زندگی‌نامه‌ها: تفاوت میان نسخه‌ها

زندگی‌نامه، سبکی در [[ادبیات]] است که به شرح و وصف رخدادها و روند زندگی یک شخص تأثیرگذار می‌پردازد<ref>امامی، زندگی‌نامه نویسی، ۴۴.</ref>؛ واژه‌هایی از قبیل «سرگذشت‌نامه» و «تذکره» نیز با اندک فرق معنایی مترادف با زندگی‌نامه دانسته شده است. سرگذشت‌نامه قدیمی‌ترین و مستمرترین شکل بیان تاریخی است که یکی از دلایل شکل‌گیری آن [[سیره پیامبر(ص)]] و ائمه(ع) بوده است<ref>روزنتال، تاریخ تاریخ‌نگاری در اسلام، ۱/۱۲۰ ـ ۱۲۲.</ref>. برخی نیز سرگذشت‌پژوهی را نوعی زندگی‌نامه شخصی دانسته‌اند که از طریق [[مصاحبه]] و گفتگوی هدایت‌شده به دست می‌آید<ref>مک‌نیل، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ۱۰۲.</ref>. عنوان «تذکره» بیشتر به زندگی‌نامه شاعران اختصاص دارد. قدیمی‌ترین و جامع‌ترین تذکره که به اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری مربوط می‌شود،[[تذکره لباب الالباب]] از [[محمد عوفی]] است<ref>ستوده، مرجع‌شناسی و روش تحقیق، ۹۱؛ امامی، زندگی‌نامه نویسی، ۴۷.</ref>. زندگی‌نامه‌ها ویژگی‌های گوناگونی دارند و داستان‌هایی واقعی را دربر می‌گیرند و عنصر خیال نوعاً در آن نقشی ندارد؛ البته زندگی‌نامه به فهرست‌کردن اطلاعات درباره یک شخص، مانند زادگاه و زادروز و تاریخ رخدادها محدود نمی‌شود، بلکه به توضیح و گاه تحلیل رویدادها می‌پردازد.

شیوه ارائه زندگی‌نامه‌ها نیز مختلف است. بارزترین شکل آن در قالب کتاب، نشریه و روزنامه عرضه شده است؛ اما با پیشرفت صنعت سینما و گسترش شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ها، امروزه بخش وسیعی از زندگی‌نامه‌ها در قالب فیلم ساخته شده و به مخاطبان عرضه می‌شود و از لحاظ توسعه مخاطب و تأثیرگذاری اهمیت بالایی دارد<ref>اندرسون، فیلم زندگینامه‌ای، ۱۸۶.</ref>.

زندگی‌نامه‌ها از درجه اهمیت مختلفی برخوردارند. برخی از آنها که درباره یک شخصیت تاریخی تأثیرگذار در عرصه علمی، اجتماعی و مانند آن هستند، اهمیت ویژه‌ای دارند. [[امام‌خمینی]] ازجمله شخصیت‌هایی است که به دلیل رهبری انقلابی بزرگ و همچنین جنبه‌های علمی و اخلاقی، زندگی‌نامه‌های بسیاری درباره ایشان تهیه و تدوین شده است. امام‌خمینی زندگی‌نامه مبسوطی به قلم خود ننوشته است و تنها زندگی‌نامه خودنوشت مختصری از ایشان وجود دارد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶.</ref> که در واقع به املا و تصحیح ایشان است<ref>مختاری، زندگی‌نامه خودگفته حضرت امام‌خمینی، ۴/۲۴۸.</ref>. همچنین زندگی‌نامه نگاشته در کتاب [[نهضت امام‌خمینی]] نوشتاری است که امام‌خمینی چند مورد از آن را به قلم خود تصحیح کرده است<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۳ ـ ۱۴.</ref>؛ اما کتاب‌های بسیاری یا بخشی‌هایی از برخی آنها به زندگی‌نامه امام‌خمینی اختصاص یافته است<ref>ایازی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام‌خمینی، ۱/۲۹؛ قاضی‌زاده، ‌اندیشه‌های فقهی ـ سیاسی امام‌خمینی، ۱۹.</ref>. محور این زندگی‌نامه‌ها، دوران کودکی امام‌خمینی، تحصیل و تدریس و دوران زندگی سیاسی ایشان است و بیشترین حجم گزارش‌های موجود، درباره زندگی سیاسی ایشان، از ورود به [[حوزه علمیه قم]] تا [[رهبری]] و [[مرجعیت]] و حوادث و رخدادهای دهه‌های پایانی عمر است.

