۲۱٬۳۱۹
ویرایش
رسالة فی التقیه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
removed Category:مقاله های نیازمند ارزیابی; added Category:مقاله‌های دارای شناسه using HotCat
جز (removed Category:مقاله های نیازمند ارزیابی; added Category:مقاله‌های دارای شناسه using HotCat) |
|||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
'''رسالة فی التقیه'''، رساله‌ای استدلالی درباره قاعده فقهی [[تقیه]] از [[امام‌خمینی]]؛ عربی. | '''رسالة فی التقیه'''، رساله‌ای استدلالی درباره قاعده فقهی [[تقیه]] از [[امام‌خمینی]]؛ عربی. | ||
بسیاری از [[فقها]] به واسطه روایاتی که از ائمه(ع) صادر شده، فصلی از کتابهای فقهی خود را به [[تقیه]] و احکام آن اختصاص داده‌اند و یا ضمن ابواب گوناگون فقهی به آن پرداخته‌اند. | |||
امام‌خمینی نیز به سبک فقها و البته با تفاوت‌هایی، رسالة فی التقیه را تألیف کرده و نگارش آن را در سال ۱۳۳۳ش به‌پایان برده است. این رساله دربردارنده مباحث نو و متفاوتی است و ازجمله مباحث ابتکاری این رساله، تقسیم‌های تقیه است. | |||
یکی از [[شاگردان امام‌خمینی]] رساله تقیه را نخستین‌‌بار در سال ۱۳۴۳ش همراه با چند رساله فقهی و اصولی دیگر امام‌خمینی با اجازه ایشان تنظیم کرده و انتشارات اسماعیلیان آنها را در مجموعه‌ای با عنوان الرسائل به‌چاپ رسانده است. | |||
[[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] این رساله را به‌همراه نه رساله دیگر امام‌خمینی در کتابی با عنوان [[الرسائل (کتاب)|الرسائل]] العشره در سال ۱۳۷۸ به‌چاپ رسانده است. | |||
این رساله به‌همراه شماری از رساله‌های فقهی و اصولی، در جلد ۲۰ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» با عنوان «الرسالات الفقهیة و الاصولیه» در سال ۱۳۹۲ انتشار یافته است. | |||
== '''معرفی اجمالی''' == | |||
بسیاری از فقها به پیروی از [[ائمه اطهار(ع)]] به واسطه [[روایات|روایاتی]] که از آنان صادر شده، بیشتر یا فصلی از کتابهای فقهی خود را به [[تقیه]] و احکام آن اختصاص داده‌اند و یا ضمن ابواب گوناگون، مانند [[نماز]]، [[جهاد]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]] به آن پرداخته‌اند. [[شیخ محمدبن‌حسن طوسی|شیخ طوسی]] (۳۸۵ ـ ۴۶۰ق) در کتاب المبسوط،<ref>طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، ۱/۱۵۸ و ۱۷۱.</ref> [[محمدبن‌منصور ابن‌ادریس حلی|ابن‌ادریس حلی]] (۵۴۳ ـ ۵۹۸ق) در کتاب السرائر<ref>ابن‌ادریس حلی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ۲/۵ و ۲۶ ـ ۲۷.</ref> و [[جعفربن‌حسن محقق حلی|محقق حلی]] (۶۰۲ ـ ۶۷۶ق) در کتاب شرائع الاسلام<ref>حلی، محقق، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ۱/۳۱۲ و ۲/۶.</ref> به بحث تقیه و احکام آن اشاره‌هایی کرده‌اند. | بسیاری از فقها به پیروی از [[ائمه اطهار(ع)]] به واسطه [[روایات|روایاتی]] که از آنان صادر شده، بیشتر یا فصلی از کتابهای فقهی خود را به [[تقیه]] و احکام آن اختصاص داده‌اند و یا ضمن ابواب گوناگون، مانند [[نماز]]، [[جهاد]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]] به آن پرداخته‌اند. [[شیخ محمدبن‌حسن طوسی|شیخ طوسی]] (۳۸۵ ـ ۴۶۰ق) در کتاب المبسوط،<ref>طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، ۱/۱۵۸ و ۱۷۱.