ثواب و عقاب: تفاوت میان نسخه‌ها

# جعلی و قراردادی: بعضی اندیشمندان ثواب و عقاب را قراردادی و جعلی می‌دانند؛<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۳۱/۲۷؛ نهاوندی، تشریح الاصول، ۱۰۳ و ۱۷۶ ـ ۱۸۱.</ref> مانند عقد جعاله و قانون‌های حکومتی؛ چنان‌که شارع برای سیئه جزائی مثل آن و برای اعمال حسنه ثوابی ده برابر قرار داده است.<ref>← امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۸ ـ ۱۴۹.</ref> امام‌خمینی فرق جزا در حسنات و سیئات را به دلیل مطابقت آن با ظاهر آیات و روایات رد نکرده و معتقد است بنابر این نظریه همان‌طور که اگر کسی در [[عقد جعاله]] در برابر پیداکردنِ گمشده‌اش مبلغی را معین کرد و باید در صورت پیداشدنِ گمشده مبلغ را بپردازد، خداوند هم به این وعده خود اجابت می‌کند که در برابر انجام عملِ نیک ده برابر ثواب می‌دهد؛ اما در [[وعید]] بر عقاب، لازم نیست به آن عمل کند؛ زیرا مخالفت با وعید، زشت نیست.<ref>امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۷؛ امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۸ ـ ۱۴۹.</ref>

# تجسم صور اعمال: برخی حکما<ref>شیخ اشراق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ۲/۲۲۹ ـ ۲۳۵؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۹/۲۹۰ ـ ۲۹۴؛ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۶۳۱ ـ ۶۳۳.</ref> ثواب و عقاب در آخرت را نظیر ثواب‌ها و عقاب‌های مقرر در نظام بشری و عالم طبیعت نمی‌دانند؛ بلکه آن را از قبیل لوازم اعمال و صورت مناسب آن عالم و از قبیل تمثل ملکوتی عمل می‌دانند؛<ref>← امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۷؛ امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۴.</ref> به این معنا که آنچه در دنیا انجام گرفته، چه خوب و چه بد، صورتی ملکوتی دارد که در آخرت هویدا می‌شود. در واقع فاعل نفسِ عمل خود را به صورت حقیقی و ملکوتی در آخرت می‌یابد.<ref>← امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۳/۱۴۵ ـ ۱۴۶.</ref>

# استحقاق و جزای عمل: به این معنا که شخص با انجام آنچه که خداوند به آن یا ترک آن امر کرد، مستحق ثواب یا عقاب می‌شود.<ref>فاضل مقداد، ارشاد الطالبین، ۴۱۳؛ ← امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۷ ـ ۳۷۸.</ref> امام‌خمینی درباره قول به استحقاق معتقد است کسی که حق‌تعالی را بشناسد و به نسبت خداوند و خلق توجه کند، نمی‌تواند استفاده بنده از نعمت‌های خداوند در راه اطاعت او را سبب استحقاق بداند.<ref>امام‌خمینی، مناهج الوصول، ۱/۳۷۸.</ref>

# عین عمل‌بودن ثواب و عقاب: لازمه این نظر، تجسم اعمال است. طبق این قول هر گونه دوگانگی و انفکاک میان جزا و عمل نفی شده و عمل عین جزاست.<ref>ملاصدرا، تفسیر القرآن، ۵/۱۸۷ ـ ۱۸۸؛ طباطبایی، المیزان، ۶/۳۷۶.</ref> امام‌خمینی نیز در آثار خود چگونگی ارتباط ثواب و عقاب با عمل را از سنخ عینیت می‌شمارد<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۱۵۹؛ امام‌خمینی، تنقیح الاصول، ۲۸۲؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، ۱۳۶، ۳۱۸ و ۴۳۹.</ref> که انسان هرچه در این دنیا انجام می‌دهد به او می‌رسد. ایشان با استناد به بعضی آیات<ref>زلزله، ۷ ـ ۸.</ref> خود عمل را به عنوان ثواب و عقاب معرفی می‌کند؛ نه اینکه ثواب با عمل مغایرت داشته باشد. از این جهت عین تمام اعمال و عقاید و اخلاق در قیامت منعکس می‌شود<ref>امام‌خمینی، جهاد اکبر، ۳۲ ـ ۳۳؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، ۴۶۲ ـ ۴۶۳؛ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۴۰.</ref> {{ببینید|مقاله تجسّم اعمال}}.