رژیم اشغالگر قدس: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''رژیم اشغالگر قدس'''، دولت نامشروع صهیونیستی در سرزمین فلسطین. ==معرفی== دولت نامشروع اسرائیل، رژیم اشغالگر سرزمین فلسطین است که از یهودیان افراطی یا صهیونیسم شکل‌گرفته‌است. فلسطین در جنوب غربی آسیا و در ساحل شرقی دریای مدیترانه قرار دارد...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''رژیم اشغالگر قدس'''، دولت نامشروع صهیونیستی در سرزمین فلسطین.
'''رژیم اشغالگر قدس'''، دولت نامشروع صهیونیستی در سرزمین [[فلسطین]].
==معرفی==
==معرفی==
دولت نامشروع اسرائیل، رژیم اشغالگر سرزمین فلسطین است که از یهودیان افراطی یا صهیونیسم شکل‌گرفته‌است. [[فلسطین]] در جنوب غربی آسیا و در ساحل شرقی دریای مدیترانه قرار دارد و در شمال با [[لبنان]]، در شمال شرقی با سوریه، در شرق با اردن و در جنوب غربی با [[مصر]] همسایه است.<ref>محجوب و یاوری، گیتاشناسی کشورها (جغرافیای طبیعی، سیاسی، اقتصادی و تاریخی)، ۲۲۱.</ref> {{ببینید|فلسطین}} جمعیت اسرائیل در سال ۲۰۱۵م حدود ۸/۸۳۰/۰۰۰ تن بوده‌است.<ref>لطفیان، دیدگاه راهبردی اسرائیل و برآورد تهدید امنیتی آن برای خاورمیانه، ۱۸۸.</ref>
دولت نامشروع اسرائیل، رژیم اشغالگر سرزمین فلسطین است که از یهودیان افراطی یا صهیونیسم شکل‌گرفته‌است. فلسطین در جنوب غربی آسیا و در ساحل شرقی دریای مدیترانه قرار دارد و در شمال با [[لبنان]]، در شمال شرقی با [[سوریه]]، در شرق با اردن و در جنوب غربی با [[مصر]] همسایه است.<ref>محجوب و یاوری، گیتاشناسی کشورها (جغرافیای طبیعی، سیاسی، اقتصادی و تاریخی)، ۲۲۱.</ref> {{ببینید|فلسطین}} جمعیت اسرائیل در سال ۲۰۱۵م حدود ۸/۸۳۰/۰۰۰ تن بوده‌است.<ref>لطفیان، دیدگاه راهبردی اسرائیل و برآورد تهدید امنیتی آن برای خاورمیانه، ۱۸۸.</ref>


یهودیان به دو گرایش سیاسی و مذهبی، و مذهبی‌ها به دو گروه متعصب افراطی، میانه و معتدل تقسیم می‌شوند. گروه نخست با ترکیب با شاخه مذهبی افراطی و زیاده‌خواهی‌های سیاسی، صهیونیسم را تشکیل می‌دهند.<ref>← قنبری آلانق، بنیادهای سیاسی جنبش صهیونیسم مسیحی و انگاره موعودگرایی، ۶۲ ـ ۶۸.</ref> یهودی‌های مذهبی که قدمت بیشتری دارند، مخالف مهاجرت یهودیان به فلسطین و تأسیس اسرائیل‌اند؛ اما یهودی‌های سیاسی یا صهیونیست، با این مهاجرت موافق‌اند<ref>احمدی، ریشه‌های بحران در خاورمیانه، ۳.</ref> اینان سرزمین فلسطین را حق تاریخی خود و مطابق وعده خداوند به قوم یهود می‌دانند؛<ref>احمدی، ریشه‌های بحران در خاورمیانه، ۷.</ref> بر این اساس لازم ندیدند منتظر برپایی کشور اسرائیل به رهبری مسیح موعود(ع) بمانند. بلکه برای رسیدن به این آرزو، خود دست به کار شدند و کار سیاسی را آغاز کردند.<ref>ماضی، سیاست و دیانت در اسرائیل‏، ۵۵ و ۱۳۵.</ref> صهیونیسم سیاسی را باید تفکری فاسد و استعمارگرایانه به شمار آورد که مسیر تاریخی خود را نه از دین یهود، بلکه از [[ملی‌گرایی]] و [[استعمار و استثمار|استعمارگرایی]] قرن نوزدهم میلادی گرفته‌است و با پنهان‌کردن مقاصد سیاسی خود، یک برداشت افراطی و دستچین‌شده از تورات و مذهب یهود ارائه می‌دهد.<ref>گارودی، پرونده اسرائیل، ۲۴ ـ ۲۵.</ref>
یهودیان به دو گرایش سیاسی و مذهبی، و مذهبی‌ها به دو گروه متعصب افراطی، میانه و معتدل تقسیم می‌شوند. گروه نخست با ترکیب با شاخه مذهبی افراطی و زیاده‌خواهی‌های سیاسی، صهیونیسم را تشکیل می‌دهند.<ref>← قنبری آلانق، بنیادهای سیاسی جنبش صهیونیسم مسیحی و انگاره موعودگرایی، ۶۲ ـ ۶۸.</ref> یهودی‌های مذهبی که قدمت بیشتری دارند، مخالف مهاجرت یهودیان به فلسطین و تأسیس اسرائیل‌اند؛ اما یهودی‌های سیاسی یا صهیونیست، با این مهاجرت موافق‌اند<ref>احمدی، ریشه‌های بحران در خاورمیانه، ۳.</ref> اینان سرزمین فلسطین را حق تاریخی خود و مطابق وعده خداوند به قوم یهود می‌دانند؛<ref>احمدی، ریشه‌های بحران در خاورمیانه، ۷.</ref> بر این اساس لازم ندیدند منتظر برپایی کشور اسرائیل به رهبری مسیح موعود(ع) بمانند. بلکه برای رسیدن به این آرزو، خود دست به کار شدند و کار سیاسی را آغاز کردند.<ref>ماضی، سیاست و دیانت در اسرائیل‏، ۵۵ و ۱۳۵.</ref> صهیونیسم سیاسی را باید تفکری فاسد و استعمارگرایانه به شمار آورد که مسیر تاریخی خود را نه از دین یهود، بلکه از [[ملی‌گرایی]] و [[استعمار و استثمار|استعمارگرایی]] قرن نوزدهم میلادی گرفته‌است و با پنهان‌کردن مقاصد سیاسی خود، یک برداشت افراطی و دستچین‌شده از تورات و مذهب یهود ارائه می‌دهد.<ref>گارودی، پرونده اسرائیل، ۲۴ ـ ۲۵.</ref>
==تشکیل دولت یهودی در سرزمین فلسطین==
==تشکیل دولت یهودی در سرزمین فلسطین==
نخستین تلاش صهیونیست‌ها برای دستیابی به میهن یهودی در [[فلسطین|سرزمین فلسطین]] در زمان حاکمیت امپراتوری عثمانی ناکام ماند.<ref>حلاق، نقش یهود و قدرت‌های بین‌المللی در خلع سلطان عبدالحمید از سلطنت (۱۹۰۸ ـ ۱۹۰۹م)، ۲؛ زیدآبادی، دین و دولت در اسرائیل، ۱۲۰.</ref> پس از تشکیل کنفرانس بال سوئیس در سال ۱۸۹۷م/ ۱۲۷۵ش رؤیای اسرائیل به صورت عقیده‌ای مطرح، شکل گرفت. جلودار اجرای این طرح، تئودور هرتسل [هرتزل] روزنامه‌نگار مجارستانی یهودی‌تبار بود. وی در کتاب «دولت یهودی» در ۱۸۹۴م/ ۱۲۶۳ش، تنها راه نجات یهودیان از آزار دایمی را ایجاد دولتی یهودی معرفی کرد.<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۲۲۶.</ref> سرانجام با تجزیه امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ ـ ۱۹۱۸م/ ۱۲۹۲ ـ ۱۲۹۶ش) و بر مبنای پیمان سایکس ـ پیکو (انگلیس و فرانسه)، فلسطین به دست انگلیسی‌ها افتاد<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم (بیت‌المقدس)، ۲۴۸.</ref> و تلاش صهیونیست‌ها با صدور اعلامیه معروف بالفور (آرتور جیمز بالفور، وزیر خارجه وقت بریتانیا) در دوم نوامبر ۱۹۱۷م/ ۱۱ آبان ۱۲۹۶ش به نتیجه رسید. این اعلامیه که دولت انگلستان صادر کرده بود، با کوچ یهودی‌ها به فلسطین موافقت می‌کرد.<ref>اینگرامز، ذرهای توطئه، ۱۴؛ چامسکی، مثلث سرنوشت: آمریکا، اسرائیل و فلسطینی‌ها، ۱۶.</ref> اگرچه عرب‌های ساکن فلسطین در برابر این هجوم، مقاومت می‌کردند {{ببینید|فلسطین}}، اما دیگر عرب‌ها دچار تفرقه بودند و تنها شعار کمک به فلسطین سر می‌دادند.<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۲۲۷.</ref>
نخستین تلاش صهیونیست‌ها برای دستیابی به میهن یهودی در [[فلسطین|سرزمین فلسطین]] در زمان حاکمیت امپراتوری عثمانی ناکام ماند.<ref>حلاق، نقش یهود و قدرت‌های بین‌المللی در خلع سلطان عبدالحمید از سلطنت (۱۹۰۸ ـ ۱۹۰۹م)، ۲؛ زیدآبادی، دین و دولت در اسرائیل، ۱۲۰.</ref> پس از تشکیل کنفرانس بال سوئیس در سال ۱۸۹۷م/ ۱۲۷۵ش رؤیای اسرائیل به صورت عقیده‌ای مطرح، شکل گرفت. جلودار اجرای این طرح، تئودور هرتسل [هرتزل] روزنامه‌نگار مجارستانی یهودی‌تبار بود. وی در کتاب «دولت یهودی» در ۱۸۹۴م/ ۱۲۶۳ش، تنها راه نجات یهودیان از آزار دایمی را ایجاد دولتی یهودی معرفی کرد.<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۲۲۶.</ref> سرانجام با تجزیه امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ ـ ۱۹۱۸م/ ۱۲۹۲ ـ ۱۲۹۶ش) و بر مبنای پیمان سایکس ـ پیکو ([[انگلیس]] و [[فرانسه]])، فلسطین به دست انگلیسی‌ها افتاد<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم (بیت‌المقدس)، ۲۴۸.</ref> و تلاش صهیونیست‌ها با صدور اعلامیه معروف بالفور (آرتور جیمز بالفور، وزیر خارجه وقت بریتانیا) در دوم نوامبر ۱۹۱۷م/ ۱۱ آبان ۱۲۹۶ش به نتیجه رسید. این اعلامیه که دولت انگلستان صادر کرده بود، با کوچ یهودی‌ها به فلسطین موافقت می‌کرد.<ref>اینگرامز، ذرهای توطئه، ۱۴؛ چامسکی، مثلث سرنوشت: آمریکا، اسرائیل و فلسطینی‌ها، ۱۶.</ref> اگرچه عرب‌های ساکن فلسطین در برابر این هجوم، [[مقاومت]] می‌کردند {{ببینید|فلسطین}}، اما دیگر عرب‌ها دچار تفرقه بودند و تنها [[شعار]] کمک به فلسطین سر می‌دادند.<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۲۲۷.</ref>