</ref> [[محمدبن‌منصور ابن‌ادریس حلی|ابن‌ادریس حلی]] (۵۴۳ ـ ۵۹۸ق) در کتاب السرائر<ref>ابن‌ادریس حلی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ۲/۵ و ۲۶ ـ ۲۷.</ref> و [[جعفربن‌حسن محقق حلی|محقق حلی]] (۶۰۲ ـ ۶۷۶ق) در کتاب شرائع الاسلام<ref>حلی، محقق، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ۱/۳۱۲ و ۲/۶.</ref> به بحث تقیه و احکام آن اشاره‌هایی کرده‌اند. | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۹: | ||
[[امام‌خمینی]] نیز به همان سبک و البته با تفاوت‌هایی، رسالة فی التقیه را تألیف کرده است. این رساله در مقایسه با رساله شیخ انصاری دربردارنده مباحث نو و متفاوتی است. ایشان به هنگام تدریس مسائل [[کتاب الطهاره]] و به مناسبت طرح بحث وضوی تقیه‌ای، به نگارش تفصیلی قاعده تقیه پرداخته، در ۲۷ شعبان ۱۳۷۳ق/ ۱۳۳۳ش نگارش آن را به پایان برده است؛<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب الرسائل العشره تألیف امام‌خمینی، ۵؛ امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۹۴.</ref> چنان‌که هنگام نگارش کتاب [[المکاسب المحرمه (کتاب)|المکاسب المحرمه]] نیز در بحث «حرمة الولایة من قبل الجائر» به‌تفصیل از تقیه بحث کرده،<ref>امام‌خمینی، المکاسب المحرمه، ۲/۱۶۸ ـ ۱۶۹.</ref> در این رساله نیز از آن یاد کرده است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل، ۲/۱۷۵.</ref> این مطلب، این احتمال را که امام‌خمینی پس از نگارش کتاب المکاسب المحرمه بر رسالة فی التقیّه حاشیه زده و در هنگام چاپ رساله، حواشی با متن آمیخته و یکجا به چاپ رسیده است<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب الرسائل العشره تألیف امام‌خمینی، ۷.</ref> منتفی می‌سازد. | [[امام‌خمینی]] نیز به همان سبک و البته با تفاوت‌هایی، رسالة فی التقیه را تألیف کرده است. این رساله در مقایسه با رساله شیخ انصاری دربردارنده مباحث نو و متفاوتی است. ایشان به هنگام تدریس مسائل [[کتاب الطهاره]] و به مناسبت طرح بحث وضوی تقیه‌ای، به نگارش تفصیلی قاعده تقیه پرداخته، در ۲۷ شعبان ۱۳۷۳ق/ ۱۳۳۳ش نگارش آن را به پایان برده است؛<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب الرسائل العشره تألیف امام‌خمینی، ۵؛ امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۹۴.</ref> چنان‌که هنگام نگارش کتاب [[المکاسب المحرمه (کتاب)|المکاسب المحرمه]] نیز در بحث «حرمة الولایة من قبل الجائر» به‌تفصیل از تقیه بحث کرده،<ref>امام‌خمینی، المکاسب المحرمه، ۲/۱۶۸ ـ ۱۶۹.</ref> در این رساله نیز از آن یاد کرده است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل، ۲/۱۷۵.</ref> این مطلب، این احتمال را که امام‌خمینی پس از نگارش کتاب المکاسب المحرمه بر رسالة فی التقیّه حاشیه زده و در هنگام چاپ رساله، حواشی با متن آمیخته و یکجا به چاپ رسیده است<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب الرسائل العشره تألیف امام‌خمینی، ۷.</ref> منتفی می‌سازد. | ||
== محتوا == | |||
