confirmed، templateeditor
۶۲۹
ویرایش
شهاب‌الدین اشراقی: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح ارقام
جز (تغییرمسیر به شهاب‌الدین اشراقی) برچسب: تغییر مسیر جدید |
(اصلاح ارقام) برچسب: تغییرمسیر حذف شد |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''شهاب‌الدین اشراقی'''، شاگرد، داماد ارشد، نماینده و وکیل [[امام‌خمینی]]. | |||
==ولادت و نسب== | |||
شهاب‌الدین اشراقی در سال ۱۳۰۴ش/ ۱۳۴۴ق در [[قم]] به دنیا آمد. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۱۵.</ref> | |||
پدر او [[میرزامحمدتقی اشراقی]] متولد ۱۳۱۳ق/ ۱۲۷۴ش، از شاگردان [[عبدالکریم حائری یزدی]] و [[ابوالقاسم قمی]] و از دوستان نزدیک امام‌خمینی بود. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۲۹.</ref> وی علاوه بر مهارت در [[علوم عقلی]] و [[علوم نقلی|نقلی]]، خطیبی توانا بود، <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۳۰.</ref> و در سال ۱۳۶۸ق درگذشت. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۳۸.</ref><br> | |||
پدربزرگ اشراقی، [[میرزامحمد اشراقی]] مشهور به ارباب قمی (متوفی ۱۳۴۱ق) پیش از تأسیس حوزه علمیه در قم، ریاستی با اقتدار و مرجعیتی تام داشت و در بنانهادن [[حوزه علمیه قم]] با مؤسس آن، حائری یزدی همکاری کرد. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۲۵.</ref> امام‌خمینی بارها به خانه میرزامحمد ارباب رفته بود و [[ساده‌زیستی]]، [[زهد]] و [[قناعت]] او را می‌ستود. <ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۹/۲۵۱.</ref> | |||
==تحصیلات== | |||
شهاب‌الدین اشراقی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مراکز آموزش رسمی قم به پایان رساند و زبان فرانسه را به‌خوبی فرا گرفت. وی پس از به پایان‌رساندن دبیرستان، در سال ۱۳۲۱ وارد حوزه علمیه قم شد و توانست دوره مقدمات و سطح حوزه را به پایان برساند. | |||
وی [[شرح لمعه]] را نزد [[جعفر صبوری قمی]]، [[فلسفه]] را نزد [[سیدمحمدحسین طباطبایی]] و بخشی از دروس سطح را نزد [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]] فراگرفت. اشراقی در [[درس خارج فقه]] و اصول [[سیدحسین بروجردی]]، [[سیدمحمد محقق داماد]]، [[سیدکاظم شریعتمداری]] و امام‌خمینی شرکت کرد، <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۴۵ ـ ۴۷.</ref> و در آغاز سال ۱۳۳۱، با دختر امام‌خمینی [[سیده‌‌صدیقه مصطفوی]] [[ازدواج]] کرد. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۵۱.</ref> {{ ببینید| خانواده امام‌خمینی}}<br> | |||
او دوازده سال از محضر امام‌خمینی بهره برد <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۵۱ و ۴۷.</ref> و تحت تأثیر ایشان قرار گرفت <ref>گرامی، خاطرات آیتالله محمدعلی گرامی، ۱۷۲.</ref> اشراقی با [[محمد فاضل لنکرانی]] و [[سیدمصطفی خمینی]] هم‌درس بود <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۴۷.</ref> او پس از رسیدن به [[مقام اجتهاد]]، به موازات تحصیل، به تدریس [[فقه]] و [[اصول]] پرداخت. <ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۲/۶۹.</ref> | |||
==فعالیت‌ها== | |||
اشراقی، امام‌خمینی را نه تنها به عنوان استاد، بلکه به عنوان رهبر نهضت در ایام اختناق همراهی کرد <ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۲/۶۶؛ طاهری خرّم‌آبادی، خاطرات آیتالله سیدحسن طاهری خرّم‌آبادی، ۱/۱۱۱ و ۱۳۸.</ref> این امر سبب شد وی جزو روحانیانی قرار گیرد که از منبر منع شده بودند، <ref>کروبی، یاران امام به روایت اسناد ساواک حاج‌ملااحمد کروبی، ۴۶.</ref> با این حال، منش محتاطانه اشراقی در فعالیت‌های سیاسی سبب شد در اسناد سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]])، او را فردی میانه‌رو معرفی کنند. <ref>پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، ۴۲۳؛ مرکز بررسی اسناد، ۴/۲۰۹؛ ۸/۲۵۵ و ۱۳/۸۹.</ref><br> | |||
