۲۱٬۲۸۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
== معرفی اجمالی == | == معرفی اجمالی == | ||
صادق احسان‌بخش در سال ۱۳۰۹ در روستای «لیفشاگرد» از توابع «تولمات» رشت زاده شد.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۷۹.</ref> پدرش غلامرضا احسان‌بخش مردی مؤمن و علاقه‌مند به [[دین]] و [[روحانیت]] بود و در احیای مراسم مذهبی کوشش داشت. شغل اصلی وی کشاورزی و ماهی‌گیری بود.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۷۹؛ احسان‌بخش، خاطرات، ۲۱–۳۰.</ref> | صادق احسان‌بخش در سال ۱۳۰۹ در روستای «لیفشاگرد» از توابع «تولمات» رشت زاده شد.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۷۹.</ref> پدرش غلامرضا احسان‌بخش مردی مؤمن و علاقه‌مند به [[دین]] و [[روحانیت]] بود و در احیای مراسم مذهبی کوشش داشت. شغل اصلی وی [[کشاورزی]] و ماهی‌گیری بود.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۷۹؛ احسان‌بخش، خاطرات، ۲۱–۳۰.</ref> | ||
صادق احسان‌بخش، نخست به مکتبخانه رفت و روخوانی [[قرآن]] و خواندن و نوشتن را فرا گرفت و دوره ابتدایی را در تولم‌شهر، قصبه «بازارجمعه» به پایان رساند<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۷۹؛ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۱/۹۲.</ref> و در سال ۱۳۲۳،<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۷۹.</ref> با تشویق پدر در مدرسه مهدویه رشت به تحصیل | صادق احسان‌بخش، نخست به مکتبخانه رفت و روخوانی [[قرآن]] و خواندن و نوشتن را فرا گرفت و دوره ابتدایی را در تولم‌شهر، قصبه «بازارجمعه» به پایان رساند<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۷۹؛ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۱/۹۲.</ref> و در سال ۱۳۲۳،<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۷۹.</ref> با تشویق پدر در مدرسه مهدویه رشت به تحصیل علوم دینی مشغول شد.<ref>احسان‌بخش، خاطرات، ۳۷.</ref> ابوطالب مدرس، علی علم‌الهدی،<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۰ و ۸۳.</ref> سیدحسن بحرالعلوم، محمدکاظم صادقی، سیدمهدی رودباری و محمدوحید خورگامی، ازجمله استادان دوره مقدماتی وی بودند.<ref>احسان‌بخش، دانشوران، ۵۵–۵۶؛ شاهد یاران، ۷.</ref> وی در سال ۱۳۲۷ به [[حوزه علمیه قم]] رفت و دوره سطح را نزد [[محمد صدوقی]]، [[حسینعلی منتظری]]، [[حسین نوری]]، [[اسدالله اصفهانی]]، [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]]، [[علی‌اکبر مشکینی]]، [[مهدی مازندرانی]]، [[عبدالحسین فقیهی گیلانی]]<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۰–۸۱.</ref> و [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]]،<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۱/۹۲؛ شاهد یاران، ۷.</ref> گذراند. شرح تجرید، [[الاسفار الاربعه|اسفار]] و تفسیر را نزد [[سیدمحمدحسین طباطبایی]] و [[شرح منظومه]] را نزد [[سیدرضا صدر]] و [[غلامرضا فکور یزدی]] فرا گرفت.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۰–۸۱.</ref> وی همچنین از سال ۱۳۳۱ به بعد از درس خارج [[سیدمحمدتقی خوانساری]]،<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۱.</ref> [[سیدحسین بروجردی]]، [[سیدمرتضی مرتضوی لنگرودی]]،<ref>احسان‌بخش، دانشوران، ۵۶.</ref> [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] و [[سیدکاظم شریعتمداری]]،<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۱.</ref> استفاده کرد. | ||
== آشنایی با امام‌خمینی == | == آشنایی با امام‌خمینی == | ||