پس از جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹ ـ ۱۹۴۵م/ ۱۳۱۷ ـ ۱۳۲۳ش)، مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه ۱۸۱ (۲۹ نوامبر۱۹۴۷م/ ۷ آذر۱۳۲۶ش) با تجزیه فلسطین و تشکیل دولت یهودی موافقت کرد<ref>شریعت، قدس و قطعنامه‌های بین‌المللی، ۶۱.</ref> و بدین‌ترتیب اسرائیل بدون فاصله پس از پایان تحت حمایت‌بودن فلسطین و خروج انگلستان در پانزدهم می ۱۹۴۸م/ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۲۷ به وجود آمد.<ref>فیندلی، فریب‌های عمدی: حقایقی درباره روابط آمریکا و اسرائیل، ۲؛ رضوی، نیرنگ‌سازی صهیونیسم، ۲۲.</ref> به‌سرعت قدرت‌های بزرگ ازجمله امریکا و اتحاد جماهیر شوروی، دولت رژیم اشغالگر قدس را به رسمیت شناختند.<ref>رحمانی، جنایت جهانی، ۲۲۳؛ اسعدی، بیت المقدس، تهران، ۱۱۰.</ref> پس از کشتار دسته‌جمعی مردم در نقاط مختلف فلسطین ازجمله دهکده‌های «دیر یاسین» و «کفر قاسم» به دست صهیونیست‌ها،<ref>رضوی، نیرنگ‌سازی صهیونیسم، ۶۵؛ چامسکی، مثلث سرنوشت: آمریکا، اسرائیل و فلسطینی‌ها، ۱۴۱؛ صفاتاج، دانشنامه صهیونیسم و اسرائیل، ۳/۶۷۰؛ رحمانی، جنایت جهانی، ۷۴.</ref> ارتش‌های کشورهای عربی برای دفاع از فلسطینی‌ها وارد عمل شدند و چهار جنگ میان عرب‌ها و اسرائیل درگرفت: جنگ اول در سال ۱۹۴۸م/ ۱۳۲۷ و سه جنگ دیگر در سال‌های ۱۹۵۶م/ ۱۳۳۴، ۱۹۶۷م/ ۱۳۴۵ و ۱۹۷۳م/ ۱۳۵۱ رخ داد که همگی با مداخله قدرت‌های خارجی به نفع رژیم اشغالگر پایان یافت.<ref>اوبرین، سازمان‌های یهودیان آمریکا و اسرائیل‏، ۱۵۵ ـ ۱۵۷؛ رضوی، نیرنگ‌سازی صهیونیسم، ۲۸.</ref>
پس از جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹ ـ ۱۹۴۵م/ ۱۳۱۷ ـ ۱۳۲۳ش)، مجمع عمومی [[سازمان ملل متحد]] با تصویب قطعنامه ۱۸۱ (۲۹ نوامبر۱۹۴۷م/ ۷ آذر۱۳۲۶ش) با تجزیه فلسطین و تشکیل دولت یهودی موافقت کرد<ref>شریعت، قدس و قطعنامه‌های بین‌المللی، ۶۱.</ref> و بدین‌ترتیب اسرائیل بدون فاصله پس از پایان تحت حمایت‌بودن فلسطین و خروج انگلستان در پانزدهم می ۱۹۴۸م/ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۲۷ به وجود آمد.<ref>فیندلی، فریب‌های عمدی: حقایقی درباره روابط آمریکا و اسرائیل، ۲؛ رضوی، نیرنگ‌سازی صهیونیسم، ۲۲.</ref> به‌سرعت قدرت‌های بزرگ ازجمله امریکا و اتحاد جماهیر شوروی، دولت رژیم اشغالگر قدس را به رسمیت شناختند.<ref>رحمانی، جنایت جهانی، ۲۲۳؛ اسعدی، بیت المقدس، تهران، ۱۱۰.</ref> پس از کشتار دسته‌جمعی مردم در نقاط مختلف فلسطین ازجمله دهکده‌های «دیر یاسین» و «کفر قاسم» به دست صهیونیست‌ها،<ref>رضوی، نیرنگ‌سازی صهیونیسم، ۶۵؛ چامسکی، مثلث سرنوشت: آمریکا، اسرائیل و فلسطینی‌ها، ۱۴۱؛ صفاتاج، دانشنامه صهیونیسم و اسرائیل، ۳/۶۷۰؛ رحمانی، جنایت جهانی، ۷۴.</ref> ارتش‌های کشورهای عربی برای دفاع از فلسطینی‌ها وارد عمل شدند و چهار جنگ میان عرب‌ها و اسرائیل درگرفت: جنگ اول در سال ۱۹۴۸م/ ۱۳۲۷ و سه جنگ دیگر در سال‌های ۱۹۵۶م/ ۱۳۳۴، ۱۹۶۷م/ ۱۳۴۵ و ۱۹۷۳م/ ۱۳۵۱ رخ داد که همگی با مداخله قدرت‌های خارجی به نفع رژیم اشغالگر پایان یافت.<ref>اوبرین، سازمان‌های یهودیان آمریکا و اسرائیل‏، ۱۵۵ ـ ۱۵۷؛ رضوی، نیرنگ‌سازی صهیونیسم، ۲۸.</ref>


