جعفر شریف‌امامی: تفاوت میان نسخه‌ها

|امضا          =  

}}

'''جعفر شریف‌امامی'''، وزیر راه، رئیس [[مجلس سنا|مجالس سنا]] و [[مجلس شورای ملی|شورای ملی]] و نخست‌وزیر در [[رژیم پهلوی]].

== معرفی ==

جعفر شریف‌امامی در هفدهم شهریور ۱۲۸۹ در [[تهران]] به دنیا آمد.<ref>طلوعی، بازیگران عصر پهلوی، ۱/۵۵۲.</ref> پدر او محمدحسین مشهور به نظام‌العلماء، پیشکار برادر خود، میرزاابوالقاسم، [[امام‌جمعه]] تهران بود.<ref>مرکز بررسی اسناد، جعفر شریف‌امامی (رجال عصر پهلوی)، مقدمه، نه و ده.</ref> شریف‌امامی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه شرف و دوره متوسطه را در مدرسه ایران و آلمان به پایان رساند؛ سپس از طرف وزارت راه و به سفارش میرزاابوالقاسم، برای ادامه تحصیل در رشته راه‌آهن به آلمان رفت و در سال ۱۳۰۹ به ایران برگشت و به استخدام وزارت راه درآمد. وزارت راه او را دو سال دیگر برای تکمیل تحصیلات به [[سوئد]] فرستاد. حضور او در وزارت راه پس از طی مراحل مختلف، به ریاست کل مهندسی راه‌آهن انجامید.<ref>شریف‌امامی، خاطرات، ۱–۲؛ مرکز بررسی اسناد، جعفر شریف‌امامی (رجال عصر پهلوی)، ۲.</ref>

در شهریور ۱۳۲۲ نیروهای [[شوروی]] و [[انگلستان]] مستقر در ایران که بیم دسترسی و نفوذ آلمان در ایران را داشتند، تعداد زیادی از رجال ایران، افسران ارتش و کارکنان بنگاه راه‌آهن دولتی ایران را توقیف و زندانی کردند که یکی از اینان، شریف‌امامی بود.<ref>عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، ۱/۳۵۷؛ سفری، قلم و سیاست، ۱/۱۰۲.</ref> شریف‌امامی در سال ۱۳۲۴ مدیرکل بنگاه مستقل آبیاری، سازمانی برای توسعه و اصلاح امور آبیاری کشور، شد.<ref>مرکز بررسی اسناد، جعفر شریف‌امامی (رجال عصر پهلوی)، مقدمه، ده؛ بنگاه مستقل آبیاری، گزارش اقدامات، ۴/۲۲۰.</ref> وی به واسطه دوستی و نزدیکی با حاجی‌علی رزم‌آرا، در تیر ۱۳۲۹ در دولت وی، نخست سرپرست وزارت راه و سپس وزیر راه شد<ref>مرکز بررسی اسناد، جعفر شریف‌امامی (رجال عصر پهلوی)، ۲.</ref>؛ اما پس از [[ترور]] رزم‌آرا در اسفند ۱۳۲۹، به شورای عالی سازمان برنامه رفت و در دوران نخست‌وزیری [[محمد مصدق]] در همین سازمان مشغول به کار بود. وی پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] ۱۳۳۲ در دولت فضل‌الله زاهدی، مدیرعامل سازمان برنامه و بودجه شد<ref>مؤسسه مطالعات، جستارهایی از، ۲/۴۰۰.</ref> و در دوره دوم [[مجلس سنا]] در اسفند ۱۳۳۲ به سنا راه یافت و به مدت سه سال نماینده تهران بود.<ref>عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، ۲/۳۱؛ مرکز بررسی اسناد، جعفر شریف‌امامی (رجال عصر پهلوی)، ۳ و ۹.</ref>

== انتخاب به نخست‌وزیری و واکنش امام‌خمینی ==

از پنجم شهریور ۱۳۵۷ که سراسر ایران را [[تظاهرات]] و [[اعتصاب]] علیه رژیم پهلوی دربر گرفته بود، [[محمدرضا پهلوی]] برای جلوگیری از بحران و انقلاب، سمت نخست‌وزیری را با اختیارات تام به شریف‌امامی سپرد.<ref>عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، ۲/۳۵۵؛ مرکز بررسی اسناد، جعفر شریف‌امامی (رجال عصر پهلوی)، ۵۳۸.</ref> پهلوی به دلیل سابقه روحانی خانوادگی شریف‌امامی و ارتباط خوب او با روحانیانِ میانه‌رو، به این کار دست زد<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۱۶۴.</ref>؛ به همین دلیل [[روزنامه اطلاعات]]، به معرفی شریف‌امامی به عنوان یک روحانی‌زاده پرداخت<ref>اطلاعات، روزنامه، ۵/۶/۱۳۵۷.</ref> و دولت وی با [[شعار]] «آشتی ملی» به صحنه آمد<ref>شریف‌امامی، خاطرات، ۵۵۳–۵۵۶.</ref> و پهلوی نیز در مصاحبه‌ای در حمایت از دولت شریف‌امامی به خطاها و غفلت‌های خود اعتراف کرد و دولت او را دولت تغییر در راستای آشتی با مردم معرفی کرد.<ref>کیهان، روزنامه، ۸/۶/۱۳۵۷ش.</ref>