مقاله‌های بسیاری نیز در نشریات و روزنامه‌ها به زندگی‌نامه امام‌خمینی پرداخته‌اند<ref>هدایتی، نگاهی به زندگی‌نامه سیاسی امام‌خمینی، ۱۴۵ ـ ۱۵۱؛ همشهری، مردی از خمین، ۶.</ref>. در برخی از مجموعه‌های موضوعی نیز به زندگی‌نامه امام‌خمینی پرداخته شده است؛ از قبیل [[مفاخر اسلام]]، جلد ۱۳، نوشته [[علی دوانی]]، گلشن ابرار، نوشته جمعی از پژوهشگران و فقهای نامدار [[شیعه]]، نوشته عبدالرحیم عقیقی بخشایشی؛ اما در اینجا به برخی زندگی‌نامه‌های ایشان که در قالب کتاب و در حجمی درخور اعتنا عرضه شده است، به ترتیب حروف الفبا اشاره می‌شود:

امام‌خمینی از ولادت تا ولایت: رضا بابایی، تهران، چاپ و نشر عروج، ۱۳۸۹، ۱۵۰ص. این کتاب که با بیانی روان و ساده و مختصر برای قشرهای جوان و نوجوان نوشته شده است، نخست به‌اختصار به زندگی‌نامه امام‌خمینی از تولد تا ورود [[سیدحسین بروجردی]] به [[قم]] پرداخته و سپس در دو فصل با نام‌های «از [[جهاد]] تا [[اجتهاد]]» و «بر مسند [[ولایت]]» از آغاز [[نهضت]] تا بازگشت امام‌خمینی به [[ایران]] را بررسی کرده است.

جوانب من افکار الامام‌الخمینی: محمدجواد مهری، تهران، [[وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی]]، ۱۴۰۲ق، ۱۲۸ص، عربی. این کتاب نخست درباره تاریخچه ولادت، خانواده پدری، تحصیلات و [[مبارزات امام‌خمینی]] بحث کرده و سپس منابع فکری ایشان را با عناوین «امام و انقلاب فرهنگی»، «نیاز به رهبری امام و انقلاب فرهنگی»، «نیاز به رهبری امام و انقلاب اجتماعی» و «خصوصیات امام با برداشت از کلام ایشان» بررسی کرده است.

حدیث بیداری؛ زندگی‌نامه علمی و سیاسی امام‌خمینی: حمید انصاری، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۰، ۲۵۵ص. این کتاب دربردارنده مهم‌ترین رخدادهای دوران زندگی امام‌خمینی از تولد تا رحلت، با نگاهی تحلیلی و در عین حال اجمالی است. در بیان روند حوادث زندگی امام‌خمینی، در این کتاب بر اصالت ‌اندیشه، تقدم تربیت و [[تهذیب]] و تأثیر بعد معنوی و علمی ایشان در مسیر زندگی و مبارزات تأکید شده است. نویسنده با بیان پیشینه‌ای از [[تاریخ معاصر ایران]]، مطالب کتاب را با عنوان «امام‌خمینی از ولادت تا [[هجرت]] به [[قم]] » آغاز کرده و با ذکر آثار و تألیفات و اشاره به [[وصیت‌نامه]] ایشان به پایان برده است. این کتاب بارها تجدید چاپ شده و ناشر، آن را به زبان‌های انگلیسی، اردو، عربی و فرانسه ترجمه و منتشر کرده است.

