سوره عصر: تفاوت میان نسخه‌ها

والعصر در اصطلاح تفسیری به معنای سوگند به فشارها و مشکلاتی است که در طول زندگی بشر وجود دارد و منظور از «عصر» اشاره به عصر ظهور [[دین اسلام]] و بعثت [[پیامبر اکرم(ص)|پیامبر خاتم(ص)]]؛ یعنی عصر حاکمیت نور معرفت بر ظلمت جهالت و یا اشاره است به عصر ظهور و [[قیام حضرت مهدی(ع)]] و حاکمیت مطلق حق‌تعالی بر باطل.<ref>مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ج۵، ص۵۷۴-۵۷۵؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۶۴، ص۵۹؛ انباری، کمال الدین، ج۲، ص۶۵۶.</ref>

در اهمیت و جایگاه سوره عصر در روایات آمده؛ هر کس سوره عصر را در نمازهای مستحبی قرائت کند خداوند در روز قیامت چهره‌اش نورانی و او را وارد بهشت می‌کند.<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ص۱۲۵؛ مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ج۵، ص۵۷۴-۵۷۵.</ref> [[اهل معرفت]] نیز به این سوره توجه ویژه‌ای دارند<ref>کاشانی، تأویلات کاشانی، ج۲، ص۴۲۸؛ مدارج السالکین، ص۹.</ref> و معتقدند سالک باید در فشار بلا، مجاهده و [[ریاضت]] باشد تا قلب او تصفیه و به ملاقات حق‌تعالی برسد.<ref>کبری، تأویلات نجمیه، ج۶، ص۳۴۷؛ حقی، تفسیر روح البیان، ج۱، ص۳۷.</ref> جامعیّت این سوره به حدّی است که به باور برخی اهل معرفت تمام مقاصد قرآن در این سوره خلاصه شده است.<ref>مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ج۵، ص۵۷۳-۵۷۵.</ref>[[امام‌خمینی]]، نیز در آثار خویش این سوره را مورد توجه قرارداده و با دو رویکرد فلسفی و عرفانی آن را تفسیر کرده است.<ref>امام‌خمینی، تعلیقات علی شرح فصوص  الحکم ومصباح الأنس، ص۱۲۵؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۸۴؛ صحیفه امام، ج۱۲، ص۴۲۳.</ref>

امام‌خمینی، دو احتمال در معنای «والعصر» قائل است، یکی با رویکرد [[عرفان|عرفانی]] و دیگری با رویکرد [[فلسفه|فلسفی]] بیان می‌شود. امّا احتمال اول: به باور ایشان همه عالم و موجودات در آن، عصاره [[انسان کامل]] هستند و خداوند به این عصاره قسم می‌خورد. ایشان دلیل استثنای مؤمنان از خسران را عمل صالح و تکیه بر حق و [[صبر]] می‌داند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه ج۱۲، ص۴۲۳.</ref> امّا احتمال دوم که رویکرد فلسفی است، به اعتقاد ایشان، هیولی که صف نعال وجود است و بیش از قوه وجودی نیست وقتی ترقی کرد و به مرتبه جسم مطلق رسید، وصف جسمیت در او به فعلیت می‌رسد و همینطور ترقی می‌کند به عنصریت، معدن، نبات و حیوان می‌رسد. وقتی انسان شد، آن مرتبه روح بشری از تمام موجودات عالم طبیعت جامع‌تر است و عصاره همه آنهاست؛ زیرا کمال همه جسم و معدن و عنصر و نبات و حیوان را دارا می‌باشد و مرید، مدرک و سمیع و بصیر است و نسخه عالم طبیعت است..<ref>امام‌خمینی، تقریرات فلسفه ج۲، ص۲۶۰.</ref>

== خسران انسان ==

به اعتقاد افضل معرفت، بدون ایمان به خدای تعالی [[سیر و سلوک|سلوک]] معنا و مفهومی ندارد؛<ref>طوسی، اوصاف الاشراف، ص۹.</ref> زیرا در [[قرآن]] نوعاً به همراه [[ایمان و کفر|ایمان]]، عمل صالح نیز ذکر شده است چنانچه در سوره عصر سلوک با ایمان و عمل به همه کارهای صالح که جمع محلی به الف و لام «الصالحات» بر آن دلالت دارد، دو عامل از عوامل نجات انسان از خسران است.<ref>الدمشقی، مدارج السالکین، ص۹.</ref>

 

[[امام‌خمینی]]، نیز با استناد به سوره والعصر، معتقد است ورود به این دنیا خود حجاب است و کسی به رستگاری می‌رسد که از این حجاب عبور کند و به ولایت مطلقه و توحید حقیقی ایمان آورد و به آن عمل کند، در غیر این صورت ظلمات و احتجاب عالم طبیعت، او را مورد خسران قرار می‌دهد.<ref>امام‌خمینی، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الإنس، ص۱۲۵.</ref>  

 

ایشان معتقد است خسرانی که در این سوره توصیف شده به قدری برای انسان محجوب است که اگر اطلاع بر آن پیدا کند، آرام و قرار نخواهد داشت.<ref>امام‌خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۳۷۸-۳۷۹.</ref> انسانی که غرق مادیات است و قلب خود را ظلمانی کرده، نمی‌تواند خسران خود را بفهمد، زیرا فطرتی که براق سیر الی‌الله است و سرمایه وصول به کمال مطلق می‌باشد، اگر به شکوفایی نرسد، بالاترین خسران است و حسرتی از آن بالاتر نیست.<ref>امام‌خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۸۴-۸۵.</ref> به باور امام‌خمینی، مفهوم خسران در این سوره بُعد معنوی و روحی است نه جسمانی؛ زیرا اصلاً خسران در جسم و بدن مطرح نیست؛ زیرا میزان سعادت انسان، ایمان و عمل صالح و صبر است و کسانی که ایمان ندارند غرق در خسران معنوی‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه ج۷، ص۳۰۱-۳۰۲.</ref>