پس از تبعید امام‌خمینی به [[ترکیه]] و بازداشت سیدمصطفی خمینی در سال ۱۳۴۳ اشراقی وکیل تام‌الاختیار امام‌خمینی در [[ایران]] شده <ref>ربانی املشی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله حاج‌شیخ‌مهدی ربانی املشی، ۹۲؛ حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۶۹.</ref> و به تقویت نیروهای انقلابی پرداخت؛ چنان‌که در مواردی معرف کسانی بوده که از امام‌خمینی اجازه امور حسبیه دریافت کرده‌اند. <ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱/۴۶۹، ۴۸۷ و ۵۱۲.</ref><br> | |||
ساواک که به فعالیت‌های وی حساس شده بود، به وی اخطار کرد که از قم خارج شود <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۸۰ ـ ۸۴.</ref> اشراقی در ۱۳۴۵/۲/۴ به [[همدان]] تبعید شد <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۸۹.</ref> و مدرسان حوزه به تبعید ایشان اعتراض کردند. <ref>ربانی املشی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله حاج‌شیخ‌مهدی ربانی املشی، ۱۰۹.</ref> تبعید اشراقی به همدان شش ماه طول کشید. وی به دلیل پیگیری مراجع قم ـ [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]] و [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] ـ و کسالتی که داشت به [[تهران]] منتقل شد و در خانه‌ای زیر نظر ساواک قرار گرفت؛ <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۱۱۹ و ۱۲۳؛ مسعودی، ۱۸۷.</ref> چون از نظر [[رژیم پهلوی]] وی یکی از نمایندگان و وکلای امام‌خمینی به شمار می‌رفت. اشراقی پس از دوران تبعید در آخرین ماه‌های سال ۱۳۴۸ به قم بازگشت <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۱۳۹.</ref> و پس از تبعید برادر امام‌خمینی، [[سیدمرتضی پسندیده]] در تابستان ۱۳۵۷ که نماینده تام‌الاختیار ایشان بود {{ ببینید| سیدمرتضی پسندیده}} بار دیگر وکیل تام‌الاختیار امام‌خمینی شد، <ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۲۸.</ref> و به امور محوله در زمانی که نهضت اسلامی اوج‌گرفته بود پرداخت. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۱۶۵.</ref><br> | |||
اشراقی با مسائل اجتماعی و سیاسی با متانت و وقار و عالمانه برخورد می‌کرد. در سال ۱۳۴۹ پس از انتشار کتاب [[شهید جاوید]]، نوشته [[نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی]]، اختلاف شدیدی میان برخی حوزویان به‌وجود آمد. اشراقی در واکنش به محتوای این کتاب، به همراه محمد فاضل لنکرانی کتاب [[پاسداران وحی]] را نوشت و دیدگاه صالحی نجف‌آبادی را نقد و از [[عصمت]] و [[علم امام‌معصوم(ع)]] دفاع کرد. <ref>مرکز بررسی اسناد، ۸/۲۵۵؛ حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۱۳۴ ـ ۱۳۷.</ref><br> | |||
در دوره تبعید امام‌خمینی در [[نجف]]، اشراقی از حلقه‌های رابط میان نجف و قم برای مدیریت امور مربوط به فعالیت‌های انقلابی با راهنمایی و توصیه‌های امام‌خمینی بود. امام‌خمینی طی نامه‌هایی که برای اشراقی فرستاده، <ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۹۱ و ۳/۴۳۰.</ref> ضمن احوال‌پرسی و رفع گرفتاری‌های مالی تبعیدشدگان <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۴۴۱ ـ ۴۴۴</ref> در برخی از آنها از وی با عنوان «عماد العلماء الاعلام» نام برده است. <ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۳۰.</ref> | |||