احسان‌بخش در درس بروجردی با [[امام‌خمینی]] آشنا شد<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۱.</ref> و در درس ایشان حاضر شد.<ref>امینیان، صحیفه دل، ۳۲.</ref> از آن پس، امام‌خمینی در شکل‌گیری شخصیت علمی و اخلاقی وی بسیار مؤثر بود و همه نوشته‌ها و گفته‌ها و رفتار سیاسی ایشان، برای احسان‌بخش آموزنده و سازنده بود.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۴.</ref> نشاط علمی و فضای نقد و نظر در درس امام‌خمینی وی را به درس ایشان علاقه‌مند ساخت و برای بهتر فهمیدن مبانی استاد و نقدهای ایشان بر مبانی اصولی [[میرزامحمدحسین نایینی]]، در درس سیدمرتضی لنگرودی از شاگردان نایینی شرکت کرد.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۱.</ref> وی افزون بر درس‌های حوزه، توانست از [[دانشگاه تهران]] مدرک کارشناسی بگیرد<ref>احسان‌بخش، خاطرات صادق، ۹۵.</ref> و همزمان با تحصیل در حوزه قم، | احسان‌بخش در درس بروجردی با [[امام‌خمینی]] آشنا شد<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۱.</ref> و در درس ایشان حاضر شد.<ref>امینیان، صحیفه دل، ۳۲.</ref> از آن پس، امام‌خمینی در شکل‌گیری شخصیت علمی و اخلاقی وی بسیار مؤثر بود و همه نوشته‌ها و گفته‌ها و رفتار سیاسی ایشان، برای احسان‌بخش آموزنده و سازنده بود.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۴.</ref> نشاط علمی و فضای نقد و نظر در درس امام‌خمینی وی را به درس ایشان علاقه‌مند ساخت و برای بهتر فهمیدن مبانی استاد و نقدهای ایشان بر مبانی اصولی [[میرزامحمدحسین نایینی]]، در درس سیدمرتضی لنگرودی از شاگردان نایینی شرکت کرد.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۱.</ref> وی افزون بر درس‌های حوزه، توانست از [[دانشگاه تهران]] مدرک کارشناسی بگیرد<ref>احسان‌بخش، خاطرات صادق، ۹۵.</ref> و همزمان با تحصیل در حوزه قم، ادبیات و شرح لمعه تدریس می‌کرد.<ref>احسان‌بخش، من، صادق احسان‌بخش، ۵۶.</ref> | ||
== بازگشت به رشت == | == بازگشت به رشت == | ||
احسان‌بخش در سال ۱۳۴۰ به توصیه محمود ضیابری از علمای رشت، برای ادای وظیفه به رشت بازگشت<ref>احسان‌بخش، خاطرات، ۱۰۳؛ احسان‌بخش، دانشوران، ۵۶.</ref> و افزون بر [[تبلیغ دین]] و برپایی [[نماز جماعت]]،<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۸۴.</ref> در حوزه رشت به تدریس درس‌های مقدماتی پرداخت.<ref>احسان‌بخش، من، صادق احسان‌بخش، ۵۶.</ref> همچنین به پیروی از [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] در تأسیس مدرسه «دین و دانش» قم، با حمایت ضیابری، در ۱۳۴۰ مدرسه ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان دین و دانش را در رشت تأسیس کرد. جذب دبیران کارآمد و برگزاری مراسم مذهبی، ازجمله نماز جماعت و تلاوت قرآن صبحگاهی، از برنامه‌های این مدارس بود که در راه‌یافتن فرهنگ دینی در خانواده‌ها مؤثر بود.<ref>احسان‌بخش، خاطرات، ۱۰۳؛ شاهد یاران، ۱۰.</ref> وی افزون بر مدیریت دبیرستان، تدریس | احسان‌بخش در سال ۱۳۴۰ به توصیه محمود ضیابری از علمای رشت، برای ادای وظیفه به رشت بازگشت<ref>احسان‌بخش، خاطرات، ۱۰۳؛ احسان‌بخش، دانشوران، ۵۶.</ref> و افزون بر [[تبلیغ دین]] و برپایی [[نماز جماعت]]،<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۸۴.</ref> در حوزه رشت به تدریس درس‌های مقدماتی پرداخت.<ref>احسان‌بخش، من، صادق احسان‌بخش، ۵۶.</ref> همچنین به پیروی از [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] در تأسیس مدرسه «دین و دانش» قم، با حمایت ضیابری، در ۱۳۴۰ مدرسه ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان دین و دانش را در رشت تأسیس کرد. جذب دبیران کارآمد و برگزاری مراسم مذهبی، ازجمله نماز جماعت و تلاوت قرآن صبحگاهی، از برنامه‌های این مدارس بود که در راه‌یافتن فرهنگ دینی در خانواده‌ها مؤثر بود.<ref>احسان‌بخش، خاطرات، ۱۰۳؛ شاهد یاران، ۱۰.</ref> وی افزون بر مدیریت دبیرستان، تدریس ادبیات فارسی، عربی و روان‌شناسی را نیز بر عهده داشت.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۱/۹۳.</ref> | ||
== فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی == | == فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی == | ||