==ارتباط رژیم پهلوی با رژیم اشغالگر==
==ارتباط رژیم پهلوی با رژیم اشغالگر==
از آغاز تأسیس رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸م تا ۱۹۵۰م رفتار ایران درباره این رژیم و منازعه عرب‌ها و اسرائیل، مبهم و دوپهلو بود؛ اما در ۲۳ اسفند ۱۳۲۸ برابر با آغاز سال ۱۹۵۰م، محمد ساعد مراغه‌ای، نخست‌وزیر وقت [[ایران]]، با انتشار بیانیه‌ای اسرائیل را به صورت «دوفاکتو» (موقت) به رسمیت شناخت و سرکنسولگری ایران در [[بیت‌المقدس]] مشغول به کار شد.<ref>زارع، ارتباط ناشناخته: بررسی روابط رژیم پهلوی و اسرائیل (۱۳۵۷ ـ ۱۳۲۷)، ۶۲.</ref>
از آغاز تأسیس رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸م تا ۱۹۵۰م رفتار ایران درباره این رژیم و منازعه عرب‌ها و اسرائیل، مبهم و دوپهلو بود؛ اما در ۲۳ اسفند ۱۳۲۸ برابر با آغاز سال ۱۹۵۰م، محمد ساعد مراغه‌ای، نخست‌وزیر وقت [[ایران]]، با انتشار بیانیه‌ای اسرائیل را به صورت «دوفاکتو» (موقت) به رسمیت شناخت و سرکنسولگری ایران در [[بیت‌المقدس]] مشغول به کار شد.<ref>زارع، ارتباط ناشناخته: بررسی روابط رژیم پهلوی و اسرائیل (۱۳۵۷ ـ ۱۳۲۷)، ۶۲.</ref>


[[رژیم پهلوی]] به دلیل اینکه پایگاه مردمی نداشت، خود را مجبور می‌دید روابط گسترده‌ای با [[امریکا]] و رژیم صهیونیستی برقرار کند. دلیل دیگر نزدیکی حکومت پهلوی به رژیم اشغالگر، مواضع غیر دوستانه بیشتر کشورهای عربی در قبال ایران و ترس [[محمدرضا پهلوی]] از همسایگان عرب خود بود. پهلوی به این وسیله می‌خواست با استفاده از رژیم اشغالگر و نفوذ گروه‌های یهودی، حمایت امریکا را جلب کند و ضمن دست‌یافتن به برتری نظامی در خلیج فارس، نقش ژاندارمی منطقه را نیز بر عهده بگیرد.<ref>فلاح‌نژاد، مناسبات ایران و اسرائیل در دوره پهلوی دوم، ۱۰۲ ـ ۱۱۰.</ref> رژیم اشغالگر قدس نیز به این ارتباط، نیاز حیاتی داشت؛ زیرا علاوه بر خروج از انزوای سیاسی، امنیتی و اقتصادی در منطقه<ref>فلاح‌نژاد، مناسبات ایران و اسرائیل در دوره پهلوی دوم، ۱۱۳ ـ ۱۱۴.</ref> و تأمین نیاز نفتی خود از ایران،<ref>حاجی‌یوسفی، ایران و رژیم صهیونیستی از همکاری تا منازعه، ۱۲۰ ـ ۱۲۴.</ref> می‌توانست از خاک ایران نیز برای انتقال یهودی‌های ساکن منطقه خاورمیانه، اروپای شرقی و شوروی به سرزمین‌های اشغالی، بهره‌برداری کند؛<ref>فلاح‌نژاد، مناسبات ایران و اسرائیل در دوره پهلوی دوم، ۱۱۴ ـ ۱۱۷.</ref> اما ارتباط رژیم پهلوی با رژیم اشغالگر، چندان دوام نداشت و حدود یک سال بعد با روی کارآمدن دولت [[محمد مصدق]]، این رابطه لغو و سرکنسولگری ایران در بیت‌المقدس تعطیل شد.<ref>حسینی، پیشینه همکاری رژیم شاه در طرح‌های نظامی منطقه‌ای با اسرائیل، ۲۱۲.</ref>
[[رژیم پهلوی]] به دلیل اینکه پایگاه مردمی نداشت، خود را مجبور می‌دید روابط گسترده‌ای با [[امریکا]] و رژیم صهیونیستی برقرار کند. دلیل دیگر نزدیکی حکومت پهلوی به رژیم اشغالگر، مواضع غیر دوستانه بیشتر کشورهای عربی در قبال ایران و ترس [[محمدرضا پهلوی]] از همسایگان عرب خود بود. پهلوی به این وسیله می‌خواست با استفاده از رژیم اشغالگر و نفوذ گروه‌های یهودی، حمایت امریکا را جلب کند و ضمن دست‌یافتن به برتری نظامی در خلیج فارس، نقش ژاندارمی منطقه را نیز بر عهده بگیرد.<ref>فلاح‌نژاد، مناسبات ایران و اسرائیل در دوره پهلوی دوم، ۱۰۲ ـ ۱۱۰.</ref> رژیم اشغالگر قدس نیز به این ارتباط، نیاز حیاتی داشت؛ زیرا علاوه بر خروج از انزوای سیاسی، امنیتی و اقتصادی در منطقه<ref>فلاح‌نژاد، مناسبات ایران و اسرائیل در دوره پهلوی دوم، ۱۱۳ ـ ۱۱۴.</ref> و تأمین نیاز نفتی خود از ایران،<ref>حاجی‌یوسفی، ایران و رژیم صهیونیستی از همکاری تا منازعه، ۱۲۰ ـ ۱۲۴.</ref> می‌توانست از خاک [[ایران]] نیز برای انتقال یهودی‌های ساکن منطقه خاورمیانه، اروپای شرقی و شوروی به سرزمین‌های اشغالی، بهره‌برداری کند؛<ref>فلاح‌نژاد، مناسبات ایران و اسرائیل در دوره پهلوی دوم، ۱۱۴ ـ ۱۱۷.</ref> اما ارتباط رژیم پهلوی با رژیم اشغالگر، چندان دوام نداشت و حدود یک سال بعد با روی کارآمدن دولت [[محمد مصدق]]، این رابطه لغو و سرکنسولگری ایران در بیت‌المقدس تعطیل شد.<ref>حسینی، پیشینه همکاری رژیم شاه در طرح‌های نظامی منطقه‌ای با اسرائیل، ۲۱۲.</ref>


