سیدحمید روحانی: تفاوت میان نسخه‌ها

سیدصادق حسینی زیارتی، معروف به سیدحمید روحانی، فرزند میرعلی‌احمد حسینی زیارتی، در سال ۱۳۲۰ (شناسنامه: ۱۳۲۴) در بخش مهدی‌شهر (سنگسر) سمنان متولد شد و نام «سیدحمید روحانی» نام مستعار وی در دوران مبارزه است که به آن شهرت یافته است.<ref>روحانی، گفتگو.</ref> پدر او متولد روستای «زیارت» سمنان بود و به همین دلیل وی و فرزندش به زیارتی مشهور شدند. او در مسجد سمنان، نماز جماعت برگزار می‌کرد<ref>جنتی، خاطرات علی جنتی، ۱۰۷، پاورقی.</ref> و در دوران [[نهضت اسلامی]]، از سوی [[رژیم پهلوی]] به کاشان تبعید شد.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۱۰۳، پاورقی.</ref> در پی بیماری وی در سال ۱۳۵۴ امام‌خمینی در نامه‌ای به سیدحمید روحانی با ابراز تأثر از بیماری پدرش برای سلامتی او دعا کرد و اشاره کرد از فرزند خود [[سیداحمد خمینی]] خواسته است تا از او عیادت کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۱۰۳.</ref>

روحانی پس از تحصیلات ابتدایی در سمنان، در سال ۱۳۳۷ به [[تهران]] رفت و تحصیل علوم دینی را در مدرسه مروی تهران، آغاز کرد.<ref>روحانی، گفتگو؛ جنتی، خاطرات علی جنتی، ۱۰۷، پاورقی.</ref> از استادان او در دوره مقدماتی می‌توان به سیدعبدالله ضیائی و حسن ثقفی برادر همسر امام‌خمینی اشاره کرد. او در سال ۱۳۳۹ به [[قم]] رفت و در مدرسه حجتیه ساکن شد.<ref>روحانی، گفتگو.</ref> وی در دوره تحصیل در قم، با میرزاهادی فقهی هم‌حجره و با [[علی‌اکبر ناطق نوری]] مدتی هم‌بحث بود.<ref>ناطق نوری، خاطرات حجت الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ۱/۳۵ و ۳۹؛ روحانی، گفتگو.</ref> وی در حوزه قم، ادامه درس‌های مقدمات را نزد محمدرضا فشارکی، مرتضی مقتدایی و محی‌الدین فاضل هرندی، و دوره سطح را نزد مرتضی بنی‌فضل (معالم الاصول)، مصطفی اعتمادی (قوانین الاصول)، محمدتقی ستوده (شرح لمعه)، [[محمدتقی مصباح یزدی]] (شرح منظومه)، [[جعفر سبحانی]] (مکاسب)، [[حسین نوری همدانی]] (رسائل و کفایة الاصول) و [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]] (کفایة الاصول) خواند.<ref>روحانی، گفتگو.</ref> وی پس از آن با توجه به فعالیت‌های مبارزاتی، در سال ۱۳۴۶ مجبور به خروج از کشور و حضور در [[نجف اشرف]] شد و مدت یازده سال خارج فقه را از درس امام‌خمینی و خارج اصول را از درس [[سیدمصطفی خمینی]] بهره برد و در سال‌های پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب]] توانست با ارائه آثار و تقریرات درس‌های یادشده مدرک سطح چهار حوزه را دریافت کند.<ref>روحانی، گفتگو.</ref>

روحانی از آغاز نهضت امام‌خمینی، به دلیل علاقه به مبارزه و شخص [[سیدمجتبی نواب صفوی]]، به‌ویژه دوستی با سیدمصطفی خمینی، در حلقه یاران امام‌خمینی قرار گرفت<ref>ایرنا، دربارهٔ تاریخ‌نویس رادیکال چه می‌دانیم.</ref> و در گزارش‌های پرشماری از اسناد [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] ([[ساواک]])، از او نام برده شده است. در این گزارش‌ها از روحانی با نام‌های سیدصادق حسینی زیارتی سنگسری،<ref>جنتی، خاطرات علی جنتی، ۱۰۷، پاورقی.</ref> سیدمحمدصادق زیارتی و سیدحمید روحانی<ref>← جمـ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات.</ref> یاد شده است. براساس اسناد ساواک، روحانی در فروردین۱۳۴۲ به اتهام پخش [[اعلامیه‌های امام‌خمینی|اعلامیه امام‌خمینی]]، تحت تعقیب قرار گرفت.<ref>جنتی، خاطرات علی جنتی، ۱۰۷، پاورقی.</ref> او همچنین یکی از نویسندگان نامه جمعی از روحانیون حوزه علمیه تهران<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۴/۴۱۲.</ref> و نیز [[حوزه علمیه قم]]<ref>منتظری، محمد، یاران امام به روایت اسناد ساواک، شهید حجت‌الاسلام محمد منتظری، ۲۶–۲۹.</ref> به [[امیرعباس هویدا]]، نخست‌وزیر، در تاریخ ۱۴/۱۲/۱۳۴۳ بود که در آن ضمن اعتراض به تبعید غیرقانونی امام‌خمینی به [[اقامتگاه‌های امام‌خمینی|ترکیه]]، بازگشت ایشان و آزادی زندانیان سیاسی درخواست شده بود. روحانی در تاریخ ۱۰/۱/۱۳۴۴ از دست‌اندرکاران نشریه بعثت معرفی شده است.<ref>جنتی، خاطرات علی جنتی، ۱۰۷، پاورقی.</ref>

روحانی همچنین از امضاکنندگان بخشی از اعلامیه‌هاست، ازجمله: نامه جمعی از روحانیون حوزه علمیه قم به امام‌خمینی، در آبان ۱۳۴۴ و ابراز خرسندی از انتقال ایشان به [[عراق]] و آرزوی بازگشت هرچه سریع‌تر ایشان به کشور؛<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۵/۳۶۹–۳۷۲.</ref> اعلامیه جمعی از روحانیان حوزه علمیه قم در ۲۷/۱۱/۱۳۴۴، به مناسبت سالگرد [[فاجعه فیضیه]] و محکوم‌کردن این حادثه؛<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۵/۱۷۳–۱۷۵.</ref> نامه جمعی از طلاب قم به مراجع عراق و ایران در محکوم‌کردن عملکرد رژیم در دستگیری و تبعید علما و درخواست استیضاح مقامات مربوط در سال ۱۳۴۵<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۵/۱۷۶–۱۷۸؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران، ۳/۴۰۸–۴۱۰.</ref> و نامه تسلیت گروهی از [[طلاب]] و علما به امام‌خمینی به مناسبت سالگرد ۱۵ خرداد در خرداد ۱۳۴۵.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران، ۴/۲۱–۲۳.</ref>

امام‌خمینی در بهمن ۱۳۴۹ در نامه‌ای به روحانی، با تأکید از او خواسته است مراقب باشد پیام ایشان به حجاج، پیش از زمان [[حج]]، در عراق و به‌ویژه نجف پخش نگردد و نامی از آن برده نشود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۳۲۱.</ref> ایشان همچنین در نامه دیگری به روحانی در سال ۱۳۵۱، نظر خود را دربارهٔ پیشنویس پیام روحانیان مبارز نجف به علمای کشورهای اسلامی دربارهٔ جنایات رژیم پهلوی، ابراز کرد و با اشاره به اینکه دربارهٔ اصل نامه نظری ندارد، با فرض تصمیم به انتشار، تذکراتی داد؛ ازجمله اینکه ذکر موافقت علمای ایران با [[اصلاحات ارضی]] و آزادی [[زنان]] را نادرست شمرد؛ به این دلیل که نه مطابق با واقع بود و نه ذکر آن درست بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۴۴۸.</ref> و از این رو انتشار آن منتفی شد. در اوایل سال ۱۳۵۲ روحانی به درخواست نویسنده‌ای مصری، بخش زندگینامه امام‌خمینی را از کتاب بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی که در دست نگارش و تدوین بود، انتخاب کرد و برای تأیید نزد امام‌خمینی فرستاد.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۴۹۲، پاورقی.</ref> امام‌خمینی در پاسخ، بخش‌های مبالغه‌آمیز یا غیرواقع آن را حذف و تأکید کرد شرح حال ایشان را برای نویسنده مصری، ساده و بی‌مبالغه بنویسد و به‌ویژه در بخش نهضت و تأثیر آن بر گروه‌های مختلف، مبارزه با [[رژیم اسرائیل]] به صورت مشروح ذکر شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۴۹۲.</ref> روحانی در سال ۱۳۵۳ در نجف کتابی به نام «موقف الامام‌الخمینی تجاه اسرائیل» (موضع امام‌خمینی در برابر اسرائیل) نوشت.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۴، پاورقی.</ref> امام‌خمینی در نامه‌ای به او با اشاره به نامه بی‌امضایی که دریافت کرده، تصریح کرد در آن نامه دو اشکال به این کتاب او شده است و اگر وارد می‌داند رسیدگی کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۴.</ref>

روحانی در نجف ماهنامه پانزده خرداد را با موضوع اخبار و رویدادهای نهضت امام‌خمینی، منتشر می‌کرد.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۵، پاورقی.</ref> امام‌خمینی در سال ۱۳۵۳ در نامه‌ای به وی، نظر خود را دربارهٔ بعضی از مطالب یکی از شماره‌های مجله ابراز کرده است؛ چنان‌که انتشار مقاله‌ای در ستایش از سیدمجتبی نواب صفوی را به‌رغم تلاش خود در جلوگیری از اعدام او و درخواست از [[سیدحسین بروجردی]]، مرجع تقلید وقت، به دلیل مخالفت با مشی مسلحانه [[گروه فدائیان اسلام]]،<ref>روحانی، گفتگو.</ref> ستایش از آدمکشی و نادرست خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۵.</ref> دولت عراق پس از بهبود روابط با ایران، از انتشار این ماهنامه جلوگیری کرد و وی پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، از خرداد ۱۳۶۹، در [[مرکز اسناد انقلاب اسلامی]]، انتشار این مجله را که در دوره مبارزه تنها ۴ صفحه بود، پی گرفت.<ref>روحانی، گفتگو.</ref>

:{{ببینید|سیدحسین بروجردی|مبارزه مسلحانه}}

روحانی که با بهره‌گیری از رادیو بغداد به‌شدت مخالف بود،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۲/۵۸۸–۵۸۹.</ref> ازجمله گردانندگان فرستنده رادیویی در عراق به زبان فارسی بود که با بهبود روابط [[ایران]] و [[عراق]]، موجب منع فعالیت این رادیو در عراق و انتقال فعالیت آن به لیبی در سال ۱۳۵۴ شد.<ref>منتظری، محمد، یاران امام به روایت اسناد ساواک، شهید حجت‌الاسلام محمد منتظری، ۲۴۵.</ref> گفته شده وی از جمله روحانیان مبارز بود که در سال ۱۳۵۵ هسته مرکزی آن تشکیل شد؛<ref>جنتی، خاطرات علی جنتی، ۱۰۶–۱۰۷؛ محتشمی‌پور، خاطرات سیاسی، ۲/۱۸۷.</ref> اما وی با توجه به مخالفت با آنان بر سر مسائلی مانند [[علی شریعتی]] و [[سازمان مجاهدین خلق]]، به همراه برخی روحانیان دیگر تشکیلاتی به نام روحانیان مبارز گروه پانزده خرداد داشته است.<ref>روحانی، گفتگو.</ref> در گزارشی از ساواک در تاریخ ۲۵/۸/۱۳۵۵، روحانی یکی از روحانیانی معرفی شده است که در حوزه نجف، طلاب را برای شرکت در جلسات درس امام‌خمینی تشویق می‌کند.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۹/۱۲۳.</ref>

روحانی در سال ۱۳۵۵ به دلیل انتشار [[کتاب آوای انقلاب]] (مجموعه پیام‌ها و اعلامیه‌های امام‌خمینی) در بیروت، از سوی عوامل حزب بعث عراق دستگیر شد و مدت یک هفته در محل حزب بعث در بیروت زندانی بود.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۱۸۴، پاورقی.</ref> امام‌خمینی دستگیری وی را موجب تأسف دانست و خاطرنشان کرد گرفتاری او را نمی‌تواند نادیده بگیرد و از او خواست مقدار هزینه‌ای را که وی دربارهٔ چاپ این کتاب بدهکار شده است برای ایشان بنویسد.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۱۸۴، پاورقی.</ref>

