کاربر:Alipour/صفحه تمرین۲

گران‌فروشی

تعریف

گران‌فروشى عبارت است از عرضه كالا يا خدمات به بهاى بيش از نرخ‌هاى تعيين شده است. گرانفروشی به معنای قِیمت بِیشتر از ارزش واقعِی کالا است. گرانفروشی یکی از مصادیق بارز تجاوز به حقوق اجتماعی است. در قانون تشدید مجازات محتکران و گرانفروشان، گرانفروشی را این گونه تعریف کرده است: «گرانفروشی عبارت است از عرضه کالا به بیش از نرخ متعارف، و در مورد کالاهای که به دست دولت توزیع میشود به بیش از نرخ تعیین شده توسط دولت.

حکم گرانفروشی

گران فروشِی به لحاظ حکم تکلِیفِی به عنوان اولِی جاِیز است، مجمع المسائل 3/ 163.مگر نسبت به کسِی که فروشنده به او وعده احسان و رعاِیت حال او در معامله را داده باشد، که گران فروشِی نسبت به او مکروه خواهد بود؛ بلکه برخِی حرام دانسته اند (← غبن مسترسل). گران فروشِی به لحاظ حکم وضعِی موجب خِیار غبن مِی‌شود.

اگر چه در قرآن کریم گران فروشی به صراحت با این واژه نیامده، اما مسائل مرتبط با آن که با گران فروشی در ارتباط است و نتیجه اش همان گران فروشی است؛ یعنی کم فروشی و احتکار به صراحت ذکر شده است. به عبارت دیگر؛ ادله منع احتکار و خطاکار یا ملعون دانستن محتکر در حقیقت به معنای نکوهش و منع گران فروشی است؛ زیرا که قصد محتکر از مخفی کردن ارزاق عمومی تشدید مضیقه و ازدیاد تقاضا و باال بردن قیمت کاالی احتکار شده است که در حقیقت احتکار مقدمه گران فروشی است.

بر اساس قاعده تسلط مردم بر اموال خود و حق مالکیت، هر شخصی حق دارد با سرمایه ای که در اختیار دارد به نحوه دلخواه رفتار نماید، اما گستره این آزادی تا آنجایی است که با مصالح اجتماعی و حقوقی در تضاد نباشد. درموارد تعارض، عقل و دین حکم میکند که مصلحتهای اجتماع بر منافع فردی پیشی داشته باشد و آزادی های فردی در چهار چوب مصلحت عمومی کنترل شود. آنچه که صدق می کند مسئله احتکار وگران فروشی است زیرا که محتکر و گران فروش با عمل خود سالمت اقتصادی و روانی جامعه را تهدید می کند و آسیب هایی که از ناحیه احتکار و گران فروشی گریبان گیر جامعه می شود بسیار وسیع است و درتمام ابعاد زندگی جمیع مردم تاثیری منفی ومخرب دارد و مسبب ایجاد بزه کاریهای دیگر در جامعه می گردد.

« رُبَّ أرباحٍ تَؤُلُ إلیَ الخُسرَانِ»[1]غرالحکم، ج1، ص416، ح 43. بسا سودها که بازگشتن به زیان است. پیامبر خدا (ص) می فرماید: مَن دخَلَ فی شیءِ مِن اَسعارِ المُسلمین لِیَغلی علیهم کان حقًا عَلی اللهِ اَن یَقذِفَهَ فی مُعظَمِ جَهنَّم رأسَه اَسفلَه[2] هر کسی به عنوانی، سبب گرانی در بازار مسلمانان گردد برخداوند لازم است او را در بزرگترین جایگاه جهنم سرنگون سازد.

گران‌فروشی از دیدگاه امام‌خمینی

امام خمینی در فروردین سال ۱۳۵۸ش خطاب به اصناف و کسبه

پيام [به اصناف و كسبه (تحذير از اجحاف و گرانفروشى)]

من با کمال تأسف هر روز مواجه هستم با مشکلاتی جانفرسا که گاهی ناچار می شوم‏‎ ‎‏تذکراتی به ملت شریف بدهم. از آن جمله قضیۀ اجحاف و گرانفروشی است که کراراً‏‎ ‎‏شکایت از آن دارند؛ و حتی گفته می شود که برخلاف موازین شرعیه، اجناس را که از‏‎ ‎‏طرف دولت مبنی بر آنکه به قیمت معینی بفروشند، به قیمتهای بسیار گزاف به مردم‏‎ ‎‏مستمند می فروشند و موجبات ناراحتی و مضیقه برای برادران و خواهران خود فراهم‏‎ ‎‏می کنند.‏

‏‏من از فروشندگان، خصوصاً آنچه مربوط است به ارتزاق مردم، تقاضا می کنم دست‏‎ ‎‏از این اجحاف و تعدی بردارند و به اخلاق و اعمال اسلامی برگردند. من آنان را‏‎ ‎‏نصیحت می کنم که با این ملتی که خون خود را در راه اسلام داد و جوانان عزیز خود را از‏‎ ‎‏دست داد با عدل و انصاف رفتار کنند. من خوف آن دارم که خدای نخواسته به غضب‏‎ ‎‏خداوند قهار مبتلا گردیم و تر و خشک با هم بسوزد.‏

من اخیراً اخطار می کنم که اگر دست از اجحافات و مخالفت با اسلام برندارند،‏‎ ‎‏حسب عدل الهی و حکومت شرعیه، تعزیرات و سیاسات شرعیۀ اسلامیه با آنان رفتار‏‎ ‎‏می شود. برادران! قبل از آمدن تازیانۀ الهی به خود آیید و دست از ستم بردارید. خداوند‏‎ ‎‏شما را اصلاح کند.

امام خمینی در استفتائات خود، عدم جواز گرانفروشی را در صورتی میداند که به حد اجحاف برسد و مقررات دولت اسلامی رعایت نشود. ایشان در پاسخ به پرسشهای متعدد درباره بالا بردن قیمت اجناس گفته است: «اگر به حد اجحاف برسد جایز نیست و در هر صورت،‏‎ ‎‏مراعات مقررات دولت اسلامی لازم است.‏»

منابع

• • هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش.
  • مجتهدی، هاشم، «پیشگیری از جرم در احتکار و گران‌فروشی»، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره ۲، تابستان ۱۴۰۰ش.