در پی [[کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]] و سقوط دولت مصدق و قدرت‌یابی دوباره محمدرضا پهلوی، به‌تدریج مناسبات ایران و رژیم اشغالگر در حوزه‌های امنیتی و اقتصادی برقرار و رو به گسترش نهاد.<ref>حسینی، پیشینه همکاری رژیم شاه در طرح‌های نظامی منطقه‌ای با اسرائیل، ۲۱۲.</ref> در میانه دهه ۱۳۵۰ و آغاز دهه شصت میلادی، در سایه بروز اختلاف میان پهلوی و [[جمال عبدالناصر]]، مناسبات ایران و رژیم اشغالگر بیش از پیش تقویت شد. رژیم پهلوی از طریق همکاری‌های گسترده میان موساد (سازمان اطلاعات رژیم اسرائیل) و سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران (ساواک) {{ببینید|ساواک}}، توانست امنیت داخلی خویش را تضمین کند.<ref>ترابیان، سراب یک ژنرال، تهران، ۱۱۹ ـ ۱۲۰؛ حسینی، پیشینه همکاری رژیم شاه در طرح‌های نظامی منطقه‌ای با اسرائیل، ۲۱۲.</ref> [[امام‌خمینی]] درباره رابطه رژیم پهلوی و رژیم اشغالگر قدس معتقد بود محمدرضا پهلوی در رأس عاملان صهیونیست‌ها قرار داشت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۷.</ref> و رژیم اسرائیل در شئون و مسائل کشور دخالت می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۳۰، ۲۶۱ و ۲/۳۲۴، ۴۸۳.</ref> تا جایی که ایران به پایگاه نظامی آن رژیم تبدیل شده بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۴.</ref> و به سوی وابستگی به صهیونیست‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰.</ref> به‌ویژه از لحاظ اقتصادی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰، ۲۶۱، ۲۶۷ و۴۱۳ ـ ۴۱۴.</ref> پیش می‌رفت.
در پی [[کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]] و سقوط دولت مصدق و قدرت‌یابی دوباره محمدرضا پهلوی، به‌تدریج مناسبات ایران و رژیم اشغالگر در حوزه‌های امنیتی و اقتصادی برقرار و رو به گسترش نهاد.<ref>حسینی، پیشینه همکاری رژیم شاه در طرح‌های نظامی منطقه‌ای با اسرائیل، ۲۱۲.</ref> در میانه دهه ۱۳۵۰ و آغاز دهه شصت میلادی، در سایه بروز اختلاف میان پهلوی و [[جمال عبدالناصر]]، مناسبات ایران و رژیم اشغالگر بیش از پیش تقویت شد. رژیم پهلوی از طریق همکاری‌های گسترده میان موساد (سازمان اطلاعات رژیم اسرائیل) و [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران]] (ساواک)، توانست امنیت داخلی خویش را تضمین کند.<ref>ترابیان، سراب یک ژنرال، تهران، ۱۱۹ ـ ۱۲۰؛ حسینی، پیشینه همکاری رژیم شاه در طرح‌های نظامی منطقه‌ای با اسرائیل، ۲۱۲.</ref> [[امام‌خمینی]] درباره رابطه رژیم پهلوی و رژیم اشغالگر قدس معتقد بود محمدرضا پهلوی در رأس عاملان صهیونیست‌ها قرار داشت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۷.</ref> و رژیم اسرائیل در شئون و مسائل کشور دخالت می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۳۰، ۲۶۱ و ۲/۳۲۴، ۴۸۳.</ref> تا جایی که ایران به پایگاه نظامی آن رژیم تبدیل شده بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۴.</ref> و به سوی وابستگی به صهیونیست‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰.</ref> به‌ویژه از لحاظ اقتصادی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰، ۲۶۱، ۲۶۷ و۴۱۳ ـ ۴۱۴.</ref> پیش می‌رفت.


امام‌خمینی در آغاز نهضت اسلامی و در آذر ۱۳۴۱ در نامه‌ای استقلال و اقتصاد ایران را در قبضه صهیونیست‌ها ـ که معتقد بود در [[ایران]] از طریق [[بهائیت|فرقه بهائیت]] فعالیت می‌کنند ـ دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰.</ref> و به همین دلیل، بهائیان را «حزب یهود» خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰ و ۲۱۶.</ref> به باور ایشان، برنامه‌ریزی‌های رژیم پهلوی را اسرائیلی‌ها انجام می‌دادند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۰۰.</ref> و بر اثر این برنامه‌ها، بازرگانان ایرانی دچار ورشکستگی شده و ایران به بازار سیاهی برای امریکا و اسرائیل تبدیل شده بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۱۴.</ref> و پهلوی به اسم ملی‌کردن جنگل‌ها، مراتع، رودخانه‌ها و دیگر منابع ملت ایران، بهترینِ آنها را به مقامات و شرکت‌های بیگانه ازجمله صهیونیست‌ها می‌داد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۱۰.</ref> و برای هموارکردن مسیر رژیم اشغالگر، مخالفان آنها را سرکوب کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۴۹ و ۴۸۳.</ref> ایشان یکی از شواهد این وابستگی را سکوت رژیم پهلوی در زمان به‌آتش‌کشیدن [[مسجد الاقصی]] در سی‌ام مرداد ۱۳۴۸/ ۲۱ آگوست۱۹۶۹م به دست صهیونیست‌ها می‌دانست. در آن هنگام، [[رژیم پهلوی]] نهایت همکاری را با رژیم اشغالگر کرد تا این جنایت در ایران بازتابی نداشته باشد.<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۱۱۶.</ref> افزون بر این، در زمانی که کشورهای عربی، با رژیم اشغالگر در حال جنگ بودند، رژیم پهلوی به آن رژیم کمک می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۱.</ref> و قسمت مهمی از نفت این رژیم را پهلوی تامین می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۷۶.</ref>
امام‌خمینی در آغاز [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت اسلامی]] و در آذر ۱۳۴۱ در نامه‌ای [[استقلال]] و [[اقتصاد]] ایران را در قبضه صهیونیست‌ها ـ که معتقد بود در [[ایران]] از طریق [[بهائیت|فرقه بهائیت]] فعالیت می‌کنند ـ دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰.</ref> و به همین دلیل، بهائیان را «حزب یهود» خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰ و ۲۱۶.</ref> به باور ایشان، برنامه‌ریزی‌های رژیم پهلوی را اسرائیلی‌ها انجام می‌دادند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۰۰.</ref> و بر اثر این برنامه‌ها، بازرگانان ایرانی دچار ورشکستگی شده و ایران به بازار سیاهی برای امریکا و اسرائیل تبدیل شده بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۱۴.</ref> و پهلوی به اسم ملی‌کردن جنگل‌ها، مراتع، رودخانه‌ها و دیگر منابع ملت ایران، بهترینِ آنها را به مقامات و شرکت‌های بیگانه ازجمله صهیونیست‌ها می‌داد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۱۰.</ref> و برای هموارکردن مسیر رژیم اشغالگر، مخالفان آنها را سرکوب کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۴۹ و ۴۸۳.</ref> ایشان یکی از شواهد این وابستگی را سکوت رژیم پهلوی در زمان به‌آتش‌کشیدن [[مسجد الاقصی]] در سی‌ام مرداد ۱۳۴۸/ ۲۱ آگوست۱۹۶۹م به دست صهیونیست‌ها می‌دانست. در آن هنگام، [[رژیم پهلوی]] نهایت همکاری را با رژیم اشغالگر کرد تا این جنایت در ایران بازتابی نداشته باشد.<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۱۱۶.</ref> افزون بر این، در زمانی که کشورهای عربی، با رژیم اشغالگر در حال جنگ بودند، رژیم پهلوی به آن رژیم کمک می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۱.</ref> و قسمت مهمی از [[نفت]] این رژیم را پهلوی تامین می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۷۶.</ref>
==ماهیت و اهداف توسعه‌طلبانه رژیم اشغالگر==
==ماهیت و اهداف توسعه‌طلبانه رژیم اشغالگر==
[[امام‌خمینی]] دشمنیِ رژیم صهیونیستی را به مسلمانان [[فلسطین]] محدود نمی‌دانست، بلکه آنان را دشمن سرسختِ جهان اسلام و انسانیت برمی‌شمرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۲ ـ ۳۲۳؛ ۵/۷۶؛ ۱۵/۵۱۸ و ۱۹/۲۸.</ref> زیرا اسلام مانع جدی چپاولگری آنان است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۲۸.</ref> به عقیده ایشان، رژیم اشغالگر قدس هیچ دینی حتی یهودیت را نیز قبول ندارد و تنها از این دین بهره‌برداری ابزاری می‌کند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۸۹ ـ ۲۹۰ و ۱۱/۴.</ref> چنان‌که خود یهودیان نیز صهیونیسم را قبول ندارند و آن را جنبشی ارتدادی و کاملاً ضد یهود به شمار می‌آورند<ref>گارودی، محاکمه صهیونیسم، ۲۷ ـ ۲۸.</ref> و از آن رژیم متنفرند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۹۰.</ref> امام‌خمینی رژیم صهیونیستی را غاصب، دشمن اسلام، متجاوز به حقوق مسلمانان، غیر قانونی، نژادپرست، جرثومه فساد و غده سرطانی می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۹۷ و ۱۵/۵۱۸ ـ ۵۱۹.</ref>
[[امام‌خمینی]] دشمنیِ رژیم صهیونیستی را به مسلمانان [[فلسطین]] محدود نمی‌دانست، بلکه آنان را دشمن سرسختِ [[جهان اسلام]] و انسانیت برمی‌شمرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۲ ـ ۳۲۳؛ ۵/۷۶؛ ۱۵/۵۱۸ و ۱۹/۲۸.</ref> زیرا اسلام مانع جدی چپاولگری آنان است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۲۸.</ref> به عقیده ایشان، رژیم اشغالگر قدس هیچ دینی حتی یهودیت را نیز قبول ندارد و تنها از این دین بهره‌برداری ابزاری می‌کند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۸۹ ـ ۲۹۰ و ۱۱/۴.</ref> چنان‌که خود یهودیان نیز صهیونیسم را قبول ندارند و آن را جنبشی ارتدادی و کاملاً ضد یهود به شمار می‌آورند<ref>گارودی، محاکمه صهیونیسم، ۲۷ ـ ۲۸.</ref> و از آن رژیم متنفرند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۹۰.</ref> امام‌خمینی رژیم صهیونیستی را غاصب، دشمن اسلام، متجاوز به حقوق مسلمانان، غیر قانونی، نژادپرست، جرثومه فساد و غده سرطانی می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۹۷ و ۱۵/۵۱۸ ـ ۵۱۹.</ref>


