عدم: تفاوت میان نسخه‌ها

== معنی ==

== پیشینه ==

== اقسام عدم ==

=== عدم مقابل و عدم مجامع ===

=== عدم مطلق و عدم مضاف ===

=== عدم زمانی، دهری و سرمدی ===

وجود در هر مرتبه‌ای از مراتب عرضی و طولی، عدمی مقابل خود دارد و عدم مقابل وجود در سلسله عرضی که عدمی سیال است، عدم زمانی نامیده می‌شود که همان فقدان وجود شیء در برهه‌ای از زمان است.<ref>سبزواری، شرح الاسماء، ۷۱.</ref> امام‌خمینی برای تبیین این مطلب مقدماتی برمی‌شمارد:

# برای هر چیزی ظرفی است و زمان وعاء و ظرف عالم طبیعت است.<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۱/۷۰–۷۱.</ref>

== احکام عدم ==

=== تمایز و تکثرنداشتن ===

=== مقوم‌نبودن ===

=== تبعیت عدم از احکام وجود ===

=== متعلق علم واقع‌نشدن ===

=== متعلق حکم و خبر واقع‌نشدن ===

== نسبت میان وجود و عدم ==

معدومات ممتنع ماهیات ممتنع‌الوجودند؛ مانند شریک‌الباری و اجتماع نقیضین که هیچ نفس‌الامری ندارند. اما معدومات ممکن ماهیات ممکن‌الوجودند که فی حدّ ذاته ممکن‌الوجودند؛ ولی فعلاً معدوم‌اند و این امور یک‌نفس‌الامری در واقع دارند.<ref>لاهیجی، شوارق الالهام، ۱/۲۶۲–۲۶۸؛ مطهری، مجموعه آثار، ۹/۴۵۴.</ref> آنان معدوم ممکن را ثابت و معدوم غیرممکن را منفی نامیدند.<ref>←لاهیجی، شوارق الالهام، ۱/۲۳۴؛ مطهری، مجموعه آثار، ۹/۴۵۵.</ref> غالب فلاسفه نظر معتزله را نپذیرفتند و بطلان آن را امری بدیهی دانستند.<ref>ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۱/۷۶؛ طباطبایی، نهایة الحکمه، ۱۶.</ref>

[[امام‌خمینی]] نیز بر این باور است که معتزله برای تصحیح علم ذات اقدس خداوند پیش از وجود به ممکنات و قِدم علمِ او قائل به ثابتات ازلیه شدند تا علم به معدوم را تصحیح کنند.<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۱/۸.</ref> ایشان معتقد است چون معتزله علم را از مقوله اضافه می‌دانند<ref>فخر رازی، المباحث المشرقیة، ۱/۳۲۲–۳۲۵ و ۲/۴۷۰–۴۷۱؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۴/۱۱۶–۱۱۸؛ جرجانی، شرح المواقف، ۸/۷۱.</ref> به ثابتاتی که نه معدوم و نه موجودند، قائل شدند و این ثابتات دارای ثبوتی هستند که علم خداوند به آنها تعلق گرفته است<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۱۵۳.</ref> {{ببینید|علم الهی}}؛ ازجمله نتایج و ثمرات اضافی‌بودن علم همین قول به ثابتات است که لازمه آن انکار علم خداوند به ذات خویش است.<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۱۵۳.</ref> اما بر اساس اصالت وجود، چیزی که نور وجود به آن سرایت نکند، در مرتبه عدم و ظلمت صرف باقی می‌ماند و هیچ نحو تحققی ندارد و از این‌روی قائل‌شدن به ثابتات امری غیر معقول است، بلکه ثابت همان موجود است<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۱۵۴.</ref> {{ببینید|اصالت وجود}}. ایشان نظر برخی از اندیشمندان را که میان ثابت و حال فرقی نگذاشته و واسطه (حال) میان وجود و عدم را باطل دانسته‌اند<ref>فناری، مصباح الانس، ۸۰.</ref> نقد کرده و قائل است ثبوت ماهیات غیر از قول به واسطه (حال) میان وجود و عدم است و این دو نظر ارتباطی با یکدیگر ندارند؛ بنابراین با نفی و انکار واسطه میان وجود و عدم قولِ دوم را می‌توان پاسخ داد، اما نمی‌تواند پاسخ قول اول باشد؛ بلکه پاسخ قول نخست همان کلام حکما می‌باشد که عدم را بطلان محض و صرف می‌دانند.<ref>امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۲۲۹–۲۳۰.</ref>

== امتناع اعاده معدوم ==

== پانویس ==

== پیوند به بیرون ==

[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]

[[رده:مقاله‌های جلد هفتم دانشنامه]]