سیدمحمدرضا سعیدی: تفاوت میان نسخه‌ها

سعیدی در سال ۱۳۴۴ به دعوت مردم تفرش به آن شهر رفت و در مسجد «ششناب» از همان آغاز، [[مرجعیت امام‌خمینی]]، پیام‌ها و نهضت اسلامی به [[رهبری]] ایشان را در سخنرانی‌های خود مطرح کرد؛ اما پس از پنجاه روز به قم بازگشت.<ref>رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۳.</ref> وی سپس به دعوت مردم جنوب تهران در خیابان غیاثی، به [[امامت جماعت]] مسجد موسی‌بن‌جعفر (ع) مشغول شد. این مسجد با حضور سعیدی پایگاه بسیاری از انقلابیان گردید.<ref>رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۳–۱۳۴؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۲۲۲.</ref> وی همواره در این مسجد از دولت انتقاد و از امام‌خمینی ستایش می‌کرد و از مردم می‌خواست که از ایشان [[تقلید]] کرده و رساله ایشان را تهیه کنند.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۱۸، ۱۳۸ و ۱۴۷.</ref> در اسناد ساواک با اشاره به حمایت‌های قاطعانه سعیدی از امام‌خمینی آمده‌است، اگر وی وادار به سکوت نشود یا موضع سخنرانی‌های خود را عوض نکند، اثر نامطلوبی در منطقه خواهد گذاشت.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۱۸ و ۱۶۸.</ref>

فعالیت سعیدی در این مسجد با دعوت از سخنرانان مختلف ازجمله [[اکبر هاشمی رفسنجانی|هاشمی رفسنجانی]] و [[محمدتقی فلسفی]] و همچنین تشکیل جلسات مخفی و آشکار و چاپ نشریات مخفی و تربیت افراد انقلابی مانند [[مرضیه دباغ|مرضیه حدیدچی دباغ]] وارد مرحله جدیدی شد<ref>فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۲۲۲؛ سعیدی و ابراهیم‌زاده، شهید سعیدی فریادی در سکوت، ۵۹؛ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۶.</ref>؛ چنان‌که در هنگام دیدار مرضیه دباغ با امام‌خمینی در نجف، ایشان از دباغ پرسید که همان دباغی است که سعیدی در نامه‌هایش از او نام می‌برد؟.<ref>حدیدچی دباغ، خاطرات، ۱۱۷.</ref> سعیدی در این مسجد نیز در سخنرانی‌های خود از رژیم پهلوی و [[آمریکا]] و [[تبعید امام‌خمینی]] به‌شدت انتقاد می‌کرد؛ به گونه‌ای که به پلیس تهران دستور داده شد از سخنرانی وی جلوگیری کند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۱۸ و۱۸۰–۱۸۱.</ref>؛ با این حال، وی چند ماه بعد در سخنان خود دوباره به رژیم پهلوی حمله کرد و غارت [[بیت‌المال]]، فعالیت روزبه‌روز بیشتر [[بهائیان]] و جلوگیری از فعالیت‌ها و هیئت‌های اسلامی را جزو کارنامه رژیم دانست و از امام‌خمینی و تلاش‌های ایشان در راه اسلام ستایش کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۱۹ و ۱۸۷–۱۸۸.</ref> و ایشان را [[مرجع تقلید]]، رهبر [[شیعیان]]، ادامه‌دهنده راه [[انبیا (ع)]] و جانشین [[امام زمان(ع)]] خواند.<ref>رنجبر، عروج از زندان، ۱۰۴–۱۰۵.</ref>

سعیدی در نامه‌ای دیگر به امام‌خمینی نوشت از وقتی که ایشان تبعید شده، روح عزت از میان‌رفته و رژیم پهلوی به بزرگ و کوچک احترام نمی‌گذارد.<ref>رنجبر، عروج از زندان، ۱۱۰.</ref> امام‌خمینی در اسفند ۱۳۴۴ در پاسخ سعیدی نوشت انجام وظیفه و خدمت به مردم است که نگرانی‌ها را از میان می‌برد و انسان در جایی باید اظهار نگرانی کند که به وظیفه خود عمل نکرده‌است. ایشان در ادامه خواستار [[توفیق الهی]] برای سعیدی در ناگواری‌ها و سختی‌ها شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۷۰.</ref> امام‌خمینی در خرداد ۱۳۴۵ در پاسخ نامه دیگری از سعیدی تأکید کرد اگر انسان به انجام وظیفه الهی موفق شود، خداوند نیز نتیجه عملش را به او اعطا خواهد کرد و در ضمن از سعیدی خواست که در راه رسیدن به توفیق الهی و رفع گرفتاری‌ها از ایشان، برای رسیدن به هدف اصلی در پیشگاه خداوند [[دعا]] کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۸۶.</ref> سعیدی با دریافت پاسخ نامه‌های خود از طرف امام‌خمینی با انگیزه بیشتر به [[مبارزه]] پرداخت و رژیم پهلوی را جنایتکاری خواند که به دستور ارباب خود لیندون بی جانسون [[رئیس‌جمهور آمریکا]] از انتشار مطالب [[روحانیت]] جلوگیری می‌کند؛ در حالی‌که کتاب‌های یهودیان و [[بهائیان]] با حمایت رژیم منتشر می‌شود.<ref>سعیدی و ابراهیم‌زاده، شهید سعیدی فریادی در سکوت، ۶۸–۷۱.</ref>

بر اساس گزارش [[ساواک]] اقدامات سعیدی در این سال‌ها زیر نظر بود و ساواک گزارش‌های زیادی از پخش رساله، [[تحریر الوسیله]] و [[کتاب حکومت اسلامی]] امام‌خمینی و تبلیغ مرجعیت ایشان آورده‌است<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۲۰–۲۱ و ۲۳۲–۲۳۳.</ref> {{ببینید|مرجعیت امام‌خمینی}} تا اینکه در ۱۴ آذر ۱۳۴۶ از منبر منع شد؛ اما سعیدی تأکید می‌کرد گرچه حق منبررفتن ندارد؛ اما می‌تواند ایستاده حرف بزند و از حق مردم دفاع کند.<ref>رنجبر، عروج از زندان، ۱۴۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۲۱؛ سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۱۵۸.</ref> در دی۱۳۴۶ وی اعلامیه‌ای به [[زبان عربی]] منتشر کرد و در آن رفتار اسرائیل را محکوم و از روابط دوستانه ایران با اسرائیل انتقاد کرد.<ref>رنجبر، عروج از زندان، ۱۴۴.</ref> سعیدی در فروردین ۱۳۴۷ طی نامه‌ای به [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] و [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]] از [[مراجع قم]]، دربارهٔ غیررسمی‌کردن مناسبت میلاد [[پیامبر اکرم(ص)]] که پیش از آن تعطیل رسمی بود و همین‌طور ضعیف نشان‌دادن استدلال و منطق مسلمانان در برابر [[مسیحیان]] و [[بهائیان]] در [[تلویزیون]] انتقاد کرد و خواستار اقدام آنان شد.<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۱۷۸–۱۷۹.</ref> وی پس از دریافت کتاب تحریر الوسیله امام‌خمینی از نجف و تکثیر جزواتی از آن<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۱۸۱–۱۸۳.</ref> به‌ویژه بخش [[امر به معروف و نهی از منکر]] آن، برای چندمین بار به ساواک احضار شد و از وی تعهد گرفته شد از سخنرانی و توزیع جزوه امر به معروف و نهی از منکر خودداری کند. این سازمان از کسانی که با سعیدی در ارتباط بودند، خواست با وی ارتباطی نداشته باشند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۷/۱۷؛ رنجبر، عروج از زندان، ۱۴۶.</ref>؛ اما وی به فعالیت خود در مسجد حضرت موسی‌بن‌جعفر (ع) ادامه داد.

امام‌خمینی در ۱۲ مهر ۱۳۴۷ طی نامه‌ای از زحمات سعیدی تشکر کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۱۹۸.</ref> در آبان ۱۳۴۷ ساواک سعیدی را دوباره احضار کرد و با گرفتن تعهد از وی که تا زنده است نباید بر خلاف مصالح مملکت سخنرانی کند، او را آزاد کرد<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۲۰۶–۲۰۹.</ref>؛ ولی سعیدی در همان ماه نامه‌ای از امام‌خمینی دریافت کرد که در آن آمده بود راه نجات ملت سقوط رژیم پهلوی است که با استقامت روحانیان جوانی چون او حاصل می‌شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۲۰۹.</ref> در بهمن سال ۱۳۴۷ وی نوارهای سخنرانی امام‌خمینی را به قم فرستاد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۷/۲۱۱.</ref> از آغاز سال ۱۳۴۸ با تشکیل جلسات مخفی در خانه خود با حضور روحانیان ازجمله [[محمد مفتح]] و [[محمد منتظری]] و همچنین انتشار جزواتی شامل فتوای امام‌خمینی و نشریه‌ای با عنوان «استفتائات» فعالیت خود را گسترش داد. در این نشریه امام‌خمینی شبیه‌ترین فرد از نظر اخلاق و گفتار به [[امام زمان(ع)|امام زمان (ع)]] معرفی شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۲۳۸، پاورقی؛ رنجبر، عروج از زندان، ۱۴۷.</ref>؛ اما امام‌خمینی طی نامه‌ای به وی در مرداد ۱۳۴۸ خواستار توقف آن شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۲۳۸.</ref> در اسفند ۱۳۴۸ سعیدی همراه برخی روحانیان ازجمله سیدمجتبی صالحی و [[حسین راستی کاشانی]] در مراسم [[حج]] در [[مکه]]، نوار سخنرانی امام‌خمینی و جزوه مباحث [[ولایت فقیه]] ایشان را در میان ایرانیان توزیع کرد.<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۱۳–۴۱۴.</ref>

روش سعیدی در مبارزه موجب شد گزارشگر ساواک، سعیدی را تنها فردی بداند که به‌طور علنی و غیر علنی به نفع امام‌خمینی فعالیت می‌کند و از ریاست ساواک خواهان دستگیری وی شد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۲۲ و۳۵۷.</ref> سعیدی در اردیبهشت ۱۳۴۹ طی اعلامیه‌ای به عواقب حضور سرمایه‌داران آمریکایی در ایران هشدار داد و مردم را به قیام علیه آنان دعوت کرد و [[محمدرضا پهلوی]] و کارگزارانِ او را دست‌نشاندگان استعمار خواند؛ سپس آن اعلامیه را برای علمای [[تهران]]، [[مشهد]]، [[اصفهان]] و [[آبادان]] فرستاد و در سخنان خود در مسجد حضرت موسی‌بن‌جعفر (ع) شدیداً از سیاست رژیم پهلوی انتقاد کرد.<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۵۶؛ صادقی اردستانی، یادنامه شهید آیت‌الله سعیدی، ۴۵–۴۸.</ref> این مسائل باعث شد ساواک، سعیدی را به اتهام تحریک افکار عمومی علیه دولت در ۱۱/۳/۱۳۴۹ دستگیر و پس از بازجویی، در ۱۴/۳/۱۳۴۹ او را با قرار بازداشت موقت به [[زندان قزل قلعه]] منتقل کند.<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۶۳، ۴۶۵ و ۴۷۱؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۲۲.</ref> پس از آن وی تحت بازجویی قرار گرفت تا فعالیت‌های خود را از قبیل سخنرانی، پخش اعلامیه و اسامی افراد که با وی در ارتباط بودند، بیان کند.

سعیدی در ۲۰ خرداد ۱۳۴۹ در بازداشتگاه قزل‌قلعه به [[شهادت]] رسید.<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۷۲–۴۸۰.</ref> شواهد مختلفی از شهادت وی در دست است؛ ازجمله اینکه در شب قتل وی، برق زندان قطع شده و سروصدای زیادی از سلول وی به گوش رسیده‌است<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۶–۵/۲۵۱؛ سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۸۰.</ref>؛ با این حال، پزشکی قانونی مرگ او را خونریزی لوزالمعده دانست. ساواک سکته قلبی و خودکشی اعلام کرد؛ اما پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] پزشک تشریح‌کننده جسد سعیدی علت مرگ وی را ناشی از ضربات متعدد بر شکم، پشت و سینه وی خواند.<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۸۰–۴۸۷.</ref> هنگام تحویل جنازه سعیدی آثار شکنجه در بدن وی مشهود بود.<ref>فردوسی‌پور، خاطرات، ۱۳۰؛ صالحی نجف‌آبادی، مصاحبه، ۱/۵۱۳.</ref> ساواک پیکر سعیدی را محرمانه و تنها با حضور فرزند وی سیدمحمد سعیدی در [[قبرستان وادی‌السلام]] قم دفن کرد.<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۵۰۰.</ref> سعیدی در وصیت‌نامه‌ای که در زندان نوشته به فرزندان خود تأکید کرده جنازه وی را در [[قم]] دفن و حقوق مادر خود را رعایت کنند و به مسائل و احکام اسلامی اهتمام بورزند و هر کس که به سعیدی بدهکار است، از طرف وی بری‌الذمه خواهد بود.<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۷۷.</ref>