صهیونیست‌ها توسعه‌طلبی را به شکل‌های مختلف دنبال کرده‌اند. پس از رأی سازمان ملل متحد به ایجاد کشوری یهودی‌نشین در سرزمین فلسطین<ref>سلیمانی، یهودیت، ۲۹۹.</ref> آنان بر دو سوم فلسطین دست یافتند و با شکست عرب‌ها در جنگ شش‌روزه (پنجم تا دهم ژوئن۱۹۶۷م/ پانزدهم تا بیستم خرداد ۱۳۴۶)، شهر قدس را نیز ضمیمه فلسطین اشغالی کردند؛ در حالی‌که مجمع عمومی سازمان ملل در قطعنامه ۱۸۱ بیت‌المقدس را شهری بین‌المللی اعلام و با صدور قطعنامه‌های ۱۹۴ (یازدهم دسامبر ۱۹۴۸م/ بیستم آذر ۱۳۲۷) و ۳۰۳ (نهم دسامبر ۱۹۴۹م/ هجدهم آذر ۱۳۲۸) بر آن تأکید کرده بود. در سال‌های بعد نیز توسعه‌طلبی این رژیم حتی پس از برگزاری کنفرانس صلح خاورمیانه در مادرید (سی‌ام اکتبر ۱۹۹۱م/ هشتم آبان ۱۳۷۰) و آغاز مذاکرات مختلف میان عرب‌ها و رژیم صهیونیستی (اسلو، قاهره، الخلیل، وادی ریور، وادی عربه و...) گسترش یافت.<ref>شریعت، قدس و قطعنامه‌های بین‌المللی، ۱۹.</ref> در این سال‌ها بناکردن شهرک‌های صهیونیست‌نشین و دیوار حایل از دیگر شیوه‌های توسعه‌طلبی رژیم صهیونیستی است.<ref>عابد، شهرک‌سازی در سرزمین اشغالی، ۷۲.</ref>
صهیونیست‌ها توسعه‌طلبی را به شکل‌های مختلف دنبال کرده‌اند. پس از رأی [[سازمان ملل متحد]] به ایجاد کشوری یهودی‌نشین در [[فلسطین|سرزمین فلسطین]]<ref>سلیمانی، یهودیت، ۲۹۹.</ref> آنان بر دو سوم فلسطین دست یافتند و با شکست عرب‌ها در جنگ شش‌روزه (پنجم تا دهم ژوئن۱۹۶۷م/ پانزدهم تا بیستم خرداد ۱۳۴۶)، شهر قدس را نیز ضمیمه فلسطین اشغالی کردند؛ در حالی‌که مجمع عمومی سازمان ملل در قطعنامه ۱۸۱ بیت‌المقدس را شهری بین‌المللی اعلام و با صدور قطعنامه‌های ۱۹۴ (یازدهم دسامبر ۱۹۴۸م/ بیستم آذر ۱۳۲۷) و ۳۰۳ (نهم دسامبر ۱۹۴۹م/ هجدهم آذر ۱۳۲۸) بر آن تأکید کرده بود. در سال‌های بعد نیز توسعه‌طلبی این رژیم حتی پس از برگزاری کنفرانس صلح خاورمیانه در مادرید (سی‌ام اکتبر ۱۹۹۱م/ هشتم آبان ۱۳۷۰) و آغاز مذاکرات مختلف میان عرب‌ها و رژیم صهیونیستی (اسلو، قاهره، الخلیل، وادی ریور، وادی عربه و...) گسترش یافت.<ref>شریعت، قدس و قطعنامه‌های بین‌المللی، ۱۹.</ref> در این سال‌ها بناکردن شهرک‌های صهیونیست‌نشین و دیوار حایل از دیگر شیوه‌های توسعه‌طلبی رژیم صهیونیستی است.<ref>عابد، شهرک‌سازی در سرزمین اشغالی، ۷۲.</ref>


امام‌خمینی از گذشته وظیفه شرعی خود می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰.</ref> که درباره زیاده‌خواهی‌های صهیونیست‌ها اعلام خطر کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۷.</ref> و همواره این مهم را به همه مسلمانان گوشزد می‌کرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰، ۱۸۶، ۲۲۱، ۲۳۰، ۳۵۳؛ ۲۰/۳۲۰ و ۲۱/۵۴۲.</ref> چنان‌که نخستین هدف صهیونیست‌ها تأسیس کشور بزرگ اسرائیل از رودخانه نیل تا فرات و تسلط بر جهان اسلام اعلام شده‌است؛ اما طبق چکیده پروتکل‌های ۲۴گانه دانشورانِ صهیون، آنان تسلط بر جهان را از طریق حکومتی یهودی در سر می‌پرورانند و برای رسیدن به این آرمان در پی ویران‌کردن «روسیه ارتودکس»، «اروپای کاتولیک» و «قلمرو پاپ» هستند.<ref>نویهض، پروتکل‌های دانشوران صهیون، ۳۲.</ref>
امام‌خمینی از گذشته وظیفه شرعی خود می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰.</ref> که درباره زیاده‌خواهی‌های صهیونیست‌ها اعلام خطر کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۷.</ref> و همواره این مهم را به همه مسلمانان گوشزد می‌کرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۰، ۱۸۶، ۲۲۱، ۲۳۰، ۳۵۳؛ ۲۰/۳۲۰ و ۲۱/۵۴۲.</ref> چنان‌که نخستین هدف صهیونیست‌ها تأسیس کشور بزرگ اسرائیل از رودخانه نیل تا فرات و تسلط بر [[جهان اسلام]] اعلام شده‌است؛ اما طبق چکیده پروتکل‌های ۲۴گانه دانشورانِ صهیون، آنان تسلط بر جهان را از طریق حکومتی یهودی در سر می‌پرورانند و برای رسیدن به این آرمان در پی ویران‌کردن «روسیه ارتودکس»، «اروپای کاتولیک» و «قلمرو پاپ» هستند.<ref>نویهض، پروتکل‌های دانشوران صهیون، ۳۲.</ref>


[[امام‌خمینی]] معتقد بود صهیونیست‌ها هرچند آشکارا جرئت سخن‌گفتن از گستره جغرافیایی آینده خود ندارند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۲.</ref> اما راهبرد آنان بی‌تردید ایجاد اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۹۵.</ref> ایشان یکی دیگر از اهداف این رژیم را اجرای نیت‌های استعمارگران در چیرگی بر کشورهای اسلامی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۳۷، ۴۸۲؛ ۴/۴۵۸ و ۱۹/۲۸؛ شیرودی، ۳۳ ـ ۳۴.</ref> و خوار و اسیر دست تجاوزکاران بین‌المللی کردن مسلمانان و محروم‌ساختن آنان از استقلال، آزادی، آسایش و امنیت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۸۸.</ref> و سرانجام نابودکردن این مسلمانان ضعیف‌شده<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۹ و ۱۶/۵۳.</ref> می‌دانست.
[[امام‌خمینی]] معتقد بود صهیونیست‌ها هرچند آشکارا جرئت سخن‌گفتن از گستره جغرافیایی آینده خود ندارند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۲.</ref> اما راهبرد آنان بی‌تردید ایجاد اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۹۵.</ref> ایشان یکی دیگر از اهداف این رژیم را اجرای نیت‌های استعمارگران در چیرگی بر کشورهای اسلامی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۳۷، ۴۸۲؛ ۴/۴۵۸ و ۱۹/۲۸؛ شیرودی، ۳۳ ـ ۳۴.</ref> و خوار و اسیر دست تجاوزکاران بین‌المللی کردن مسلمانان و محروم‌ساختن آنان از [[استقلال]]، [[آزادی]]، آسایش و [[امنیت]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۸۸.</ref> و سرانجام نابودکردن این مسلمانان ضعیف‌شده<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۹ و ۱۶/۵۳.</ref> می‌دانست.


