توحید (عرفان): تفاوت میان نسخه‌ها

[[امام‌خمینی]] نیز با توجه به مراتب فنا به تبیین مراحل سه‌گانه توحید پرداخته و بر این باور است که سالک در سیر به [[عالم غیب]] و طی‌کردن مراحل سیر الی الله، با بیرون‌رفتن از عالم کثرت و خالی‌شدن قلب از کثرات و ندیدن فعل و تأثیر از غیر، [[توحید فعلی]] در [[قلب]] او جلوه می‌کند و به مرتبه «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» می‌رسد <ref>‌امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۲۴۵</ref>. بر این اساس نتیجه تجلیات فعلی حق بر قلب عارف، رسیدن به مقام ادراک شهودی و توحید فعلی است. سالک در این حالت، مطلق افعال را از هر منبع و مصدری که صادر شده باشد، تنها از آنِ حق می‌بیند و در این مقام است که حقیقت این آیه «ما رَمَیتَ إِذْ رَمَیتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ رَمی» بر او آشکار می‌شود <ref>‌امام‌خمینی،  دعاء السحر، ۱۰۴؛ امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۸۰</ref> و عزت و ذلت و سلامت و فقر و سلطنت را از او می‌بیند <ref>‌امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۲۴۵</ref> و در این حالت، «محو» که همان دیدن فنای افعال در فعل حق است، حاصل می‌شود <ref>‌امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۲۱</ref>. ایشان معتقد است سالک در مرحله بعد که به مرحله عالم غیب ترقی می‌کند، اگر از سعه وجودی بیشتری برخوردار باشد، مستعد دریافت تجلیات اسمایی می‌شود و به مرتبه‌ای می‌رسد که در قلب او اسما و صفات [[تجلی]] می‌کند و در طی مراتبی به فنای صفاتی می‌رسد و به مناسبت عین ثابتش در اسمی از [[اسمای الهی]] فانی می‌شود <ref>‌امام‌خمینی، چهل حدیث، ۴۳۵</ref>؛ البته صفتی در قلب تجلی می‌کند که قلب با آن صفت سنخیت داشته باشد و در عالم حقیقت آن صفت را می‌بیند <ref>‌امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۲۴۵</ref>؛ از این‌رو توحید صفاتی بر اثر مشاهده تجلیات اسمایی حاصل می‌شود <ref>‌امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۸۰</ref> و در این حالت، «طَمْس» <ref>‌امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۲۴۶</ref> که همان رؤیت فنای صفاتی است محقق می‌شود <ref>‌امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۲۵۹</ref>. در مرحله بعد، سالک از اسما و صفات می‌گذرد و دیگر تجلیات اسمایی و صفاتی را نمی‌بیند، بلکه در این مرحله به تجلی ذاتی رسیده و تنها «یا هو یا من لاهو الاّهو» را می‌بیند؛ یعنی هرچه می‌بیند حق‌تعالی را می‌بیند که مصداق «هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِن» <ref>‌حدید، ۳</ref> است. در این مرحله کثرات اسما و صفات محو می‌شوند؛ بر این اساس در این مرحله شهود ذات و مرتبه کمال توحید محقق است <ref>‌امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۲۴۶؛ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۶۰-۳۶۱</ref>. در مقام [[توحید ذاتی]] عارف به غیر ظهور او چیزی نمی‌بیند <ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۳/۶۷</ref>.