ایشان آشتی با رژیم را هدردادن خون عزیزان اسلام و سر فرودآوردن در برابر رژیم ظالمانه و خیانتکار پهلوی برشمرد و تأکید کرد روحانیان به پاس آنکه عوامل رژیم پهلوی گفته‌اند «ما به روحانیان احترام می‌گذاریم»، در از میان‌رفتن احکام مسلّم اسلام و به‌غارت‌رفتن مخازن کشور و کشتارهای بی‌رحمانه رژیم، با آنان آشتی نمی‌کنند. ایشان آشتی در آن شرایط را ثبت ننگ ابدی و تاریخی برای روحانیان برشمرد و با اشاره به [[شعار]] مردم که «ما شاه و سلسله پهلوی را نمی‌خواهیم» طرد رژیم پهلوی را خواست ملت دانست و از اینکه پهلوی و مهره‌های او ملت، روحانیان و سیاسیان را همانند اطفال به حساب آورده‌اند و خواسته‌اند با وعد و وعید آنان را فریب بدهند، ابراز تأسف و تأثر شدید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۳/۴۵۰–۴۵۱.</ref>

امام‌خمینی در ادامه تأکید کرد ملت ایران باید بداند که هیچ روحانی با دولت ظلم و با اشخاص ستمگر که [[قرآن]] و احکام اسلام را به بازی گرفته‌اند، آشتی نمی‌کند. به نظر ایشان آشتی‌کردن با [[رژیم پهلوی]]، مسلط‌کردن دژخیمان پهلوی بر جان و ناموس ملت بود و آن از بالاترین [[گناهان کبیره]] محسوب می‌شد که هیچ روحانی مرتکب آن نخواهد شد و جناح‌های سیاسی و جبهه‌های دخیل در نهضت نیز این آشتی را قبول نخواهند کرد؛ زیرا آشتی‌کردن با رژیم، به منزله به‌اسارت‌کشیدن ملت و ازدست‌دادن مصالح کشور است که سیاسیان چنین ننگی را مرتکب نخواهند شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۳/۴۵۰–۴۵۱.</ref>

پیش از فرارسیدن چهلم شهدای هفدهم شهریور نیز امام‌خمینی چهلم این واقعه را [[عزای عمومی]] اعلام کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/ ۵۱۱.</ref> که خود به راهپیمایی بزرگی منجر شد. پس از آن نیز با به خاک و خون کشیدن تظاهرات دانش‌آموزان و دانشجویان مقابل درِ ورودی دانشگاه تهران در سیزدهم آبان ۱۳۵۷ ابوالفضل قاضی وزیر علوم استعفا کرد و عبدالله شیبانی رئیس دانشگاه تهران هجوم نظامیان به دانشگاه را شدیداً محکوم کرد.<ref>عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، ۲/۳۷۲.</ref> شریف‌امامی که از اوج‌گیری [[انقلاب]] درمانده شده بود،<ref>مرکز بررسی اسناد، جعفر شریف‌امامی (رجال عصر پهلوی)، ۶۴۹–۶۵۰.</ref> در چهاردهم آبان ۱۳۵۷ از پست نخست‌وزیری کناره‌گیری کرد.<ref>عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، ۲/۳۷۳.</ref>

[[امام‌خمینی]] که شریف‌امامی و امثال او را به سبب [[قتل]] و جنایاتشان محکوم به [[قصاص]] می‌دانست و معتقد بود شریف‌امامی ملت را با حربه صلح کوبید<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۱۸ و ۷/۳۰۹.</ref>؛ عامل جنایت آنان را [[علم]] بدون [[تهذیب نفس]] می‌دانست که خطرش از جهل بسیار زیادتر است‏.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۹۳.</ref> ایشان پس از پیروزی انقلاب نیز آنان را جنایتکار و کسی که ملت را به مسلسل بست، خواند و گفت امثال شریف‌امامی به تمام معنا وابسته به [[انگلستان]] و [[آمریکا]] بودند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۸۰ و ۱۴/۱۲۲.</ref>؛ چنان‌که بعدها در زمانی که مخالفان محمدعلی رجایی {{ببینید|محمدعلی رجایی}} و مخالفان وزرای او از متخصص‌نبودن آنان انتقاد می‌کردند، امام‌خمینی با نام‌بردن از شریف‌امامی آن‌دو را قابل مقایسه ندانسته، گفت نیاز به متخصص هست؛ ولی نه متخصصی مانند شریف‌امامی.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۲۲–۱۲۳ و ۴۹۹.</ref>