شدت‌بخشیدن به اختلاف‌ها و جلوگیری از وحدت کشورهای اسلامی، یکی دیگر از برنامه‌ها و سیاست‌های مهم رژیم اشغالگر قدس است.<ref>شفایی، نقش دولت‌های اسلامی در اتحاد مسلمانان، ۶۸.</ref> امام‌خمینی همواره درباره دسیسه‌های تفرقه‌افکنانه رژیم اشغالگر، حامیان خارجی و خدمتگزاران منطقه‌ای آن هشدار می‌داد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۷۴؛ ۷/۱۹۸ و ۱۵/۱۷۰، ۴۵۳.</ref> چنان‌که در سال ۱۳۴۳ در نامه‌ای به [[سیدمحمدهادی میلانی]] خاطرنشان ساخت که برخی مغرضان یا فریب‌خوردگان در [[قم]] و [[تهران]] شعار «الکفر ملة واحدة» و یکسان‌شمردن یهودیان و مسیحیان که نتیجه آن شناسایی رژیم اسرائیل است، مطرح ساخته‌اند ولی با توجه به اندک‌بودن آنان، ناکام مانده‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۵۴۴ ـ ۵۴۵.</ref> ایشان هدف نهایی دشمنان را از میان‌بردن [[اسلام]]، حتی به نام اسلام و مذهب می‌دانست و معتقد بود این مهم تنها با تفرقه‌انداختن میان مسلمانان ممکن است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۷۶ و ۱۹/۲۸.</ref> به عقیده ایشان با وحدت مسلمانان می‌توان تمامی مشکلات موجود درجهان اسلام را حل کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۵۸؛ ۱۴/۱۸۱ و ۱۵/۱۷۱، ۵۱۸.</ref> و بدین هدف باید کشورهای اسلامی دست از اختلاف‌ها بردارند و در پرتو اهداف و تعالیم اسلام حرکت کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۳.</ref> تا در سایه وحدت بتوانند با بسیج نیروهایشان مجاهدان فلسطینی را یاری کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱.</ref> {{ببینید|وحدت}}  
شدت‌بخشیدن به اختلاف‌ها و جلوگیری از وحدت کشورهای اسلامی، یکی دیگر از برنامه‌ها و سیاست‌های مهم رژیم اشغالگر قدس است.<ref>شفایی، نقش دولت‌های اسلامی در اتحاد مسلمانان، ۶۸.</ref> امام‌خمینی همواره درباره دسیسه‌های تفرقه‌افکنانه رژیم اشغالگر، حامیان خارجی و خدمتگزاران منطقه‌ای آن هشدار می‌داد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۷۴؛ ۷/۱۹۸ و ۱۵/۱۷۰، ۴۵۳.</ref> چنان‌که در سال ۱۳۴۳ در نامه‌ای به [[سیدمحمدهادی میلانی]] خاطرنشان ساخت که برخی مغرضان یا فریب‌خوردگان در [[قم]] و [[تهران]] شعار «الکفر ملة واحدة» و یکسان‌شمردن یهودیان و مسیحیان که نتیجه آن شناسایی رژیم اسرائیل است، مطرح ساخته‌اند ولی با توجه به اندک‌بودن آنان، ناکام مانده‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۵۴۴ ـ ۵۴۵.</ref> ایشان هدف نهایی دشمنان را از میان‌بردن [[اسلام]]، حتی به نام اسلام و مذهب می‌دانست و معتقد بود این مهم تنها با تفرقه‌انداختن میان مسلمانان ممکن است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۷۶ و ۱۹/۲۸.</ref> به عقیده ایشان با [[وحدت|وحدت مسلمانان]] می‌توان تمامی مشکلات موجود در جهان اسلام را حل کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۵۸؛ ۱۴/۱۸۱ و ۱۵/۱۷۱، ۵۱۸.</ref> و بدین هدف باید کشورهای اسلامی دست از اختلاف‌ها بردارند و در پرتو اهداف و تعالیم اسلام حرکت کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۳.</ref> تا در سایه وحدت بتوانند با بسیج نیروهایشان مجاهدان فلسطینی را یاری کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱.</ref> {{ببینید|وحدت}}  
==دولت‌های اسلامی و رژیم اشغالگر==
==دولت‌های اسلامی و رژیم اشغالگر==
[[امام‌خمینی]] مسئله آزادسازی قدس شریف را مسئولیت همه یکتاپرستان جهان می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۹۰.</ref> و مخالفت با به‌رسمیت‌شناختن رژیم اشغالگر را فریضه بزرگ الهی برمی‌شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۹۳.</ref> {{ببینید|روز جهانی قدس}} حامیان رژیم اسرائیل همواره تلاش می‌کردند دولت‌های وابسته به غرب به‌ویژه دولت‌های مسلمان و عرب را وادار به شناسایی این رژیم کنند، تا از یک سو، حساسیت مسلمانان به این رژیم کاهش پیدا کند و از سوی دیگر، رژیم اشغالگر در منطقه احساس آرامش و امنیت بیشتر کند. ایشان از همان آغاز تشکیل این رژیم در برابر این تفکر نیز موضع‌گیری کرد و با آن به مبارزه برخاست. ایشان حکومت‌های به‌ظاهر اسلامی اما در واقع پشتیبان رژیم اسرائیل و تلاش آنها برای به‌رسمیت‌شناختن این رژیم را مصیبتی برای جهان اسلام به شمار می‌آورد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۰۸ ـ ۳۰۹.</ref> و نتیجه سازش با رژیم صهیونیستی را حاکمیت رژیم اشغالگر بر تمام منطقه و هلاکت خود سازشکاران و مسلمانان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۸۳.</ref> و قتل عام بی‌گناهان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۵۲۰.</ref> می‌دانست. امام‌خمینی همواره از دولت‌ها و ملت‌های منطقه می‌خواست با اراده جمعی خود، رژیم اشغالگر را که مانند یک غده سرطانی در حال رشد است، از میان بردارند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۱۹۴ ـ ۱۹۵؛ ۱۶/۳۳۰ و ۲۰/۳۱۹.</ref> ایشان مسلمانان جهان را به مبارزه با این رژیم فرا می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۵۹ ـ ۶۰.</ref> و از همه آنان به‌خصوص مردم مبارز فلسطین می‌خواست با وحدت کلمه و استفاده از سلاح گرم و زیر پا گذاشتن خط مذاکره و سازش، با این رژیم مبارزه کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۷۲.</ref> ایشان نابودی رژیم صهیونیستی را وابسته به تکیه بر خداوند و بهره‌گیری از قدرت معنوی مسلمانان می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۳۸ و ۲۰/۳۲۱.</ref>
[[امام‌خمینی]] مسئله آزادسازی قدس شریف را مسئولیت همه یکتاپرستان جهان می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۹۰.</ref> و مخالفت با به‌رسمیت‌شناختن رژیم اشغالگر را فریضه بزرگ الهی برمی‌شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۹۳.</ref> {{ببینید|روز جهانی قدس}} حامیان رژیم اسرائیل همواره تلاش می‌کردند دولت‌های وابسته به غرب به‌ویژه دولت‌های مسلمان و عرب را وادار به شناسایی این رژیم کنند، تا از یک سو، حساسیت مسلمانان به این رژیم کاهش پیدا کند و از سوی دیگر، رژیم اشغالگر در منطقه احساس آرامش و امنیت بیشتر کند. ایشان از همان آغاز تشکیل این رژیم در برابر این تفکر نیز موضع‌گیری کرد و با آن به مبارزه برخاست. ایشان حکومت‌های به‌ظاهر اسلامی اما در واقع پشتیبان رژیم اسرائیل و تلاش آنها برای به‌رسمیت‌شناختن این رژیم را مصیبتی برای جهان اسلام به شمار می‌آورد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۰۸ ـ ۳۰۹.</ref> و نتیجه سازش با رژیم صهیونیستی را حاکمیت رژیم اشغالگر بر تمام منطقه و هلاکت خود سازشکاران و مسلمانان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۸۳.</ref> و قتل عام بی‌گناهان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۵۲۰.</ref> می‌دانست. امام‌خمینی همواره از دولت‌ها و ملت‌های منطقه می‌خواست با اراده جمعی خود، رژیم اشغالگر را که مانند یک غده سرطانی در حال رشد است، از میان بردارند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۱۹۴ ـ ۱۹۵؛ ۱۶/۳۳۰ و ۲۰/۳۱۹.</ref> ایشان مسلمانان جهان را به مبارزه با این رژیم فرا می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۵۹ ـ ۶۰.</ref> و از همه آنان به‌خصوص مردم مبارز فلسطین می‌خواست با [[وحدت کلمه]] و استفاده از سلاح گرم و زیر پا گذاشتن خط مذاکره و سازش، با این رژیم مبارزه کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۷۲.</ref> ایشان نابودی رژیم صهیونیستی را وابسته به تکیه بر خداوند و بهره‌گیری از قدرت معنوی مسلمانان می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۳۸ و ۲۰/۳۲۱.</ref>


