کاربر:Alipour/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخهها
imported>Alipour بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Alipour بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== تعریف و جایگاه == | == تعریف و جایگاه == | ||
روضه خوانی، گونه ای عزاداری شیعیان برای مصائب امام حسین و دیگر ائمه اطهار است.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> در روضهخوانی وقایع مصیبتبار و حزنانگیز واقعهٔ کربلا و شهادت امام حسین (ع) و شهیدان دیگر و مصائب و فضایل آنان و اهلبیت و ائمهٔ اطهار (ع)، به زبان نثر و نظم، بیان میشود.<ref>«روضه و روضهخوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref> اصطلاح روضه به مفهوم اخص کلمه، «باغ» یا «گلزار» معنی میدهد و از عنوان کتاب ''روضة الشهداء'' اثر ملاحسین کاشفی (متوفی۹۱۰) گرفته شدهاست و اشارهای نمادین به «روضهٔ بهشت» دارد که جایگاه شهیدان پنداشته میشود. اطلاق روضه و روضهخوانی به مجالس ذکر وقایع کربلا، پس از عمومیتیافتن این کتاب در دورهٔ صفوی، و خواندن و نقل روایات آن در مجالس عزاداری حسینی، رایج شد.<ref>«روضه و روضهخوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref><ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> روضه خوانی را یکى از عوامل زنده ماندن نهضت حسینى و پیوند روحى و عاطفى شیعه با اولیاء دین دانسته اند.<ref>فرهنگ عاشورا، محدثی، جواد، نشر معروف - قم، ۱۳۷۶ش، ص۱۸۹. </ref> | |||
روضه خوانی، گونه ای عزاداری شیعیان برای مصائب امام حسین و دیگر ائمه اطهار است.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> در روضهخوانی وقایع مصیبتبار و حزنانگیز واقعهٔ کربلا و شهادت امام حسین (ع) و شهیدان دیگر و مصائب و فضایل آنان و اهلبیت و ائمهٔ اطهار (ع)، به زبان نثر و نظم، بیان میشود.<ref>«روضه و روضهخوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref> اصطلاح روضه به مفهوم اخص کلمه، «باغ» یا «گلزار» معنی میدهد و از عنوان کتاب ''روضة الشهداء'' اثر ملاحسین کاشفی (متوفی۹۱۰) گرفته شدهاست و اشارهای نمادین به «روضهٔ بهشت» دارد که جایگاه شهیدان پنداشته میشود. اطلاق روضه و روضهخوانی به مجالس ذکر وقایع کربلا، پس از عمومیتیافتن این کتاب در دورهٔ صفوی، و خواندن و نقل روایات آن در مجالس عزاداری حسینی، رایج شد.<ref>«روضه و روضهخوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۲۵، ذیل مدخل.</ref><ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> | |||
روضه خوانی در اغلب اماکن عمومی چون مسجد، حسینیه، تکیه، مدرسه و نیز در خانهها و خاصه در منازل آیات عظام و روحانیون عالیرتبه برپا میشود. مجالس روضه خوانی به زمان معیّنی اختصاص نداشته و برگزاری آن در همه ایام هفته و سال و نیز اوقات روز یا شب ممکن بودهاست. اما رسم عزاداری و روضه خوانی برای شهیدان کربلا بیش از همه در ماه محرّم و به ویژه در دهه اول آن بودهاست.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> درباره آداب روضه خوانی گفته شده گاه پیش از آغاز روضه خوانی، قرآن یا ادعیه و زیارات خوانده میشود یا اینکه مداح یا نوحه خوانی حاضران را برای شنیدن روضه آماده میکرد و بعد از روضه خوانی نوبت به واعظی میرسید که برای مردم خطابه ای ایراد میکرد.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> | روضه خوانی در اغلب اماکن عمومی چون مسجد، حسینیه، تکیه، مدرسه و نیز در خانهها و خاصه در منازل آیات عظام و روحانیون عالیرتبه برپا میشود. مجالس روضه خوانی به زمان معیّنی اختصاص نداشته و برگزاری آن در همه ایام هفته و سال و نیز اوقات روز یا شب ممکن بودهاست. اما رسم عزاداری و روضه خوانی برای شهیدان کربلا بیش از همه در ماه محرّم و به ویژه در دهه اول آن بودهاست.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> درباره آداب روضه خوانی گفته شده گاه پیش از آغاز روضه خوانی، قرآن یا ادعیه و زیارات خوانده میشود یا اینکه مداح یا نوحه خوانی حاضران را برای شنیدن روضه آماده میکرد و بعد از روضه خوانی نوبت به واعظی میرسید که برای مردم خطابه ای ایراد میکرد.<ref>چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> | ||
نسخهٔ ۲۹ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۰۱
روضهخوانی شکلی از عزاداری شیعیان برای امام حسین(ع) و دیگر امامان است. در این نوع عزاداری وقایع واقعه کربلا و شهادت امام حسین و شهیدان دیگر و همچنین اهل بیت به زبان نثر و نظم بیان میشود.