خمینی روح‌الله: سیدعلی قادری، تهران، [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]]، چاپ اول، ۱۳۷۸، ۴۶۲ص. این کتاب با فصل‌هایی با عنوان «در [[خمین]] »، «در [[اراک]] »، «در میانه راه» و «در قم» وضعیت [[خانواده امام‌خمینی]]، تولد، طفولیت و دوران مکتب و مدرسه ایشان، اوضاع سیاسی ایران و منطقه، حوادث نوجوانی و جوانی و تحصیل و تدریس ایشان را بر اساس «اسناد و خاطرات و خیال» ترسیم می‌کند و می‌کوشد روح عرفانی و توحیدی امام‌خمینی را با بیانی ادبی و با عنصر خیال واکاود و زندگی‌نامه‌ای بیشتر عرفانی که از عمق روح ایشان نشئت می‌گیرد، به تصویر کشد.

زندگی‌نامه سیاسی امام‌خمینی: محمدحسن رجبی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸، ۳۷۲ص. کتابی درباره بررسی ‌اندیشه و رفتار سیاسی امام‌خمینی از تولد تا دستگیری و تبعید به [[ترکیه]]. نویسنده طرح زندگی سیاسی امام‌خمینی را به‌ گونه‌ای‌که معطوف به جهات نظری و عملی مواضع تاریخی ایشان باشد، مبتنی بر سه عامل اساسی معقول یا [[حکمت اسلامی]] ([[عرفان]]، [[کلام]] و [[فلسفه]])، منقول یا علوم شریعت ([[تفسیر]]، [[فقه]]، [[حدیث]] و [[اخلاق نقلی]]) و عمل اجتماعی و سیاسی شمرده و در کتاب خود تنها به بررسی عامل سوم پرداخته است.

زندگی‌نامه آیت‌الله خمینی: باقر معین، لندن و نیویورک، I. B Tauris & Co Ltd، ۱۹۹۹م/ ۱۳۷۸ش، ۳۵۲ص، انگلیسی. نویسنده به بررسی زندگی و شخصیت امام‌خمینی پرداخته و نقش ایشان را در هدایت و [[پیروزی انقلاب ایران]] در سال ۱۳۵۷ تبیین کرده است. کتاب در دوازده فصل تدوین شده است و در آن از زادگاه امام‌خمینی و کودکی ایشان، جوانی، ورود امام‌خمینی به عرصه [[سیاست]]، دوران تبعید به [[ترکیه]] و [[عراق]] و [[فرانسه]]، بازگشت به [[ایران]] و برنامه‌های ایشان در دوران [[جنگ]] سخن به میان آمده است. فصل پایانی کتاب به تحلیل رخدادهای سیاسی کشور در واپسین ماه‌های زندگی امام‌خمینی و نامه‌ها و فرمان‌های ایشان پرداخته است.

زندگینامه امام‌خمینی: بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، ۲ جلد، ۱۹۲ + ۱۸۰ص. این کتاب دربردارنده زندگینامه امام‌خمینی از ولادت تا رهبری [[نهضت]] است و ‌اندیشه‌نامه‌ای است که به [[سیر مبارزات امام‌خمینی]] از [[قیام ۱۵ خرداد]] ۱۳۴۲ پرداخته است. به احتمال فراوان، این کتاب بر اساس تاریخ نگارش آن در سال ۱۳۴۳ چاپ و منتشر شده باشد.

کتاب‌های کودکان: کتاب‌هایی نیز با ادبیاتی کودکانه و گاه همراه با تصویر، زندگی امام‌خمینی را برای مخاطبان گروه سنی کودک و نوجوان تشریح کرده‌اند؛ برای نمونه: