مسافر: تفاوت میان نسخه‌ها

== مفهوم‌شناسی ==

== پیشینه ==

== مهم‌ترین مسائل مسافر ==

در میان روایات دربارهٔ مسافر، برخی از مسافران مانند ملاحان و کشتی‌بانان، نامه‌رسان‌ها، شترداران، تاجران دوره‌گرد و چادرنشینان و بادیه‌نشینانِ خانه‌به‌دوش از احکام ویژه مسافر استثنا شده و حکم مسافر را ندارند. فقها در دوره‌های گوناگون برای این گروه از مسافران و مانند آنان عنوان‌هایی را از روایات برگرفتند تا بتواند به گونه‌ای همه این اقسام را دربرگیرد؛ مانند عنوان کلی کسانی که مسافرت‌های آنان از اقامتشان بیشتر است (مَنْ کانَ سَفَرُهُ اَکْثَرَ مِنْ حَضَرِهِ). این عنوان را نخستین بار [[شیخ مفید]] از فقیهان قرن پنجم به کار گرفت<ref>شیخ مفید، المقنعه، ۳۴۹.</ref> و تا مدت‌ها بیشتر فقها از آن استفاده می‌کردند. برخی احتمال داده‌اند مقصود از «کثیرالسفر» نیز همین باشد؛<ref>خویی، موسوعه، ۲۰/۱۵۲.</ref> تا اینکه [[محقق حلی]] از فقهای قرن هفتم با تردید در این عنوان، انحصار و شهرت آن را شکست.<ref>محقق حلی، المعتبر، ۲/۴۷۲.</ref> این امر سبب شد فقها با گذشت زمان، عناوین دیگری به موازات آن طرح کنند و برخی این عناوین را گزارش کرده‌اند.<ref>بروجردی، تقریر بحث السید البروجردی، تقریر علی‌پناه اشتهاردی، ۲/۴۱۱؛ حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۸/۶۸.</ref> از مهم‌ترین عناوینی که از تعلیل برخی از روایات استفاده شد، عنوان سفر شغلی (مَن شُغلُهُ السَّفَر) است. برخی [[محقق اردبیلی]] را نخستین کسی دانسته‌اند که آن را به کار برده‌است.<ref>اشتهاردی، مدارک العروه، ۱۹/۱۲۵.</ref> این عنوان به‌مرور نزد فقها [[شهرت]] یافت.<ref>بحرانی، حدائق الناضرة، ۱۱/۳۹۰؛ عاملی، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، ۱۰/۵۱۵–۵۱۶؛ یزدی طباطبایی، عروة الوثقی، ۳/۴۵۳؛ بروجردی، تقریر، ۲/۴۱۱؛ امام‌خمینی، تعلیقه عروه، ۵۱۸.</ref> [[امام‌خمینی]] پس از ذکر و بررسی دقیق روایات به این نتیجه رسیده که آنچه نزد فقهای پیشین مشهور و مقبول بوده و از آن به [[کثیرالسفر]] یا کسانی که سفر آنان بیشتر از اقامتشان است یاد می‌شده، از این روایات قابل برداشت نیست.<ref>امام خمینی، نماز مسافر، ۱۰–۲۵.</ref> ایشان سفر شغلی را معیار می‌داند؛ زیرا در برخی از روایات برای تمام‌بودن نمازِ این گروه از مکلفان این علت بیان شده که سفر شغل و عمل آنان حساب می‌شود؛<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۸/۴۸۵ و ۴۸۷.</ref> البته برخی از فقها که معیار را «سفر شغلی» دانسته‌اند، آن را شامل همه عناوینی که در روایات آمده، ازجمله ملاحان و کوچ‌نشینان که خانه به دوش‌اند، ندانسته، بلکه آنان را تحت عنوان مستقل دیگری مطرح می‌کنند.<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۸/۲۷۶؛ یزدی طباطبایی، عروة الوثقی، ۳/۴۵۲–۴۵۳؛ بروجردی، البدر الزاهر، ۱۶۴.</ref>

=== شغل در سفر ===

مشهور فقیهان حکم کسی را که محل کارش در شهر دیگر بوده و برای رفتن به آنجا باید [[سفر شرعی]] انجام دهد و سفر مقدمه شغل اوست، مانند کسی دانسته‌اند که سفر شغلش باشد؛ بنابراین باید نمازش را تمام بخواند.<ref>حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۸/۷۰؛ خویی، موسوعه، ۲۰/۱۵۳–۱۵۴؛ اراکی، توضیح المسائل، ۲۳۹؛ گلپایگانی، توضیح المسائل، ۲۳۰؛ تبریزی، صراط النجاة، ۶/۷۷.</ref>

=== بلاد کبیره ===

عنوان بلاد کبیره در میان فقها در یکی از سه معنا به‌کار رفته‌است:

# مجموع چند قریه و روستا که یک بخش بزرگ را تشکیل می‌دهند و در تقسیمات جدید کشوری به آن «بخش» یا «شهرستان» گویند غالباً میان برخی از روستاهای آن، [[مسافت شرعی]] وجود دارد. [[محمدحسن نجفی]] این معنا را در تعبیر برخی فقهای گذشته<ref>حلی، علامه، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، ۱/۳۳۷؛ شهید اول، البیان، ۲۶۴؛ شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، ۱/۷۸۷؛ عاملی، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، ۱۰/۳۱۴–۳۱۸.</ref> از بلاد کبیره، احتمال داده‌است؛<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴/۲۹۷–۲۹۸.</ref>

# شهرهایی که در بزرگی، از حد متعارف خارج‌اند، به گونه‌ای که عرفاً محله‌های آنها به منزله چند شهر باشند و به تعبیر [[یزدی طباطبایی]]<ref>طباطبایی یزدی، عروة الوثقی، ۳/۴۷۹.</ref> یک محل حساب نشود و ماندن در کل آن به منزله ماندن در چند روستا یا چند شهرِ نزدیک به هم تلقی گردد و جابجایی از یک محل آن به محل دیگر در نگاه عرف کوچ<ref>طباطبایی یزدی، عروة الوثقی، ۳/۴۷۹، تعلیقه حکیم.</ref> یا سفر حساب گردد و اقامه در محل واحد تلقی نشود؛<ref>حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۸/۲۶.</ref>

فقیهان به‌طور کلی در حکم بلاد کبیره دو گروه‌اند:

'''گروه دوم''': کسانی‌اند که میان این دو فرق گذاشته و برای بلاد غیر متعارف از جهت بزرگی احکام جداگانه‌ای قائل‌اند. کاشف‌الغطاء،<ref>کاشف الغطاء، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ۳/۳۴۴.</ref> محقق نجفی<ref>محقق نجفی، مجمع الرسائل، ۳۹۶.</ref> و فقیهانی چون [[شیخ انصاری]]، [[میرزای شیرازی]] و [[محقق خراسانی]] که در حاشیه بر مجمع الرسائل با سکوت خود گویا نظر محقق نجفی در مورد احکام بلاد کبیره را پذیرفته‌اند<ref>محقق نجفی، مجمع الرسائل، ۳۹۶.</ref> و یزدی طباطبایی و برخی از کسانی که بر عروه حاشیه نوشته<ref>یزدی طباطبایی، عروة الوثقی، ۳/۴۷۹.</ref> و امام‌خمینی<ref>امام خمینی، استفتائات، ۱/۲۰۶–۲۲۵.</ref> این نظریه را پذیرفته‌اند.

== روزه مسافر ==

== پانویس ==