اشراقی در سال ۱۳۵۶ دو بار با امام‌خمینی در نجف دیدار کرد. بار دوم پس از درگذشت سیدمصطفی خمینی در سال ۱۳۵۶ بود. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۱۵۱ و ۱۵۶؛ یزدی، خاطرات آیتالله محمد یزدی، ۳۵۳.</ref> پس از رفتن امام‌خمینی به [[پاریس]]، اشراقی نیز در ۱۷/۷/۱۳۵۷ به پاریس رفت و در بیشتر دیدارها و مذاکرات امام‌خمینی با شخصیت‌های سیاسی حضور داشت، <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۱۷۳ ـ ۱۸۴؛ غفاری، خاطرات هادی غفاری، ۳۳۲ ـ ۳۳۳.</ref> وی پس از بازگشت امام‌خمینی به ایران، همراه همسر ایشان در پاریس ماند <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۱۹۱.</ref> و دو روز بعد در ۱۳۵۷/۱۱/۱۴ به همراه وی وارد تهران شد. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۱۹۱؛ مرکز بررسی اسناد، ۲۵/۲۳۷.</ref> | |||
==مسئولیت‌ها بعد از انقلاب== | |||
اشراقی پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] بارها به نمایندگی از امام‌خمینی، مسئول بررسی مسائل گوناگون سیاسی و اجتماعی شد که ازجمله آنها رسیدگی به اوضاع شرکت نفت و بررسی شکایات انقلابیان از فعالیت‌های [[حسن نزیه]]، مدیر عامل و رئیس هیئت مدیره [[شرکت ملى نفت ایران]] در دوره دولت موقت، <ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۰/۱۵۶ ـ ۱۵۷؛ حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۲۶۲ ـ ۲۶۸.</ref> سفر به مهاباد در هیئت حُسن نیت کردستان، <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۲۲۶ ـ ۲۲۸؛ اطلاعات، روزنامه، ۱؛ انقلاب اسلامی، روزنامه، ۱.</ref> جلوگیری از تشنج‌آفرینی [[حزب جمهوری خلق مسلمان]] در مأموریت به [[تبریز]] <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۲۶۲.</ref> و شرکت در جلسه [[شورای عالی دفاع]] در خرداد ۱۳۶۰ برای ایجاد تحرّک بیشتر در جبهه‌های جنگ <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۲۹۷ ـ ۳۰۲؛ چمران، یاران امام به روایت اسناد ساواک شهید سرفراز دکتر مصطفی چمران، ۳۲.</ref> می‌باشد.<br> | |||
اشراقی ازجمله افرادی بود که در دادگاه‌های انقلاب مربوط به محاکمه اعضای ساواک و فرماندهان نظامی رژیم پهلوی، نقش مؤثری ایفا کرد. <ref>صفوی، خاطرات سیدیحیی(رحیم) صفوی، ۳۳.</ref><br> | |||
در ۱۳۵۹/۱۲/۲۵ هیئتی سه‌نفره برای حل اختلاف میان [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]]؛ رئیس‌جمهور وقت و نیروهای خط امام تشکیل شد که اشراقی نمایندگی رئیس‌جمهور را با اصرار [[سیداحمد خمینی]] و اجازه امام‌خمینی پذیرفت، <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۳۶۵.</ref> [[محمدرضا مهدوی‌کنی]] نماینده امام‌خمینی و [[محمد یزدی]] نماینده [[سیدمحمد حسینی بهشتی]]، [[محمدعلی رجایی]] و [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] شدند، <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۳۰۳.</ref> اما رفتار برخی افراد به دلیل عدم اطلاع از انگیزه نمایندگی ایشان، فشارهای روانی زیادی به ایشان وارد کرد، <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۳۳۷.</ref> اشراقی در این هیئت، پس از بررسی و آگاهی از عملکرد‌ها و اغراض سیاسی بنی‌صدر، با انتشار نامهای سرگشاده و بازگویی برخی حقایق، از نمایندگی وی استعفا کرد. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۳۰۳ ـ ۳۲۵.</ref> پیرو گزارش‌هایی که هیئت به امام‌خمینی ارائه کرد، ایشان در ۲۰/۳/۱۳۶۰ بنی‌صدر را از [[فرماندهی کل قوا]] عزل کرد. <ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۴۲۰ و ۴۵۳ ـ ۴۵۴.</ref> {{ ببینید| سیدابوالحسن بنی‌صدر}} | |||
==وفات== | |||