احسان‌بخش از نوجوانی به مسائل اجتماعی علاقه‌مند بود و از جوانی جریان [[ملی‌شدن صنعت نفت]] و نیز مبارزات حوزه علمیه قم علیه [[رژیم پهلوی]] را دنبال می‌کرد<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۳.</ref> و با شرکت در جلسات تشکیل‌شده از سوی [[سیدمجتبی نواب صفوی]] و [[سیدحسین واحدی]]، با اندیشه‌های [[فدائیان اسلام]] آشنا گردید و به همکاری با این گروه پرداخت؛ چنان‌که با تلاش وی شماری از زندانیان گروه فدائیان اسلام در فرمانداری نظامی تهران، آزاد شدند.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۱/۹۳.</ref> وی که به امام‌خمینی علاقه شدید داشت؛ از سال ۱۳۴۰ تا پیروزی انقلاب اسلامی تصویر ایشان را در دفتر مدرسه خود نصب کرده بود.<ref>شاهد یاران، ۸.</ref> وی پس از درگذشت بروجردی، مبلّغ مرجعیت امام‌خمینی در گیلان بود و چنان‌که سازمان اطلاعات و امنیت کشور ( | احسان‌بخش از نوجوانی به مسائل اجتماعی علاقه‌مند بود و از جوانی جریان [[ملی‌شدن صنعت نفت]] و نیز مبارزات حوزه علمیه قم علیه [[رژیم پهلوی]] را دنبال می‌کرد<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۳.</ref> و با شرکت در جلسات تشکیل‌شده از سوی [[سیدمجتبی نواب صفوی]] و [[سیدحسین واحدی]]، با اندیشه‌های [[فدائیان اسلام]] آشنا گردید و به همکاری با این گروه پرداخت؛ چنان‌که با تلاش وی شماری از زندانیان گروه فدائیان اسلام در فرمانداری نظامی تهران، آزاد شدند.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۱/۹۳.</ref> وی که به امام‌خمینی علاقه شدید داشت؛ از سال ۱۳۴۰ تا [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]] تصویر ایشان را در دفتر مدرسه خود نصب کرده بود.<ref>شاهد یاران، ۸.</ref> وی پس از درگذشت بروجردی، مبلّغ [[مرجعیت امام‌خمینی]] در گیلان بود و چنان‌که [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) گزارش کرده، در مراسم ختم بروجردی در منطقه شفت گیلان، امام‌خمینی را «اعلم فی الارض» معرفی کرد.<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۳–۲۴.</ref> وی در شمار نخستین کسانی بود که در آغاز مرجعیت امام‌خمینی، در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۰، از ایشان اجازه تصدی [[امور حسبیه]] گرفت. امام‌خمینی در این اجازه از وی با عنوان‌های «عماد الاعلام، ثقة الاسلام، خطیب محترم و از مروجین اسلام و افاضل معظم»، یاد کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۷.</ref> وی از آن پس، [[وجوه شرعی]] را از مقلدان امام‌خمینی می‌گرفت و به ایشان می‌رساند.<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۴–۲۵.</ref> امام‌خمینی در نامه‌ای به برادر و وکیل خود [[سیدمرتضی پسندیده]]، ضمن تأیید درستی کار احسان‌بخش، از وی خواست به او مهربانی بورزد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۲۲۷.</ref> | ||
احسان‌بخش از سال ۱۳۴۱ با مبارزات امام‌خمینی نیز همراه شد و امضای وی در ردیف دیگر علمای گیلان در اعتراض به تصویب [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] وجود دارد<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۲.</ref> و در مراسم استقبال و بازگشت [[سیدحسن بحرالعلوم]] از علمای رشت که در اعتراض به این لایحه بازداشت شده بود، شرکت داشت.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۵؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۵/۱۸۵.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|انجمن‌های ایالتی و ولایتی}} وی با طرح [[انقلاب سفید]] رژیم پهلوی نیز مخالفت کرد و در جایی به‌صراحت به سیدی رئیس شهربانی رشت گفت: «شاه باید از این مملکت برود».<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۴.</ref> وی پس از آزادی امام‌خمینی از حصر قیطریه به همراه سه تن از علمای گیلان، طی تلگرامی آزادی ایشان را موجب خوشحالی عموم مسلمانان شمرد.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۴.</ref> امام‌خمینی در ۱۹/۱/۱۳۴۳ در پاسخ، از تفقد وی سپاسگزاری کرد.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۶.</ref> ساواک در نامه‌ای در ۲۳/۲/۱۳۴۴ از مأموران خود خواست رفتار وی را زیر نظر بگیرند.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۱۰۹.</ref> | احسان‌بخش از سال ۱۳۴۱ با مبارزات امام‌خمینی نیز همراه شد و امضای وی در ردیف دیگر علمای گیلان در اعتراض به تصویب [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] وجود دارد<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۲.</ref> و در مراسم استقبال و بازگشت [[سیدحسن بحرالعلوم]] از علمای رشت که در اعتراض به این لایحه بازداشت شده بود، شرکت داشت.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۵؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۵/۱۸۵.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|انجمن‌های ایالتی و ولایتی}} وی با طرح [[انقلاب سفید]] رژیم پهلوی نیز مخالفت کرد و در جایی به‌صراحت به سیدی رئیس شهربانی رشت گفت: «شاه باید از این مملکت برود».<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۴.</ref> وی پس از آزادی امام‌خمینی از حصر قیطریه به همراه سه تن از علمای گیلان، طی تلگرامی آزادی ایشان را موجب خوشحالی عموم مسلمانان شمرد.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۴.</ref> امام‌خمینی در ۱۹/۱/۱۳۴۳ در پاسخ، از تفقد وی سپاسگزاری کرد.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۴۶.</ref> ساواک در نامه‌ای در ۲۳/۲/۱۳۴۴ از مأموران خود خواست رفتار وی را زیر نظر بگیرند.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۱۰۹.</ref> | ||
احسان‌بخش پس از آن نیز در گیلان برای گسترش افکار امام‌خمینی تلاش کرد و خانه او پایگاه انقلابیان بود. دانش‌آموزان و فرهنگیان مدارس «دین و دانش» از طریق ایشان با افکار و اعلامیه‌های امام‌خمینی آشنا شدند و مدارس و مسجد وی محل اجتماع جوانان و کانون مبارزه با رژیم پهلوی بود.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۱۰۹؛ شفیعی، مصاحبه، ۲۴.</ref> اعلامیه‌های امام‌خمینی شبانه در دبیرستان دین و دانش چاپ و منتشر می‌شد<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۴.</ref> و این مدرسه محور روشنگری و تظاهرات و اعتصاب فرهنگیان علیه مظالم رژیم پهلوی بود.<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۵؛ احسان‌بخش، من، صادق احسان‌بخش، ۵۷.</ref> وی همراه دیگر روحانیان و فرهنگیان گیلان، برای شهدای انقلاب اسلامی، مجالس بزرگداشت تشکیل داد و در آن به نکوداشت راه شهدا و افکار امام‌خمینی پرداخت.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۲/۴۲۴–۴۲۵.</ref> | احسان‌بخش پس از آن نیز در گیلان برای گسترش افکار امام‌خمینی تلاش کرد و خانه او پایگاه انقلابیان بود. دانش‌آموزان و فرهنگیان مدارس «دین و دانش» از طریق ایشان با افکار و اعلامیه‌های امام‌خمینی آشنا شدند و مدارس و مسجد وی محل اجتماع جوانان و کانون مبارزه با [[رژیم پهلوی]] بود.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۱/۱۰۹؛ شفیعی، مصاحبه، ۲۴.</ref> اعلامیه‌های امام‌خمینی شبانه در دبیرستان دین و دانش چاپ و منتشر می‌شد<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۴.</ref> و این مدرسه محور روشنگری و [[تظاهرات]] و اعتصاب فرهنگیان علیه مظالم رژیم پهلوی بود.<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۵؛ احسان‌بخش، من، صادق احسان‌بخش، ۵۷.</ref> وی همراه دیگر روحانیان و فرهنگیان گیلان، برای شهدای انقلاب اسلامی، مجالس بزرگداشت تشکیل داد و در آن به نکوداشت راه شهدا و افکار امام‌خمینی پرداخت.<ref>مرکز بررسی، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ۲/۴۲۴–۴۲۵.</ref> | ||
احسان‌بخش در سال‌های منتهی به پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] بر دامنه فعالیت‌های سیاسی خود افزود و در مساجد استان گیلان به افشای خیانت‌های رژیم پهلوی به [[اسلام]] و [[ایران]] پرداخت. او مطالب [[کتاب حکومت اسلامی]] امام‌خمینی، دربارهٔ ضرورت تشکیل نظام اسلامی در جامعه را در کلاس خصوصی برای افراد مسجد شرح می‌داد<ref>قدیری اصلی، مصاحبه، ی، مصاحبه، ۲۹.</ref> و با زبان شعر و نثر، ادعاهای دروغ [[رژیم پهلوی]] مبنی بر رسیدن به تمدن بزرگ را افشا می‌کرد.<ref>انقلاب اسلامی در گیلان، ۶۹، ۱۹۷و ۲۰۹–۲۱۳.</ref> وی محور تظاهرات در استان گیلان و شهرستان رشت بود<ref>قدیری اصلی، مصاحبه، ی، مصاحبه، ۳۱.</ref> و امضای او در اعلامیه‌های مختلف جامعه روحانیت گیلان علیه رژیم پهلوی ثبت است.<ref>انقلاب اسلامی در گیلان، ۳۲۹–۳۴۱.</ref> عمده مجالس و محافل مبارزاتی گیلان به دست او هدایت می‌شد<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۳–۳۴.</ref> و مبارزات سیاسی وی بارها منجر به احضار، دستگیری، زندانی و منع وی از سخنرانی شد<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۴؛ قدیری اصلی، مصاحبه، ی، مصاحبه، ۲۹–۳۰.</ref> و از خروج از کشور نیز منع شد<ref>همتی، مصاحبه، ۴۱؛ حجازی، مصاحبه، ۱۸.</ref> گردید. ساواک بارها به خانه و مدارس وی تعرض کرد و خسارات فراوانی بر او وارد ساخت.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۱/۹۴؛ شاهد یاران، ۱۰.</ref> وی در یک مورد در پاسخ تهدید رئیس پلیس رشت، مبنی بر تیراندازی به مردم تظاهرکننده، سینه خود را باز و آمادگی خود را برای شهادت اعلام داشت.<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۴.</ref> او به انقلابیان نیز کمک مالی می‌کرد و حتی خانه خود را برای هزینه‌های انقلاب اسلامی فروخت.<ref>انقلاب اسلامی در گیلان، ۱۵–۱۶.</ref> [[سیداحمد خمینی]] نیز در سفر به گیلان به خانه وی می‌رفت و امام‌خمینی را در جریان فعالیت‌های او قرار می‌داد.<ref>اصغرنیا، مصاحبه، ۵۱.</ref> | احسان‌بخش در سال‌های منتهی به پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] بر دامنه فعالیت‌های سیاسی خود افزود و در مساجد استان گیلان به افشای خیانت‌های رژیم پهلوی به [[اسلام]] و [[ایران]] پرداخت. او مطالب [[کتاب حکومت اسلامی]] امام‌خمینی، دربارهٔ ضرورت تشکیل نظام اسلامی در [[جامعه]] را در کلاس خصوصی برای افراد مسجد شرح می‌داد<ref>قدیری اصلی، مصاحبه، ی، مصاحبه، ۲۹.</ref> و با زبان شعر و نثر، ادعاهای دروغ [[رژیم پهلوی]] مبنی بر رسیدن به تمدن بزرگ را افشا می‌کرد.<ref>انقلاب اسلامی در گیلان، ۶۹، ۱۹۷و ۲۰۹–۲۱۳.</ref> وی محور تظاهرات در استان گیلان و شهرستان رشت بود<ref>قدیری اصلی، مصاحبه، ی، مصاحبه، ۳۱.</ref> و امضای او در اعلامیه‌های مختلف [[روحانیت|جامعه روحانیت]] گیلان علیه رژیم پهلوی ثبت است.<ref>انقلاب اسلامی در گیلان، ۳۲۹–۳۴۱.</ref> عمده مجالس و محافل مبارزاتی گیلان به دست او هدایت می‌شد<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۳–۳۴.</ref> و مبارزات سیاسی وی بارها منجر به احضار، دستگیری، زندانی و منع وی از سخنرانی شد<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۴؛ قدیری اصلی، مصاحبه، ی، مصاحبه، ۲۹–۳۰.</ref> و از خروج از کشور نیز منع شد<ref>همتی، مصاحبه، ۴۱؛ حجازی، مصاحبه، ۱۸.</ref> گردید. ساواک بارها به خانه و مدارس وی تعرض کرد و خسارات فراوانی بر او وارد ساخت.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۱/۹۴؛ شاهد یاران، ۱۰.</ref> وی در یک مورد در پاسخ تهدید رئیس پلیس رشت، مبنی بر تیراندازی به مردم تظاهرکننده، سینه خود را باز و آمادگی خود را برای شهادت اعلام داشت.<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۴.</ref> او به انقلابیان نیز کمک مالی می‌کرد و حتی خانه خود را برای هزینه‌های انقلاب اسلامی فروخت.<ref>انقلاب اسلامی در گیلان، ۱۵–۱۶.</ref> [[سیداحمد خمینی]] نیز در سفر به گیلان به خانه وی می‌رفت و امام‌خمینی را در جریان فعالیت‌های او قرار می‌داد.<ref>اصغرنیا، مصاحبه، ۵۱.</ref> | ||
== فعالیت‌ها پس از انقلاب == | == فعالیت‌ها پس از انقلاب == | ||
احسان‌بخش در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، با شرکت شماری از انقلابیان، شورایی مشورتی برای امور مرتبط به انقلاب تأسیس کرد و برای استقبال از [[امام‌خمینی]] به تهران رفت؛ چنان‌که در شمار علمایی بود که در [[مدرسه علوی]] در جلسه تصمیم‌گیری برای دیدار [[شاپور بختیار]] با امام‌خمینی حضور داشت که ایشان نپذیرفت.<ref>احسان‌بخش، من، صادق احسان‌بخش، ۵۸؛ عسکری، مصاحبه، ۳۵.</ref> وی در ۲۱ بهمن، تشکیلاتی که سپس کمیته انقلاب اسلامی نام گرفت، برای حفاظت از انقلاب اسلامی در رشت تأسیس کرد و پس از پیروزی انقلاب، افرادی را برای این تشکیلات به [[محمدرضا مهدوی کنی]]، مسئول کمیته‌ها معرفی کرد<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۵.</ref> و خود نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی سرپرستی کمیته‌های انقلاب اسلامی استان گیلان را بر عهده داشت<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۹۱.</ref> | احسان‌بخش در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، با شرکت شماری از انقلابیان، شورایی مشورتی برای امور مرتبط به انقلاب تأسیس کرد و برای استقبال از [[امام‌خمینی]] به تهران رفت؛ چنان‌که در شمار علمایی بود که در [[مدرسه علوی]] در جلسه تصمیم‌گیری برای دیدار [[شاپور بختیار]] با امام‌خمینی حضور داشت که ایشان نپذیرفت.<ref>احسان‌بخش، من، صادق احسان‌بخش، ۵۸؛ عسکری، مصاحبه، ۳۵.</ref> وی در ۲۱ بهمن، تشکیلاتی که سپس کمیته انقلاب اسلامی نام گرفت، برای حفاظت از انقلاب اسلامی در رشت تأسیس کرد و پس از پیروزی انقلاب، افرادی را برای این تشکیلات به [[محمدرضا مهدوی کنی]]، مسئول کمیته‌ها معرفی کرد<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۵.</ref> و خود نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی سرپرستی [[کمیته‌های انقلاب اسلامی]] استان گیلان را بر عهده داشت<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۹۱.</ref> | ||
از سوی دیگر، در آغاز انقلاب اسلامی، امام‌خمینی به احسان‌بخش مأموریت داد به نمایندگی از ایشان به سفارتخانه‌های ایران در | از سوی دیگر، در آغاز انقلاب اسلامی، امام‌خمینی به احسان‌بخش مأموریت داد به نمایندگی از ایشان به [[سفارتخانه|سفارتخانه‌های]] ایران در کشورهای اسلامی برود و عملکرد آنها را به ایشان گزارش کند. وی در راس هیئتی به [[پاکستان]]، [[بنگلادش]]، [[هند]] و [[عربستان]] رفت و اسناد و گزارش‌های با ارزشی برای رهبر انقلاب به ایران آورد.<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۵.</ref> امام‌خمینی همچنین در ۱/۲/۱۳۵۸ به وی مأموریت داد با کمک [[سیدعبدالله ضیائی]]-از علمای آن دیار که امام‌خمینی در ۲۳/۶/۱۳۴۹ برای وی اجازه امور حسبیه صادر کرده‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۲۹۷.</ref> در رشت و حومه به کار کمیته‌های انقلاب رسیدگی و برای رفع مشکلات مالی آنان اقدام کنند و انقلابیان را به اتحاد و یگانگی فراخوانند از اختلاف بر حذر دارند و در تمام کارها با علمای اعلام محل، [[مشورت]] و همکاری کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۷۳.</ref>؛ چنان‌که در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ به آن دو مأموریت داد با همکاری چند تن از معتمدان محل به اموال بقعه‌های متبرک استان گیلان رسیدگی کنند و موارد مورد نیاز برای بازسازی آنها یادشده را به مصرف برسانند و مازاد آن را در امور [[مستضعفان]] محل هزینه کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۴۳.</ref> نیز در چهارم آذر ۱۳۵۸ در حکم مأموریت به [[محمدمهدی ربانی املشی]] برای رسیدگی به مشکلات استان گیلان، به وی توصیه کرد در تصمیم‌گیری‌ها با احسان‌بخش و دیگر علما مشورت کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۱۶.</ref> | ||
امام‌خمینی در پی درخواست مردم رشت در ۹/۱۱/۱۳۵۹ احسان‌بخش را به امامت [[نماز جمعه]] رشت منصوب کرد.<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۵؛ احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۹۱.</ref> ایشان همچنین در هشتم دی ۱۳۶۱ وی را با عنوان نماینده خود در استان گیلان برگزید و به او مأموریت داد ضمن رسیدگی به امور دینی مردم آن سامان، [[امور حسبیه]] را با مراعات احتیاط متصدی شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۸.</ref> امام‌خمینی به وی عنایت ویژه‌ای داشت و ائمه جمعه استان مطالب خود را از طریق احسان‌بخش به امام‌خمینی منتقل می‌کردند<ref>حجازی، مصاحبه، ۲۲.</ref> | امام‌خمینی در پی درخواست مردم رشت در ۹/۱۱/۱۳۵۹ احسان‌بخش را به امامت [[نماز جمعه]] رشت منصوب کرد.<ref>شفیعی، مصاحبه، ۲۵؛ احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۹۱.</ref> ایشان همچنین در [[۸ دی|هشتم دی]] ۱۳۶۱ وی را با عنوان نماینده خود در استان گیلان برگزید و به او مأموریت داد ضمن رسیدگی به امور دینی مردم آن سامان، [[امور حسبیه]] را با مراعات احتیاط متصدی شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۸.</ref> امام‌خمینی به وی عنایت ویژه‌ای داشت و ائمه جمعه استان مطالب خود را از طریق احسان‌بخش به امام‌خمینی منتقل می‌کردند<ref>حجازی، مصاحبه، ۲۲.</ref> | ||
احسان‌بخش در تأمین امنیت شهرهای استان گیلان، رونق‌بخشیدن به کار و امور کارگران، همکاری با نیروهای نظامی و انتظامی در دفع شورش مسلحانه [[سازمان مجاهدین خلق]] و اتحاد گروه‌های چپ‌گرا، علیه انقلاب اسلامی نقش مؤثر داشت.<ref>امیرگل، ۸۳–۸۴.</ref> وی در دوره اول [[مجلس خبرگان رهبری]] نمایندگی مردم استان گیلان را برعهده داشت.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۹۱.</ref> | احسان‌بخش در تأمین [[امنیت]] شهرهای استان گیلان، رونق‌بخشیدن به کار و امور کارگران، همکاری با نیروهای نظامی و انتظامی در دفع شورش مسلحانه [[سازمان مجاهدین خلق]] و اتحاد گروه‌های چپ‌گرا، علیه انقلاب اسلامی نقش مؤثر داشت.<ref>امیرگل، ۸۳–۸۴.</ref> وی در دوره اول [[مجلس خبرگان رهبری]] نمایندگی مردم استان گیلان را برعهده داشت.<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۹۱.</ref> | ||
== ترور ناموفق توسط مجاهدین خلق == | == ترور ناموفق توسط مجاهدین خلق == | ||
احسان‌بخش در ۲۶ فروردین ۱۳۶۱ به دست سازمان مجاهدین خلق ترور شد که منجر به جراحات شدید و جانبازی او شد.<ref>جمهوری اسلامی، ۱ و ۴.</ref> به دستور امام‌خمینی وی را برای مداوا به بیمارستان قلب تهران بردند و ایشان به سیداحمد خمینی بر اهتمام به رسیدگی به درمان وی تأکید کرد.<ref>همتی، مصاحبه، ۳۹.</ref> مردم در اعتراض به این جنایت راهپیمایی و در اجتماع عظیم خود در مسجد سوخته رشت، برای سلامتی وی دعا کردند.<ref>احسان‌بخش، یار صادق، ۷۴.</ref> با ترور وی و گروهی دیگر از شخصیت‌های نظام جمهوری اسلامی، مانند [[سیداسدالله مدنی]]، [[سیدعبدالحسین دستغیب]]، [[سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد]] و [[محمد صدوقی]]، امام‌خمینی در نامه‌ای به [[محسن رضایی]] فرمانده [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] این ترورها را سبب نگرانی، تردید و بسیار سؤال‌انگیز دانست و وی را مأمور کرد با بررسی اطراف قضیه، و بررسی سوابق پاسداران محافظ آنان، گزارشی برای ایشان تهیه کند و با استفاده از پاسداران آزموده، باسابقه و متعهد، نگذارد این سرمایه‌های بزرگ جمهوری اسلامی، با این وضع اسفبار از دست ملت برود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۷۴.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|ترور}} | احسان‌بخش در ۲۶ فروردین ۱۳۶۱ به دست سازمان مجاهدین خلق [[ترور]] شد که منجر به جراحات شدید و [[جانباز|جانبازی]] او شد.<ref>جمهوری اسلامی، ۱ و ۴.</ref> به دستور امام‌خمینی وی را برای مداوا به بیمارستان قلب تهران بردند و ایشان به [[سیداحمد خمینی]] بر اهتمام به رسیدگی به درمان وی تأکید کرد.<ref>همتی، مصاحبه، ۳۹.</ref> مردم در اعتراض به این جنایت راهپیمایی و در اجتماع عظیم خود در مسجد سوخته رشت، برای سلامتی وی دعا کردند.<ref>احسان‌بخش، یار صادق، ۷۴.</ref> با ترور وی و گروهی دیگر از شخصیت‌های نظام جمهوری اسلامی، مانند [[سیداسدالله مدنی]]، [[سیدعبدالحسین دستغیب]]، [[سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد]] و [[محمد صدوقی]]، امام‌خمینی در نامه‌ای به [[محسن رضایی]] فرمانده [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] این ترورها را سبب نگرانی، تردید و بسیار سؤال‌انگیز دانست و وی را مأمور کرد با بررسی اطراف قضیه، و بررسی سوابق پاسداران محافظ آنان، گزارشی برای ایشان تهیه کند و با استفاده از پاسداران آزموده، باسابقه و متعهد، نگذارد این سرمایه‌های بزرگ جمهوری اسلامی، با این وضع اسفبار از دست ملت برود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۷۴.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|ترور}} | ||
== فعالیت در جبهه‌های جنگ == | == فعالیت در جبهه‌های جنگ == | ||
