نیز داشت، یکی از اشتباههای وی را همانند قوامالسلطنه شمرده که وقتی قدرت داشت، محمدرضا پهلوی را از میان برنداشت، با اینکه به راحتی میتوانست او را کنار بگذارد (۴/۳۷۱) (← مقاله مصدق، محمد). ایشان علت اصلی شکست نهضت ملی نفت را غیر اسلامیبودن و محصورکردن آن در دایره ملیگرایی و اهداف سیاسی و منافع مادی میدید (۵/۲۶۷ و ۱۳/۳۹) و بر این باور بود که ملیگرایان از همان آغاز از نظر فکری با اسلام و روحانیت مخالف بودند و در عمل نیز مخالفت کردند (۱۴/۴۵۶) و همه علما و بزرگانی که در دوره مشروطیت در صدد خدمت به اسلام بودند، از میرزامحمدحسن شیرازی تا سیدابوالقاسم کاشانی را، خطاکار میخواندند (۱۴/۴۶۴ ـ ۴۶۵). از نگاه امامخمینی جدایی دین از سیاست و جدایی رهبری سیاسی از رهبری مذهبی از عوامل شکست نهضت بود (۵/۲۶۸ ـ ۲۷۶). ایشان در مجموع به تفکر و شعار ملیگراییِ جبهه ملی بدبین بود و اعضای این جبهه را برای مملکت افرادی زیانبار و نگاه آنان را مخالف اسلام و روحانیت میدانست (۱۴/۴۵۶ ـ ۴۵۷ و ۴۴۹) (← مقالههای ملیگرایی؛ جبهه ملی ایران). ایشان در مقایسه انقلاب اسلامی با نهضت نفت، انقلاب اسلامی را نهضتی عمیقتر از نهضت نفت میدانست و بر آن بود که نهضت نفت، نهضتی صرفاً سیاسی بود؛ ولی انقلاب اسلامی انقلابی سیاسی، مذهبی و ریشهدار بود. ایشان نهضت ملی نفت را جنبشی مادی و انقلاب اسلامی را انقلابی معنوی برمیشمرد. به باور ایشان نهضت نفت با تکیه بر توان سیاسی و دوری از معنویت و برخی از اشتباهات دیگر شکست خورد (۵/۲۹۰ و ۷/۴۵۷ ـ ۴۵۹). | ||
منابع | ==منابع== | ||
آقاحسینی، علیرضا، تحلیل گفتمانی وعلل و عوامل شکست جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران (۱۳۲۰ ـ ۱۳۳۲)، مجله پژوهشهای تاریخی، شماره۱۰، ۱۳۹۰ش. | |||
آیت، سیدحسن، چهره حقیقی مصدق السلطنه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۰ش. | آیت، سیدحسن، چهره حقیقی مصدق السلطنه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۰ش. | ||
ابرقویی، عباس، علل ناتوانی دولت ملی، ریشهیابی ناکامیها در حل مساله نفت، مجله راهبرد، شماره ۲۸، ۱۳۸۲ش. | ابرقویی، عباس، علل ناتوانی دولت ملی، ریشهیابی ناکامیها در حل مساله نفت، مجله راهبرد، شماره ۲۸، ۱۳۸۲ش. |