انتشار کتاب بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی واکنش‌ها و نقدهایی را نیز در پی داشت؛ ازجمله علی‌اکبر مهدی‌پور، در مرکز اسلامی استانبول، طی نامه‌ای نسبتاً مفصل به امام‌خمینی، از آن انتقاد کرد و بخش‌هایی از کتاب را اتهام به افراد دانست. امام‌خمینی نیز در پاسخ، مطالعه کتاب را مناسب با وقت و حال و قوه بینایی خویش ندانست و خاطرنشان کرد که آنچه نصیحت است به عموم کرده است و راضی نیست به هیچ‌کسی اهانت شود<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۴۴.</ref> گزارش‌هایی نیز از ساواک در آذر و اسفند ۱۳۵۶، از تلاش روحانی در بیروت برای چاپ کتابی فارسی با موضوع زندگینامه امام‌خمینی و فرستادن آن به ایران، کویت، عراق و برخی کشورهای اروپایی خبر داده است<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۵۶۹ و ۵۷۳.</ref> و مقصود همین کتاب است.<ref>روحانی، گفتگو.</ref> امام‌خمینی در سال ۱۳۵۶ نیز به دلیل احتمال بدهکارشدن روحانی، در لبنان و سوریه بابت انتشار جزوه‌های تبلیغی علیه رژیم و به‌ویژه چاپ این کتاب، در نامه‌ای به روحانی، از او خواست نام اشخاصی که به آنان بدهکار است و مبلغ موردنظر را برای ایشان بنویسد تا ایشان دستور پرداخت بدهد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۲۵۷.</ref> با هجرت امام‌خمینی به فرانسه، در مهر ۱۳۵۷، روحانی نیز به [[اقامتگاه‌های امام‌خمینی|فرانسه]] رفت و از نزدیکان و همراهان ایشان در نوفل لوشاتو بود.<ref>محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ۲/۲۸۵؛ ناطق نوری، خاطرات حجت الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ۱/۱۳۷–۱۳۸.</ref>

:{{ببینید|نهضت امام‌خمینی}}

پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، روحانی تلاش اصلی خود را بر نگارش و تکمیل کتاب نهضت امام‌خمینی و برخی آثار دیگر متمرکز و محدود کرد و در این راستا در سال ۱۳۵۹ [[مرکز اسناد انقلاب اسلامی]] را پایه‌ریزی کرد و راه انداخت و توانست جلدهای دوم و سوم و سپس جلد چهارم این کتاب را تدوین و منتشر کند. امام‌خمینی در ۲۵/۱۰/۱۳۶۷ در حکمی، روحانی را مأمور تدوین تاریخ انقلاب اسلامی کرد. ایشان در این حکم، با تشکر از زحمات روحانی در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و تلاش قابل تقدیر او در تدوین تاریخ انقلاب، ابراز امیدواری کرد بتواند تاریخ پرحادثه انقلاب اسلامی را آنگونه که هست، ثبت کند. ایشان همچنین دربارهٔ روش درست تدوین تاریخ و آنچه به‌طور رایج در تاریخ‌نویسی‌ها اتفاق می‌افتد، نکاتی را یادآور شد و تصریح کرد اگر تاریخ را از زبان توده‌های مردم، مستند به صدا و فیلم آنان گزارش کند، کاری شایسته در تاریخ ایران انجام داده است؛ زیرا تاریخ انقلاب ایران باید مانند خود انقلاب، بر دوش پابرهنگان مغضوب قدرت باشد. ایشان در پایان با تشکر از [[بنیاد شهید]] برای کمک به روحانی در انجام این کار، برای موفقیت او دعا کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۳۹–۲۴۰.</ref>

افزون بر موارد نامبرده، از دیگر آثار روحانی می‌توان به «من هنا المنطلق» و «دروس فی الجهاد و الرفض» اشاره کرد که در دوران حضور در نجف اشرف نگاشته شده است.<ref>روحانی، گفتگو.</ref> تقریر و تنظیم کتاب جهاد اکبر یا مبارزه با نفس امام‌خمینی نیز که شامل بیانات اخلاقی ایشان در مسجد شیخ انصاری نجف است، به دست وی صورت گرفته است.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه جهاد اکبر، ۸.</ref> وی کتاب شریعتمداری در دادگاه تاریخ را نیز در سال ۱۳۶۱ نوشته و منتشر کرده است. از او مقالات فراوانی نیز دربارهٔ تاریخ انقلاب و مسائل آن ازجمله نقد تفصیلی خاطرات منتظری در مجله پانزده خرداد منتشر شده است. روحانی در سال ۱۳۷۶ از مرکز اسناد انقلاب اسلامی استعفا داد و در سال ۱۳۸۸ بنیاد جدیدی به نام تاریخ‌پژوهی و [[دانشنامه انقلاب اسلامی]] را بنا نهاد.<ref>روحانی، گفتگو.</ref> وی در سال ۱۳۶۳ ازدواج کرده و دو دختر و یک پسر دارد.<ref>روحانی، گفتگو.</ref>

:{{ببینید|جهاد اکبر یا مبارزه با نفس}}

 

* پروین‌سادات قوامی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/667/ سیدحمید روحانی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۶۶۷–۶۷۳.