رسالة فی التقیه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[محمدبن‌مکی شهید اول|شهید اول]] (۷۳۴ ـ ۷۸۶ق) در بحث قاعده «المداهنه» (سازش‌کاری با دشمن در جایی که نباید مسامحه کرد) به تفاوت آن با «تقیه» پرداخته، با ذکر ادله آن از [[کتاب (منبع اجتهاد)|کتاب]] و [[سنت]]، اقسام پنج‌گانه تقیه را به طور مختصر شرح داده است.<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاصول و العربیه، ۲/۱۵۵ ـ ۱۵۸.</ref> پس از او، برخی فقهای امامیه این بحث را در کتاب‌های فقهی خود پی گرفته‌اند و [[شیخ‌مرتضی انصاری]] در رساله‌ای مستقل به طور مبسوط آن را بررسی کرده است.<ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۶۷ ـ ۱۰۳.</ref>

امام‌خمینی رساله تقیه را در پنج مبحث سامان داده است. ایشان در آغاز، با عنوان «فی اقسام التقیه»، با اشاره به اقسام تقیه و روایاتی که تمام اقسام آن را مشروع می‌داند، به بحث تفصیلی اخباری که مواردی از این عموم را استثنا کرده است، می‌پردازد؛<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۷ ـ ۱۴.</ref> سپس احکام فقهی تقیه را مطرح می‌سازد و در نخستین بحث، برخلاف نظر فقهایی همانند شیخ انصاری، قائل به صحت همه اعمال تقیه‌ای بدون هیچ تفصیلی می‌شود.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۳۳ ـ ۳۷.</ref> پس از آن به‌تفصیل به بحث ادله اِجزاء (کفایت عمل تقیه‌ای و عدم نیاز به اعاده و قضاء) در اقسام مختلف تقیه، همچون تقیه اضطراری و تقیه مداراتی می‌پردازد و عمدتاً از [[روایات]] استفاده می‌کند.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۴۱ ـ ۵۸.</ref> سپس بحث اعتبار یا عدم اعتبار نبود راهی به‌جز تقیه برای انجام تکلیف (مندوحه)، دنبال می‏شود. ایشان برای این اصل، در تقیه از مخالفان مذهب، اعتباری قائل نشده، در غیر این مورد، آن را معتبر می‌داند.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۷۳ ـ ۸۷.</ref> مترتب‌کردن همه آثار صحت بر عمل تقیه‌ای، آخرین بخش رساله است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۸۹ ـ ۹۳.</ref>

[[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] این رساله را به همراه نه رساله دیگر امام‌خمینی تحقیق کرده، در کتابی با عنوان [[الرسائل العشره]] در سال ۱۳۷۸ به چاپ رسانده است. این رساله، ۸۷ صفحه از این کتاب را به خود اختصاص داده است.{{ببینید|الرسائل العشره}}

بعضی از مباحث رساله تقیه، در برخی کتاب‌ها، مقاله‌ها، پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] نیز مطرح شده است که از آن جمله می‌توان به کتاب التقیة بین الاعلام، سیدعادل علوی، مقاله «رسالة فی التقیه» محمدجواد فاضل،<ref>فاضل، رسالة فی التقیه، ۶۷.</ref> پایان‌نامه «تحلیل تاریخی و فقهی مسئله تقیه» محمدرضا جباری و پژوهش «نقش تقیه در استنباط احکام فقهی» نعمت‌الله صفری فروشانی اشاره کرد.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الرسائل (تشتمل علی مباحث اللاضرر و الاستصحاب و التعادل و الترجیح و الاجتهاد و التقلید و التقیه)، تذییلات مجتبی طهرانی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۸۵ق.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، الرسائل العشره، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش.

* انصاری، مرتضی، رسائل فقهیه، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.

* حلی، محقق، جعفربن‌حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.