Image-reviewer، confirmed، templateeditor
۷۲۱
ویرایش
جهان اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←مفهوم‌شناسی
(اصلاح ارقام) |
جز (←مفهوم‌شناسی) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
جهان اسلام مفهومی کاربردی است که یکپارچگی آن (امت) آرمان دیرین مصلحان و جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی مسلمانان بوده است. در تعریف آن شاخص قطعی وجود ندارد و معیارهایی نظیر درصد جمعیت، عضویت در سازمان همکاری اسلامی، شاخص‌های فرهنگی<ref>رجاء، معیارهای تعریف، ۳۱ـ۳۲.</ref> و عوامل سرزمینی<ref>جیهانی، اشکال العالم، ۴۳ـ۲۰۵.</ref> باعث شده تا تعریف جامعی از جهان اسلام ارائه نشود؛ همچنین این اصطلاح در برابر اصطلاحاتی چون جهان مسیحیت و یهودیت به کار می‌رود.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱/۳۴۹ و ۲۷/۲۳۳.</ref> با این حال، برخی گفته‌اند جهان اسلام به مجموعه کشورهایی گفته می‌شود که بیش از نیمی از جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می‌دهند و اسلام دین رسمی آنان است<ref>لطفی و محمدزاده، فرآیند جهانی‌شدن و بررسی این پدیده، ۵.</ref> و برخی آن را شامل مسلمانان دیگر نقاط نیز دانسته‌اند.<ref>زرقانی، سنجش و رتبه‌بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام، ۹.</ref> | جهان اسلام مفهومی کاربردی است که یکپارچگی آن (امت) آرمان دیرین مصلحان و جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی مسلمانان بوده است. در تعریف آن شاخص قطعی وجود ندارد و معیارهایی نظیر درصد جمعیت، عضویت در سازمان همکاری اسلامی، شاخص‌های فرهنگی<ref>رجاء، معیارهای تعریف، ۳۱ـ۳۲.</ref> و عوامل سرزمینی<ref>جیهانی، اشکال العالم، ۴۳ـ۲۰۵.</ref> باعث شده تا تعریف جامعی از جهان اسلام ارائه نشود؛ همچنین این اصطلاح در برابر اصطلاحاتی چون جهان مسیحیت و یهودیت به کار می‌رود.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱/۳۴۹ و ۲۷/۲۳۳.</ref> با این حال، برخی گفته‌اند جهان اسلام به مجموعه کشورهایی گفته می‌شود که بیش از نیمی از جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می‌دهند و اسلام دین رسمی آنان است<ref>لطفی و محمدزاده، فرآیند جهانی‌شدن و بررسی این پدیده، ۵.</ref> و برخی آن را شامل مسلمانان دیگر نقاط نیز دانسته‌اند.<ref>زرقانی، سنجش و رتبه‌بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام، ۹.</ref> | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
واژه جهان اسلام گاهی در کنار و در پیوند با مفهوم «امت» به کار برده می‌شود. امت به گروهی از مردم<ref>عمید، فرهنگ فارسی، ۱۹۵.</ref> که برای کاری و هدفی جمع شده‌اند<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۸۶.</ref> یا به مجموع پیروان یک دین و یک [[پیامبر(ع)]] گفته می‌شود<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱/۵۵۸.</ref>. این واژه در [[قرآن کریم]] نیز به همین معانی به کار رفته است<ref>بقره، ۱۲۸، ۱۳۴ و ۲۱۳؛ آل عمران، ۱۰۴، ۱۱۰ و ۱۱۳؛ نساء، ۴۱؛ مائده، ۴۸ و ۶۶.</ref> | واژه جهان اسلام گاهی در کنار و در پیوند با مفهوم «امت» به کار برده می‌شود. امت به گروهی از مردم<ref>عمید، فرهنگ فارسی، ۱۹۵.</ref> که برای کاری و هدفی جمع شده‌اند<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۸۶.</ref> یا به مجموع پیروان یک دین و یک [[پیامبر(ع)]] گفته می‌شود<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱/۵۵۸.</ref>. این واژه در [[قرآن کریم]] نیز به همین معانی به کار رفته است.<ref>بقره، ۱۲۸، ۱۳۴ و ۲۱۳؛ آل عمران، ۱۰۴، ۱۱۰ و ۱۱۳؛ نساء، ۴۱؛ مائده، ۴۸ و ۶۶.</ref>{{سخ}} | ||
از دیدگاه اسلام عامل اصلی وحدت امت و جامعه اسلامی [[وحدت]] عقیده است؛ با این حال، وحدت سرزمین و وجود مرزهای جغرافیایی اعم از طبیعی و قراردادی نیز بی‌اعتبار نیست و در [[فقه اسلامی]] «دارالاسلام» با مرزهای خاص تعریف می‌شود و دارای [[احکام شرعی]] خاصی است. این عامل، مرز کشورهای اسلامی و غیر اسلامی را تعیین می‌کند<ref>مصباح یزدی، اختیارات ولی فقیه در خارج از مرزها، ۸۴.</ref>. بر مبنای ملاک جغرافیایی، کشورهای جهان اسلام عمدتاً در سه قاره و پنج منطقه پرجمعیت و عمدتاً برخوردار از غنای تاریخی و اقتصادی، قرار دارند. منطقه اول بر اساس ملاک تقسیم‌بندی جغرافیایی، شامل کشورهای شمال افریقا ازجمله مصر، الجزایر، لیبی، تونس و مغرب است. منطقه دوم ۲۴ کشورِ مناطق دیگر افریقایی مانند سودان، چاد و نیجر را دربر می‌گیرد که با وجود وسعت زیاد و منابع غنی، از لحاظ اقتصادی در [[فقر]] و محرومیت به سر می‌برند. منطقه سوم در بردارنده سیزده کشور در منطقه غرب و جنوب غرب آسیا است که شامل کشورهایی مانند [[ایران]]، افغانستان، پاکستان، کشورهای جنوب خلیج فارس، [[یمن]]، [[عراق]] و ترکیه می‌شود. منطقه چهارم منطقه شرق آسیاست که دو کشور اندونزی و مالزی بیشترِ جمعیت مسلمانانِ این منطقه را در خود جای داده‌اند. منطقه پنجم شامل کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز و کشورهای اروپای شرقی مانند قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، آذربایجان، ترکمنستان، آلبانی و بوسنی است.<ref>صفوی، جغرافیای سیاسی جهان اسلام، ۱۱.</ref> افزون بر مناطق گفته شده که دارای اکثریت مسلمان‌اند، در مناطق هند و چین و دیگر مناطق آسیای جنوبی و شرقی، روسیه، اروپای غربی، امریکای شمالی و جنوبی، قسمت‌های غیر مسلمان‌نشین قاره افریقا و اقیانوسیه، مسلمانان کمی حضور دارند.<ref>کتانی، اقلیت‌های مسلمان در جهان امروز، ۷۸ـ۲۸۰.</ref> | امت، اصطلاحی دینی و قرآنی است که هم‌زمان با [[دین اسلام]] رواج یافت و جایگزینی برای مفهوم ملت به معنای امروزی آن به شمار می‌رود.<ref>بابایی زارچ، امت و ملت در اندیشه امام‌خمینی، ۷۵.</ref> | ||
از دیدگاه اسلام عامل اصلی وحدت امت و جامعه اسلامی [[وحدت]] عقیده است؛ با این حال، وحدت سرزمین و وجود مرزهای جغرافیایی اعم از طبیعی و قراردادی نیز بی‌اعتبار نیست و در [[فقه اسلامی]] «دارالاسلام» با مرزهای خاص تعریف می‌شود و دارای [[احکام شرعی]] خاصی است. این عامل، مرز کشورهای اسلامی و غیر اسلامی را تعیین می‌کند<ref>مصباح یزدی، اختیارات ولی فقیه در خارج از مرزها، ۸۴.</ref>.{{سخ}} | |||
بر مبنای ملاک جغرافیایی، کشورهای جهان اسلام عمدتاً در سه قاره و پنج منطقه پرجمعیت و عمدتاً برخوردار از غنای تاریخی و اقتصادی، قرار دارند. منطقه اول بر اساس ملاک تقسیم‌بندی جغرافیایی، شامل کشورهای شمال افریقا ازجمله مصر، الجزایر، لیبی، تونس و مغرب است. منطقه دوم ۲۴ کشورِ مناطق دیگر افریقایی مانند سودان، چاد و نیجر را دربر می‌گیرد که با وجود وسعت زیاد و منابع غنی، از لحاظ اقتصادی در [[فقر]] و محرومیت به سر می‌برند. منطقه سوم در بردارنده سیزده کشور در منطقه غرب و جنوب غرب آسیا است که شامل کشورهایی مانند [[ایران]]، افغانستان، پاکستان، کشورهای جنوب خلیج فارس، [[یمن]]، [[عراق]] و ترکیه می‌شود. منطقه چهارم منطقه شرق آسیاست که دو کشور اندونزی و مالزی بیشترِ جمعیت مسلمانانِ این منطقه را در خود جای داده‌اند. منطقه پنجم شامل کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز و کشورهای اروپای شرقی مانند قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، آذربایجان، ترکمنستان، آلبانی و بوسنی است.<ref>صفوی، جغرافیای سیاسی جهان اسلام، ۱۱.</ref>{{سخ}} | |||
افزون بر مناطق گفته شده که دارای اکثریت مسلمان‌اند، در مناطق هند و چین و دیگر مناطق آسیای جنوبی و شرقی، روسیه، اروپای غربی، امریکای شمالی و جنوبی، قسمت‌های غیر مسلمان‌نشین قاره افریقا و اقیانوسیه، مسلمانان کمی حضور دارند.<ref>کتانی، اقلیت‌های مسلمان در جهان امروز، ۷۸ـ۲۸۰.</ref> | |||
==گسترش اسلام== | ==گسترش اسلام== | ||
از لحاظ تاریخی نقطه نخستین و مرکزیِ جهان اسلام سرزمین [[حجاز]] بوده است.<ref>زرقانی، سنجش و رتبه‌بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام، ۹.</ref> [[پیامبر اسلام(ص)]] در دوران [[بعثت]] و پس از [[هجرت به مدینه]] با همراهی دو [[قبیله اوس]] و [[قبیله خزرج|خزرج]] و مهاجران [[مکه]]، زیربنا و هسته مرکزی امت اسلامی را شکل داد. در این دوران کارهای مهمی مانند برقراری پیوند میان قبیله‌های مسلمان و [[انصار]] و [[مهاجرین]]، نبردهای متعدد با قریش و طایفه‌های پیمان‌شکن و اعلام جهانی رسالت اسلام صورت گرفت.<ref>نصیری، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۲۶ـ۱۵۰.</ref> | از لحاظ تاریخی نقطه نخستین و مرکزیِ جهان اسلام سرزمین [[حجاز]] بوده است.<ref>زرقانی، سنجش و رتبه‌بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام، ۹.</ref> [[پیامبر اسلام(ص)]] در دوران [[بعثت]] و پس از [[هجرت به مدینه]] با همراهی دو [[قبیله اوس]] و [[قبیله خزرج|خزرج]] و مهاجران [[مکه]]، زیربنا و هسته مرکزی امت اسلامی را شکل داد. در این دوران کارهای مهمی مانند برقراری پیوند میان قبیله‌های مسلمان و [[انصار]] و [[مهاجرین]]، نبردهای متعدد با قریش و طایفه‌های پیمان‌شکن و اعلام جهانی رسالت اسلام صورت گرفت.<ref>نصیری، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۲۶ـ۱۵۰.</ref> | ||