تعریف و جایگاه
روضه خوانی، گونه ای عزاداری شیعیان برای مصائب امام حسین و دیگر ائمه اطهار است.[۱] در روضهخوانی وقایع مصیبتبار و حزنانگیز واقعهٔ کربلا و شهادت امام حسین (ع) و شهیدان دیگر و مصائب و فضایل آنان و اهلبیت و ائمهٔ اطهار (ع)، به زبان نثر و نظم، بیان میشود.[۲] اصطلاح روضه به مفهوم اخص کلمه، «باغ» یا «گلزار» معنی میدهد و از عنوان کتاب روضة الشهداء اثر ملاحسین کاشفی (متوفی۹۱۰) گرفته شدهاست و اشارهای نمادین به «روضهٔ بهشت» دارد که جایگاه شهیدان پنداشته میشود. اطلاق روضه و روضهخوانی به مجالس ذکر وقایع کربلا، پس از عمومیتیافتن این کتاب در دورهٔ صفوی، و خواندن و نقل روایات آن در مجالس عزاداری حسینی، رایج شد.[۳][۴] روضه خوانی را یکى از عوامل زنده ماندن نهضت حسینى و پیوند روحى و عاطفى شیعه با اولیاء دین دانسته اند.[۵]
روضه خوانی در اغلب اماکن عمومی چون مسجد، حسینیه، تکیه، مدرسه و نیز در خانهها و خاصه در منازل آیات عظام و روحانیون عالیرتبه برپا میشود. مجالس روضه خوانی به زمان معیّنی اختصاص نداشته و برگزاری آن در همه ایام هفته و سال و نیز اوقات روز یا شب ممکن بودهاست. اما رسم عزاداری و روضه خوانی برای شهیدان کربلا بیش از همه در ماه محرّم و به ویژه در دهه اول آن بودهاست.[۶] درباره آداب روضه خوانی گفته شده گاه پیش از آغاز روضه خوانی، قرآن یا ادعیه و زیارات خوانده میشود یا اینکه مداح یا نوحه خوانی حاضران را برای شنیدن روضه آماده میکرد و بعد از روضه خوانی نوبت به واعظی میرسید که برای مردم خطابه ای ایراد میکرد.[۷]
در دهه اول محرم هر روز به روضهای ویژه اختصاص مییافت. برای نمونه، شب و روز اول: به ذکر مصائب مسلم بن عقیل، دوم: ورود کاروان به کربلا، سوم: حضرت رقیه، چهارم: حرّ و اصحاب و طفلان زینب؛ پنجم: عبداللّه بن حسن و اصحاب؛ ششم: حضرت قاسم؛ هفتم: روضه عطش و حضرت علی اصغر؛ هشتم: حضرت علی اکبر؛ نهم: حضرت ابوالفضل؛ دهم: امام حسین(ع)؛ یازدهم: شام غریبان و اسارت حضرت زینب.[۸] خواندن روضه به علل دیگر جز سوگواری بر اهل بیت، در ایام محرّم و صفر یا اوقات دیگر سال نیز معمول است، از جمله در مجلس ترحیم مردگان در روزهای سوم، هفتم، چهلم یا سالگرد درگذشتگان در مسجد، گورستان یا منازل افراد.[۹]
در فضیلت گریستن و گریاندن افراد براى امام حسین روایاتی نقل شده است.[۱۰]
آسیبها
عوام زدگی، خرافه سازی و دروغ پردازی و غلو، و نیز استفاده از تعابیر موهن و مستهجن در روضهها که به منظور افزودن بر شوق مردم به این نوع مجالس و جذب بیشتر آنان صورت میگرفت، از مهمترین آسیبهای مجالس روضه خوانی بودند. عالمان دینی در نقد این گونه روضهها کتابهای متعددی نوشتهاند. کتاب لؤلؤ و مرجان اثر میرزاحسین نوری؛ کتاب التنزیه فی اعمال الشبیه اثر سیدمحسن امین عاملی، و حماسه حسینی اثرمرتضی مطهری از این نمونه کتابها بهشمار میرود.[۱۱]
در این زمینه، به درستى و صحت مطالب نقل شده، اعتبار منابع مورد استفاده، استوارى و زیبایى اشعار انتخابى و دورى کردن از هر حرف و روضه و شعرى که با مقام والاى اولیاء خدا ناسازگار است توجه داشته باشند.[۱۲]
تاریخچه
ذکر مصائب اهل بیت و یادآوری گفتاریِ حادثه کربلا در مجالس عزاداری شیعیان از عصر امامان شیعه رواج داشتهاست.[۱۳] پس از شهادت امام حسین (ع)، مراسم پنهانی ذکر و سوگواری امام هرساله با مرثیهخوانی و نوحهگری میان خواص شیعه برگزار میشده، و شاعران در این مجالس عزا، اشعار خود را در رثای امام میخواندهاند. پوشیده و نهانی برگزارکردن اینگونه مراسم، بهسبب مواضع دشمنانهٔ خلفای اموی و عباسی و شماری از علمای اهل سنت با فرزندان علی بن ابیطالب (ع) بود. در طول تاریخ شیعه در بعضی مقاطع مراسم عزاداری و روضه خوانی برای امام حسین برپا بود. گرایش پادشاهان صفوی به تشیع، و رسمیتبخشیدن به این مذهب در ایران، و کوشش در یکپارچگی و وحدت ملی از راه ترویج صوری مذهب، شیعیان را به برپایی تظاهرات مذهبی و مراسم عزاداری و نوحهسرایی، بهخصوص در عاشورای حسینی برانگیخت. تألیف کتاب روضة الشهداء نوشتهٔ ملاحسین واعظ کاشفی سبزواری (د ۹۱۰ ق) و شیوع آن در زمان شاه اسماعیل اول صفوی تحولی در میان اهل ذکر و مصیبت که با رویکردی مذهبی و آیینی به واقعهٔ کربلا مینگریستند، پدید آورد.[۱۴]