خبر شهادت سعیدی، منجر به تعطیلی دروس حوزه علمیه تهران و برگزاری مجلس ختم در [[مسجد حضرت موسی‌بن‌جعفر (ع)]] تهران و [[حوزه علمیه نجف]] شد؛ همچنین واکنش‌هایی را در خارج از ایران داشت؛ ازجمله برخی روزنامه‌های آلمانی و دانشجویانِ ایرانی مقیم آلمان به مرگ سعیدی اعتراض کردند.<ref>سعیدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۹۳، ۴۹۵، ۵۰۱ و ۵۸۴–۵۸۵؛ رنجبر، عروج از زندان، ۱۹۰.</ref>

[[امام‌خمینی]] پس از تحقیق و سفر [[سیدجلال‌الدین طاهری اصفهانی]] به نجف که شهادت سعیدی را نزد ایشان تأیید کرد،<ref>فردوسی‌پور، خاطرات، ۱۳۱–۱۳۲.</ref> اعلام کرد هر کسی برای سعیدی مجلس ختم برگزار کند، ایشان هزینه آن را پرداخت خواهد کرد و تا چهلم سعیدی مجالس ختم وی با هزینه ایشان در نجف برگزار شد و امام‌خمینی نیز هر شب در این مجالس شرکت می‌کرد.<ref>محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ۱/۲۰۶–۲۰۸.</ref> سپس امام‌خمینی در خرداد ۱۳۴۹، طی نامه‌ای از مردم محل مسجد حضرت موسی‌بن‌جعفر (ع) خواست هزینه بازماندگان وی را از [[سهم امام]] پرداخت کنند.<ref>۲/۲۷۲؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۲۳ و ۳۸۸.</ref> ایشان در تیر همان سال در نامه‌ای به عموم فضلا و طلاب [[حوزه‌های علمیه]] اظهار کرد قتل سعیدی در گوشه زندان مانند همه قتل‌های انسان‌های بی‌گناه در سیاه‌چال‌های رژیم پهلوی مایه تأسف است و این نوع اتفاقات نتیجه سیاست‌های رژیم پهلوی در تقسیم و تاراج اموال مردم برای کشورهای شرق و غرب ازجمله امریکاست. ایشان در پایان از سعیدی با عنوان سید بزرگوار و عالم فداکار که برای حفظ مصالح مسلمین و خدمت به اسلام جان خود را از دست داد، یاد کرد و قتل فجیع وی را به عموم ملت اسلام و به‌ویژه به ملت ایران تسلیت گفت و از خداوند تعالی رفع شرّ دستگاه جبار و عمال استعمار را خواستار شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۲۷۷–۲۷۹.</ref> ایشان همچنین در سال‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۵۱ طی نامه‌هایی به [[سیدمهدی طباطبایی]] (وفات ۱۳۹۷) که از بستگان نزدیک سعیدی بود، از خانواده سعیدی دلجویی و تفقد کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۸۴، ۴۳۵ و ۴۹۶.</ref>

امام‌خمینی نیز علاقه بسیاری به سعیدی داشت و در مکاتبات متعددی که با وی داشت، محبت خود را ابراز کرده‌است. ایشان در یکی از نامه‌های خود تأکید کرده‌است از ارتباط با سعیدی چقدر خوشحال است، اما نمی‌تواند احساس و عواطف درونی خود را آن‌گونه که هست بیان کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۲۰۲.</ref> ایشان در نامه دیگری می‌نویسد اگر کوتاهی در پاسخ نامه‌ها می‌شود، به سبب نبود علاقه نیست، بلکه قادر نیست به عواطف و محبت وی پاسخ دهد. ایشان در این نامه از خداوند می‌خواهد سعیدی را در راه خدمت به دیانت مشمول عنایت خود قرار دهد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۱۹۳.</ref>

* محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، از ایران به ایران، قم، کوثر النبی (ص)، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش.

*سیدحمید موسویان، [https://books.khomeini.ir/books/10006/229/ سیدمحمدرضا سعیدی]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۶، ص۲۲۹–۲۲۶.