امام‌خمینی یکی دیگر از راهکارهای مهم دولت‌های اسلامی در برابر توسعه‌طلبی‌های رژیم صهیونیستی را تحریم سیاسی و اقتصادی این رژیم می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۱۳۹ و ۲۷۸.</ref> ایشان بر تحریم‌هایی مانند به‌رسمیت‌نشناختن رژیم اشغالگر و نداشتن روابط دیپلماتیک و سیاسی پنهان و آشکار با آن،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۰۷، ۳۰۵ ـ ۳۰۶، ۳۹۷ و ۱۶/۲۹۳.</ref> نیز تحریم فروش نفت و تحریم کالاهای ساخت اسرائیل و حامیان آن<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۱۳۹؛ ۳/۲ و ۵/۱۹۵.</ref> تأکید می‌کرد و هر گونه مذاکره با رژیم اشغالگر را توطئه‌ای جهت مشروعیت‌بخشی بر تجاوزگری‌های این رژیم می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۵۶.</ref> و آن را اشتباهی بزرگ می‌شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۱.</ref>
امام‌خمینی یکی دیگر از راهکارهای مهم دولت‌های اسلامی در برابر توسعه‌طلبی‌های رژیم صهیونیستی را تحریم سیاسی و اقتصادی این رژیم می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۱۳۹ و ۲۷۸.</ref> ایشان بر تحریم‌هایی مانند به‌رسمیت‌نشناختن رژیم اشغالگر و نداشتن روابط دیپلماتیک و سیاسی پنهان و آشکار با آن،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۰۷، ۳۰۵ ـ ۳۰۶، ۳۹۷ و ۱۶/۲۹۳.</ref> نیز تحریم فروش [[نفت]] و تحریم کالاهای ساخت اسرائیل و حامیان آن<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۱۳۹؛ ۳/۲ و ۵/۱۹۵.</ref> تأکید می‌کرد و هر گونه مذاکره با رژیم اشغالگر را توطئه‌ای جهت مشروعیت‌بخشی بر تجاوزگری‌های این رژیم می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۵۶.</ref> و آن را اشتباهی بزرگ می‌شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۱.</ref>


==ملت‌های مسلمان و رژیم اشغالگر==
==ملت‌های مسلمان و رژیم اشغالگر==
[[امام‌خمینی]] برای مقاومت و مقابله با زیاده‌خواهی‌های رژیم اشغالگر قدس، مردم فلسطین را به مبارزه با اسرائیل تشویق می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۶۰، ۱۷۲ و ۱۶/۳۸۲.</ref> و معتقد بود که شهادت، بهتر از ذلت زیر دست صهیونیسم و امریکاست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۷۲.</ref> {{ببینید|فلسطین}} ایشان همچنین در حمایت از مردم فلسطین آخرین جمعه ماه رمضان را [[روز جهانی قدس|روز قدس]] نامید و برای کوتاه‌کردن دست متجاوزان از حقوق قانونی مردم فلسطین، از همه ملت‌های مسلمان می‌خواست که در راهپیمایی روز قدس حضور پیدا کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۶۷.</ref> با این حال، ضمن اعتقاد به اثربخشی روز قدس<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۸۰.</ref> آن را کافی نمی‌دانست و معتقد بود ملت‌ها باید تکلیف خود را با حکومت‌های وابسته مشخص کنند و در صورت بازنگشتنِ آنها به اسلام، باید مانند مردم ایران با حکومت‌های خود رفتار کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۸۹.</ref> {{ببینید|روز جهانی قدس}}  
امام‌خمینی برای مقاومت و مقابله با زیاده‌خواهی‌های رژیم اشغالگر قدس، مردم فلسطین را به مبارزه با اسرائیل تشویق می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۶۰، ۱۷۲ و ۱۶/۳۸۲.</ref> و معتقد بود که [[شهادت]]، بهتر از ذلت زیر دست صهیونیسم و امریکاست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۷۲.</ref> {{ببینید|فلسطین}} ایشان همچنین در حمایت از مردم فلسطین آخرین جمعه ماه رمضان را [[روز جهانی قدس|روز قدس]] نامید و برای کوتاه‌کردن دست متجاوزان از حقوق قانونی مردم فلسطین، از همه ملت‌های مسلمان می‌خواست که در راهپیمایی روز قدس حضور پیدا کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۶۷.</ref> با این حال، ضمن اعتقاد به اثربخشی روز قدس<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۸۰.</ref> آن را کافی نمی‌دانست و معتقد بود ملت‌ها باید تکلیف خود را با حکومت‌های وابسته مشخص کنند و در صورت بازنگشتنِ آنها به اسلام، باید مانند مردم ایران با حکومت‌های خود رفتار کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۸۹.</ref> {{ببینید|روز جهانی قدس}}  