نگاه امام خمینی به روضهخوانی
امام خمینی در دوران حضور در ایران یا در نجف به امر عزاداری اهتمام و تأکید داشت و همچنین در وصیت نامه خود نیز به انجام مراسم عزاداری برای اهل بیت تأکید داشت.[۱۵] امام خمینی بهترین نوع عزاداری را روضه خوانی و شرکت کردن در این مراسمها میدانست. ایشان در پاسخ به چندین استفتا، تآکید به روضه خوانی میکند.[۱۶]
تأکید بر دستههای عزاداری و روضه خوانی برای سید شهیدان امام حسین (ع) به صورتی که ذکر مصائب و دردهای آنان بشود و تطبیق آن با مباحث روز جامعه مورد نظر امام خمینی است، نه ظاهرسازی و شبیه خوانی و امثال آن، بدون توجه به حقیقت عزاداری و روضه خوانی برای آن حضرت.[۱۷]
امام خمینی عزاداری و روضه خوانی را در جهت یک حرکت سیاسی توصیف میکند و مسئله آن را صرفا گریه و تباکی نمی داند. امام تأکید میکند این اجتماعات و روضه خوانی ها جنبه سیاسی دارد و برای این این است که یک ملت یکپارچه شود تا آسیبپذیر نباشند.[۱۸]
همچنین امام خمینی در حسینه جماران مراسم عزاداری برپا کرد و سیدمحمد کوثری در این مراسم ها به مداحی و روضه خوانی می پرداخت.
پانویس
- ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
- ↑ «روضه و روضهخوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۲۵، ذیل مدخل.
- ↑ «روضه و روضهخوانی»، بلوکباشی، علی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۲۵، ذیل مدخل.
- ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
- ↑ فرهنگ عاشورا، محدثی، جواد، نشر معروف - قم، ۱۳۷۶ش، ص۱۸۹.
- ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
- ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
- ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
- ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
- ↑ كامل الزيارات، جعفر بن محمد بن قولويه، نجف، مكتبة المرتضويه، ۱۳۵۶ق. ص۱۰۵.
- ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
- ↑ فرهنگ عاشورا، محدثی، جواد، قم، نشر معروف، ۱۳۷۶ش، ص۱۹۰.
- ↑ چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
- ↑ «روضه و روضهخوانی»، علی بلوکباشی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۲۵، ذیل مدخل.
- ↑ «تأکید امام بر روضهخوانیهای سنتی»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۴ش.
- ↑ خمینی، روح الله، استفتائات امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی، ۱۳۹۲ش، ج۱۰، ص۶۴۳ و ص۶۴۵.
- ↑ «تأکید امام بر روضهخوانیهای سنتی»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۴ش.
- ↑ خمينى، روحالله، صحيفه امام، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ۱۳۸۹ش، ج۱۳، ص۳۲۳.
منابع
- «تأکید امام بر روضهخوانیهای سنتی»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۴ش.
- چنگیزی، اسماعیل، «روضه خوانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش.
- خمینی، روح الله، استفتائات امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی، ۱۳۹۲ش.
- خمينى، روحالله، صحيفه امام، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ۱۳۸۹ش.
- بلوکباشی، علی، «روضه و روضهخوانی»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا.
- كامل الزيارات، جعفر بن محمد بن قولويه، نجف، مكتبة المرتضويه، ۱۳۵۶ق.
- فرهنگ عاشورا، محدثی، جواد، قم، نشر معروف، ۱۳۷۶ش.