امام‌خمینی رساله تقیه را در پنج مبحث سامان داده است. ایشان در آغاز، با عنوان «فی اقسام التقیه»، با اشاره به اقسام تقیه و روایاتی که تمام اقسام آن را مشروع می‌داند، به بحث تفصیلی اخباری که مواردی از این عموم را استثنا کرده است، می‌پردازد؛<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۷ ـ ۱۴.</ref> سپس احکام فقهی تقیه را مطرح می‌سازد و در نخستین بحث، برخلاف نظر فقهایی همانند شیخ انصاری، قائل به صحت همه اعمال تقیه‌ای بدون هیچ تفصیلی می‌شود.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۳۳ ـ ۳۷.</ref> پس از آن به‌تفصیل به بحث ادله اِجزاء (کفایت عمل تقیه‌ای و عدم نیاز به اعاده و قضاء) در اقسام مختلف تقیه، همچون تقیه اضطراری و تقیه مداراتی می‌پردازد و عمدتاً از [[روایات]] استفاده می‌کند.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۴۱ ـ ۵۸.</ref> سپس بحث اعتبار یا عدم اعتبار نبود راهی به‌جز تقیه برای انجام تکلیف (مندوحه)، دنبال می‌شود. ایشان برای این اصل، در تقیه از مخالفان مذهب، اعتباری قائل نشده، در غیر این مورد، آن را معتبر می‌داند.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۷۳ ـ ۸۷.</ref> مترتب‌کردن همه آثار صحت بر عمل تقیه‌ای، آخرین بخش رساله است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۸۹ ـ ۹۳.</ref> | امام‌خمینی رساله تقیه را در پنج مبحث سامان داده است. ایشان در آغاز، با عنوان «فی اقسام التقیه»، با اشاره به اقسام تقیه و روایاتی که تمام اقسام آن را مشروع می‌داند، به بحث تفصیلی اخباری که مواردی از این عموم را استثنا کرده است، می‌پردازد؛<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۷ ـ ۱۴.</ref> سپس احکام فقهی تقیه را مطرح می‌سازد و در نخستین بحث، برخلاف نظر فقهایی همانند شیخ انصاری، قائل به صحت همه اعمال تقیه‌ای بدون هیچ تفصیلی می‌شود.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۳۳ ـ ۳۷.</ref> پس از آن به‌تفصیل به بحث ادله اِجزاء (کفایت عمل تقیه‌ای و عدم نیاز به اعاده و قضاء) در اقسام مختلف تقیه، همچون تقیه اضطراری و تقیه مداراتی می‌پردازد و عمدتاً از [[روایات]] استفاده می‌کند.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۴۱ ـ ۵۸.</ref> سپس بحث اعتبار یا عدم اعتبار نبود راهی به‌جز تقیه برای انجام تکلیف (مندوحه)، دنبال می‌شود. ایشان برای این اصل، در تقیه از مخالفان مذهب، اعتباری قائل نشده، در غیر این مورد، آن را معتبر می‌داند.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۷۳ ـ ۸۷.</ref> مترتب‌کردن همه آثار صحت بر عمل تقیه‌ای، آخرین بخش رساله است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۸۹ ـ ۹۳.</ref> | ||
ازجمله مباحث ابتکاری این رساله، تقسیم‌های تقیه است. امام‌خمینی در یک تقسیم‌بندی، نخست به فرق تقسیم‌های تقیه با توجه به ذات و تقسیم‌های آن به اعتبار نسبت‌های آن اشاره می‌کند و تقسیم تقیه به خوفی و مداراتی را از تقسیم‌های اولی و تقسیم با توجه به متّقی (تقیه‌کننده) و متّقی منه (تقیه‌شونده) و متّقی فیه (مورد تقیه) را از تقسیم‌های دومی می‌داند.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۷ ـ ۳۲.</ref> از نکات مهم این تقسیم‌بندی‌ها، اشاره به تقیه‌ای است که مترادف کتمان و در برابر اذاعه است و در دولت باطل تا هنگام ظهور دولت [[امام‌مهدی(ع)]]، مطلوبیت ذاتی دارد<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۸.