از سوی دیگر، امام‌خمینی اجتماع بزرگ مسلمانان در [[حج ابراهیمی|مناسک حج]] را فرصت مناسبی برای ملت‌های مسلمان در جهت اهداف مقدس اسلام و ازجمله ریشه‌کن‌کردن رژیم اشغالگر قدس ارزیابی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۲.</ref> و اساساً هدف اعلام برائت از مشرکان در حج ابراهیمی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۱۷ ـ ۳۱۸ و ۲۱/۲۲.</ref> را آزاد کردنِ نیروی متراکم جهان اسلام تعریف می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۰.</ref> {{ببینید|حج ابراهیمی}} و در قالبی نمادین بر این باور بود که اگر مسلمانان مجتمع و متحد شوند و هر کدام یک سطل آب بر رژیم اشغالگر بریزند، این رژیم از میان می‌رود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۷۴.</ref>
از سوی دیگر، امام‌خمینی اجتماع بزرگ مسلمانان در [[حج ابراهیمی|مناسک حج]] را فرصت مناسبی برای ملت‌های مسلمان در جهت اهداف مقدس اسلام و ازجمله ریشه‌کن‌کردن رژیم اشغالگر قدس ارزیابی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۲.</ref> و اساساً هدف [[اعلام برائت از مشرکان در حج ابراهیمی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۱۷ ـ ۳۱۸ و ۲۱/۲۲.</ref> را آزاد کردنِ نیروی متراکم جهان اسلام تعریف می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۰.</ref> {{ببینید|حج ابراهیمی}} و در قالبی نمادین بر این باور بود که اگر مسلمانان مجتمع و متحد شوند و هر کدام یک سطل آب بر رژیم اشغالگر بریزند، این رژیم از میان می‌رود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۷۴.</ref>
==جمهوری اسلامی ایران و رژیم اشغالگر==
==جمهوری اسلامی ایران و رژیم اشغالگر==
روابط [[ایران]] و رژیم اشغالگر قدس بی‌درنگ پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سی‌ام بهمن ۱۳۵۷/ ۱۹ فوریه ۱۹۷۹م قطع شد.<ref>ازغندی، روابط خارجی ایران (دولت دست‌نشانده) ۱۳۵۷ ـ ۱۳۲۰، ۴۲۰؛ فلاح‌نژاد، مناسبات ایران و اسرائیل در دوره پهلوی دوم، ۱۹۸ ـ ۱۹۹؛ رضوی، نیرنگ‌سازی صهیونیسم، ۹۱.</ref> به باور صهیونیست‌ها سیاست‌ها و ارزش‌هایی که [[جمهوری اسلامی|جمهوری اسلامی ایران]] دنبال‌می‌کند، خطر مهمی برای رژیم اشغالگر است. از مهم‌ترین دلایل خصومت این رژیم با نظام جمهوری اسلامی ایران، ماهیت مذهبی نظام ایران و موضع‌گیری‌های جمهوری اسلامی ایران در برابر این رژیم است.<ref>شمس، تهدیدهای نظامی، امنیتی اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران، ۱۷۶ ـ ۱۷۷.</ref> موضع‌گیری‌های جمهوری اسلامی ایران در سه زمینه به طور مشخص و عمده، موجب خشم مقامات رژیم صهیونیستی است: حمایت از گروه‌های ضد اسرائیلی خاورمیانه و مشخصاً گروه‌های مبارز فلسطینی و لبنانی، مخالفت با مذاکرات صلح عرب‌ها و اسرائیل و رهبری حرکت‌های ضد اسرائیلی در مجامع جهانی و صحنه‌های بین‌المللی.<ref>شمس، تهدیدهای نظامی، امنیتی اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران، ۱۷۶ ـ ۱۷۷.</ref>
روابط [[ایران]] و رژیم اشغالگر قدس بی‌درنگ پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]] و در سی‌ام بهمن ۱۳۵۷/ ۱۹ فوریه ۱۹۷۹م قطع شد.<ref>ازغندی، روابط خارجی ایران (دولت دست‌نشانده) ۱۳۵۷ ـ ۱۳۲۰، ۴۲۰؛ فلاح‌نژاد، مناسبات ایران و اسرائیل در دوره پهلوی دوم، ۱۹۸ ـ ۱۹۹؛ رضوی، نیرنگ‌سازی صهیونیسم، ۹۱.</ref> به باور صهیونیست‌ها سیاست‌ها و ارزش‌هایی که [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] دنبال‌می‌کند، خطر مهمی برای رژیم اشغالگر است. از مهم‌ترین دلایل خصومت این رژیم با نظام جمهوری اسلامی ایران، ماهیت مذهبی نظام ایران و موضع‌گیری‌های جمهوری اسلامی ایران در برابر این رژیم است.<ref>شمس، تهدیدهای نظامی، امنیتی اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران، ۱۷۶ ـ ۱۷۷.</ref> موضع‌گیری‌های جمهوری اسلامی ایران در سه زمینه به طور مشخص و عمده، موجب خشم مقامات رژیم صهیونیستی است: حمایت از گروه‌های ضد اسرائیلی خاورمیانه و مشخصاً گروه‌های مبارز فلسطینی و لبنانی، مخالفت با مذاکرات صلح عرب‌ها و اسرائیل و رهبری حرکت‌های ضد اسرائیلی در مجامع جهانی و صحنه‌های بین‌المللی.<ref>شمس، تهدیدهای نظامی، امنیتی اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران، ۱۷۶ ـ ۱۷۷.</ref>


با توجه به آرمان‌های [[امام‌خمینی]] و [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در حمایت از مسلمانان جهان،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۳۴ و ۱۵/۲۹۲.</ref> مردم مسلمان ایران و هیچ مسلمانی و بلکه هیچ آزاده‌ای هیچ‌گاه رژیم اشغالگر را به رسمیت نمی‌شناسد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۳۹.</ref> و زمینه‌سازی برای رهایی [[فلسطین|فلسطینی‌ها]] از ظلم و ستم صهیونیست‌ها و نابودی رژیم اشغالگر<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۲۹ ـ ۱۳۰ و ۱۶/۱۶۴ ـ ۱۶۵، ۴۹۰.</ref> در صدر اهداف جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته‌است؛ چنان‌که بر اساس [[قرآن|قرآن کریم]]،<ref>سوره انبیاء، آیه ۹۲.</ref> اصل ۱۱ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] نیز همه مسلمان‌ها را یک امت دانسته و در اصول ۱۵۲ و ۱۵۴ نظام سیاسی را موظف به دفاع از حقوق همه مسلمانان و حمایت از مبارزه حق‌طلبانه مستضعفان در برابر مستکبران کرده‌است؛ همچنان‌که مسئولیت دینی<ref>سوره نساء، آیه ۷۵.</ref> و وجدان انسانی<ref>نهج البلاغه، ۵۳، ۴۵۳.</ref> حکم می‌کند.
با توجه به آرمان‌های [[امام‌خمینی]] و [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در حمایت از مسلمانان جهان،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۳۴ و ۱۵/۲۹۲.</ref> مردم مسلمان ایران و هیچ مسلمانی و بلکه هیچ آزاده‌ای هیچ‌گاه رژیم اشغالگر را به رسمیت نمی‌شناسد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۳۹.</ref> و زمینه‌سازی برای رهایی [[فلسطین|فلسطینی‌ها]] از [[ظلم]] و ستم صهیونیست‌ها و نابودی رژیم اشغالگر<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۲۹ ـ ۱۳۰ و ۱۶/۱۶۴ ـ ۱۶۵، ۴۹۰.</ref> در صدر اهداف جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته‌است؛ چنان‌که بر اساس [[قرآن|قرآن کریم]]،<ref>سوره انبیاء، آیه ۹۲.</ref> اصل ۱۱ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] نیز همه مسلمان‌ها را یک امت دانسته و در اصول ۱۵۲ و ۱۵۴ نظام سیاسی را موظف به دفاع از حقوق همه مسلمانان و حمایت از مبارزه حق‌طلبانه [[مستضعفان]] در برابر مستکبران کرده‌است؛ همچنان‌که مسئولیت دینی<ref>سوره نساء، آیه ۷۵.</ref> و وجدان انسانی<ref>نهج البلاغه، ۵۳، ۴۵۳.</ref> حکم می‌کند.


امام‌خمینی که از آغاز نهضت و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مخالف رژیم اشغالگر بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۷۷؛ ۱۵/۱۲۹، ۱۷۰، ۴۴۱ و ۱۶/۳۷.</ref> و یکی از موارد اختلاف خود با [[محمدرضا پهلوی]] را روابط دوستانه او با اسرائیل می‌دانست،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۷۰ و ۴۴۱.</ref> شایعات درباره ارتباط جمهوری اسلامی با رژیم اشغالگر را پوچ و بی‌اساس خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۲۹.</ref> و همواره بر لزوم نابودی اسرائیل تأکید می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۲۹ ـ ۱۳۰ و ۱۶/۱۶۴ ـ ۱۶۵، ۴۹۰.</ref>
امام‌خمینی که از آغاز نهضت و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مخالف رژیم اشغالگر بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۷۷؛ ۱۵/۱۲۹، ۱۷۰، ۴۴۱ و ۱۶/۳۷.</ref> و یکی از موارد اختلاف خود با [[محمدرضا پهلوی]] را روابط دوستانه او با اسرائیل می‌دانست،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۷۰ و ۴۴۱.</ref> [[شایعات]] درباره ارتباط جمهوری اسلامی با رژیم اشغالگر را پوچ و بی‌اساس خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۲۹.</ref> و همواره بر لزوم نابودی اسرائیل تأکید می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۲۹ ـ ۱۳۰ و ۱۶/۱۶۴ ـ ۱۶۵، ۴۹۰.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۸۶: خط ۸۶:


==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
محمدمهدی آذری، [https://books.khomeini.ir/books/10005/597/ رژیم اشغالگر قدس]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۵۹۷–۶۰۴.
 
* محمدمهدی آذری، [https://books.khomeini.ir/books/10005/597/ رژیم اشغالگر قدس]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۵، ص۵۹۷–۶۰۴.


[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
۱۴٬۵۸۱

ویرایش