اشراقی در اول [[مرداد]] ۱۳۶۰ هنگام مأموریت در همدان دچار عارضه مغزی شد و سرانجام در ۱۳۶۰/۶/۲۱ش/ ۱۳ [[ذی‌القعده]] ۱۴۰۱ق در بیمارستان قلب تهران، در ۵۶سالگی درگذشت. پیکرش پس از انتقال به قم به همراه پیکر شهید [[سیداسدالله مدنی]] که همان روزها به دست سازمان مجاهدین خلق ایران به [[شهادت]] رسیده بود{{ ببینید| سیداسدالله مدنی}} تشییع و در [[مسجد بالاسر حرم فاطمه معصومه]](س) دفن شد. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۳۴۴؛ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۲۲۵ پاورقی.</ref> | |||
[[امام‌خمینی]] دراین‌باره به پیام تسلیت سه تن از مراجع تقلید وقت پاسخ گفت. <ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۲۳۱ ـ ۲۳۳.</ref> | |||
==آثار== | |||
از اشراقی آثار چندی باقی مانده است که عبارت‌اند: از سخن حق؛ تفسیر قرآن کریم در پنج مجلد، حقیقت جهاد در مکتب اسلام؛ پاسداران وحی؛ چهره‌های درخشان؛ شرحی مبسوط بر آیه تطهیر؛ شرح و تعلیقه بر کتاب العروة الوثقی و کتاب وسیلة النجاة در دو جلد. <ref>حنیف، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۳۹۹ ـ ۴۰۰؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۲/۷۰.</ref> | |||
==فرزندان== | |||
از اشراقی چهار دختر به نامهای نفیسه، زهرا، نعیمه و عاطفه و سه پسر به نامهای علی، محمدتقی و مرتضی باقی مانده است. {{ ببینید| خانواده امام‌خمینی }} | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | |||
* اطلاعات، روزنامه، ۲۲/۱۰/۱۳۵۸ش. | |||
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | |||
* انقلاب اسلامی، روزنامه، ۲۳/۱۰/۱۳۵۸ش. | |||
* پسندیده، سیدمرتضی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۸۰ش. | |||
* چمران، مصطفی، یاران امام به روایت اسناد ساواک شهید سرفراز دکتر مصطفی چمران، تهران، وزارت اطلاعات. | |||
* مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش. | |||
* حنیف، محمد، زندگی‌نامه آیتالله شهاب‌الدین اشراقی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۹۲ش. | |||
* ربانی املشی، مهدی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله حاج‌شیخ‌مهدی ربانی املشی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۸۰ش. | |||
* شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تصحیح سیدهدایت‌الله مسترحمی، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش. | |||
* صفوی، سیدیحیی (رحیم)، خاطرات سیدیحیی (رحیم) صفوی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، ۱۳۷۷ش. | |||
* طاهری خرّم‌آبادی، سیدحسن، خاطرات آیتالله سیدحسن طاهری خرّم‌آبادی، تدوین محمدرضا احمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش. | |||
* غفاری، هادی، خاطرات هادی غفاری، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۴ش. | |||
* کروبی، ملااحمد، یاران امام به روایت اسناد ساواک حاج‌ملااحمد کروبی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۷۹ش. | |||
* گرامی، محمدعلی، خاطرات آیتالله محمدعلی گرامی، تدوین محمدرضا احمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. | |||
* مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ش. | |||
* مسعودی خمینی، علی‌اکبر، خاطرات آیتالله مسعودی خمینی، تدوین جواد امامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول ۱۳۸۱ش. | |||
* یزدی، محمد، خاطرات آیتالله محمد یزدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش. | |||
{{پایان}} | |||
==پیوند به بیرون== | |||
غلامرضا گلی زواره، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/35/ شهاب‌الدین اشراقی]»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۳۵-۳۸. | |||
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]] | |||