</ref> و ایشان با تفصیل به توضیح آن می‌پردازد. بحث تفصیلی تقیه مداراتی و عدم لزوم اعاده اعمالی همانند مسح از روی کفش که در تقیه مداراتی انجام شده، از دیگر مباحث رساله است<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۵۶.</ref>{{ببینید|تقیه}} | ازجمله مباحث ابتکاری این رساله، تقسیم‌های تقیه است. امام‌خمینی در یک تقسیم‌بندی، نخست به فرق تقسیم‌های تقیه با توجه به ذات و تقسیم‌های آن به اعتبار نسبت‌های آن اشاره می‌کند و تقسیم تقیه به خوفی و مداراتی را از تقسیم‌های اولی و تقسیم با توجه به متّقی (تقیه‌کننده) و متّقی منه (تقیه‌شونده) و متّقی فیه (مورد تقیه) را از تقسیم‌های دومی می‌داند.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۷ ـ ۳۲.</ref> از نکات مهم این تقسیم‌بندی‌ها، اشاره به تقیه‌ای است که مترادف کتمان و در برابر اذاعه است و در دولت باطل تا هنگام ظهور دولت [[امام‌مهدی(ع)]]، مطلوبیت ذاتی دارد<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۸.</ref> و ایشان با تفصیل به توضیح آن می‌پردازد. بحث تفصیلی تقیه مداراتی و عدم لزوم اعاده اعمالی همانند مسح از روی کفش که در تقیه مداراتی انجام شده، از دیگر مباحث رساله است<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۵۶.</ref>{{ببینید|تقیه}} | ||
== انتشار == | |||
[[مجتبی تهرانی]] یکی از [[شاگردان امام‌خمینی]] رساله تقیه را نخستین بار در سال ۱۳۸۵ق/ ۱۳۴۳ش همراه با چند رساله فقهی و اصولی دیگر امام‌خمینی با اجازه ایشان<ref>امام‌خمینی، الرسائل، ۱/۶.</ref> تنظیم کرده است و انتشارات اسماعیلیان آنها را در مجموعه‌ای با عنوان [[الرسائل]] در یک جلد به چاپ رسانده است. رساله تقیه دومین رساله این مجموعه و در ۳۷ صفحه است. پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، ناشر بدون تغییر آن را چند بار منتشر کرده است.{{ببینید|الرسائل}} | [[مجتبی تهرانی]] یکی از [[شاگردان امام‌خمینی]] رساله تقیه را نخستین بار در سال ۱۳۸۵ق/ ۱۳۴۳ش همراه با چند رساله فقهی و اصولی دیگر امام‌خمینی با اجازه ایشان<ref>امام‌خمینی، الرسائل، ۱/۶.</ref> تنظیم کرده است و انتشارات اسماعیلیان آنها را در مجموعه‌ای با عنوان [[الرسائل]] در یک جلد به چاپ رسانده است. رساله تقیه دومین رساله این مجموعه و در ۳۷ صفحه است. پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، ناشر بدون تغییر آن را چند بار منتشر کرده است.{{ببینید|الرسائل}} | ||
| خط ۶۶: | خط ۷۹: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* نعمت‌الله صفری فروشانی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/607/ رسالة فی التقیه]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۵، ص۶۰۷–۶۰۹. | * نعمت‌الله صفری فروشانی، [https://books.khomeini.ir/books/10005/607/ رسالة فی التقیه]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۵، ص۶۰۷–۶۰۹. | ||
| خط ۷۴: | خط ۸۶: | ||
[[رده:مقاله‌های نیازمند عنوان‌بندی]] | [[رده:مقاله‌های نیازمند عنوان‌بندی]] | ||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | [[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | ||
[[رده: | [[رده:کتابهای امام‌خمینی به زبان عربی]] | ||
[[رده:مقاله‌های دارای ناوبری]] | |||
{{آثار امام‌خمینی}} | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||