احسان‌بخش همچنین نقش بسیار مؤثری در کمک به جبهه‌های جنگ در دوران [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] و خدمت به رزمندگان داشت. در خطوط مقدم جبهه به دیدن رزمندگان اسلام می‌رفت و به آنان روحیه می‌داد<ref>همتی، مصاحبه، ۴۲؛ شفیعی، مصاحبه، ۲۷.</ref>؛ نیز در جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای جبهه بسیار مؤثر بود؛ چنان‌که در یکی از اعزام‌های مردمی، به کمک مسئولان و استقبال مردم، بیش از ۱۵۰۰ کامیون کمک‌های مردمی را به جبهه فرستاد.<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۶؛ احسان‌بخش، خاطرات، ۲۵۰؛ شفیعی، مصاحبه، ۲۷.</ref> وی در تشکیل لشکر قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در گیلان، نقش برجسته‌ای داشت.<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۶–۳۷.</ref> بزرگداشت وی از شهدا و خانواده‌های آنان، زبانزد خاص و عام بود و خود نیز همواره در آرزوی شهادت بود.<ref>قدیری اصلی، مصاحبه، ۳۲.</ref> | احسان‌بخش همچنین نقش بسیار مؤثری در کمک به جبهه‌های جنگ در دوران [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] و خدمت به [[رزمندگان]] داشت. در خطوط مقدم جبهه به دیدن رزمندگان اسلام می‌رفت و به آنان روحیه می‌داد<ref>همتی، مصاحبه، ۴۲؛ شفیعی، مصاحبه، ۲۷.</ref>؛ نیز در جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای جبهه بسیار مؤثر بود؛ چنان‌که در یکی از اعزام‌های مردمی، به کمک مسئولان و استقبال مردم، بیش از ۱۵۰۰ کامیون کمک‌های مردمی را به جبهه فرستاد.<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۶؛ احسان‌بخش، خاطرات، ۲۵۰؛ شفیعی، مصاحبه، ۲۷.</ref> وی در تشکیل لشکر قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در گیلان، نقش برجسته‌ای داشت.<ref>عسکری، مصاحبه، ۳۶–۳۷.</ref> بزرگداشت وی از [[شهدا]] و خانواده‌های آنان، زبانزد خاص و عام بود و خود نیز همواره در آرزوی [[شهادت]] بود.<ref>قدیری اصلی، مصاحبه، ۳۲.</ref> | ||
== آثار علمی و فعالیت‌های عام‌المنفعه == | == آثار علمی و فعالیت‌های عام‌المنفعه == | ||
احسان‌بخش افزون بر تأسیس | احسان‌بخش افزون بر تأسیس مدارس علمیه و جدید، چندین اثر علمی از خود به یادگار گذاشت؛ ازجمله مجموعه آثار الصادقین در ۳۲ جلد با ۴۶۵۰۰ حدیث به همراه ترجمه به صورت الفبایی، تفسیر سوره‌های [[سوره قیامت|قیامت]]، [[سوره احزاب|احزاب]]، [[سوره نحل|نحل]] و [[سوره اسراء|اسراء]]، [[خوارج]] و علل پیدایش آن، و شاگردان [[شیخ‌مرتضی انصاری]] از گیلان<ref>احسان‌بخش، خبرگان ملت، ۱/۸۵.</ref>؛ همچنین تأسیس کتابخانه، پل، جاده، پمپ بنزین، دارالایتام و خانه برای فقرا، احداث مصلای بزرگ امام‌خمینی رشت،<ref>ادهم‌نژاد، مبلغ آگاه، ۱۱۵.</ref> بیمارستان دکتر حشمت و زایشگاه آستانه اشرفیه، تشکیل کمیته مبارزه با رباخواری، تقسیم اراضی بسیار میان کشاورزان، ساخت پانزده مدرسه و مسجد و احداث بیت الاحسان برای رسیدگی به دختران یتیم، از دیگر خدمات وی است.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۱/۹۴–۹۵.</ref> | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
احسان‌بخش که در پی ترور دچار نقص عضو و مشکلات ناشی از آن شده بود، در شب ۱۴ خرداد ۱۳۸۰ درگذشت. در پی رحلت او در استان گیلان سه روز عزای عمومی اعلام شد و پیکر او پس از تشییع در جوار مصلای بزرگ امام‌خمینی رشت به خاک سپرده شد.<ref>شاهد یاران، ۱۳.</ref> رهبر انقلاب در پیام تسلیت خود، با اشاره به خدمات و زحمات شبانه‌روزی و خستگی‌ناپذیر احسان‌بخش، او را نمونه‌ای کم‌مانند در خدمت به مردم شمرد و از حضور او در جبهه‌های دفاع و پشتیبانی بی‌دریغ‌اش از رزمندگان گیلان یاد کرد.<ref>شاهد یاران، ۴.</ref> | احسان‌بخش که در پی ترور دچار نقص عضو و مشکلات ناشی از آن شده بود، در شب ۱۴ خرداد ۱۳۸۰ درگذشت. در پی رحلت او در استان گیلان سه روز عزای عمومی اعلام شد و پیکر او پس از تشییع در جوار مصلای بزرگ امام‌خمینی رشت به خاک سپرده شد.<ref>شاهد یاران، ۱۳.</ref> رهبر انقلاب در پیام تسلیت خود، با اشاره به خدمات و زحمات شبانه‌روزی و خستگی‌ناپذیر احسان‌بخش، او را نمونه‌ای کم‌مانند در خدمت به مردم شمرد و از حضور او در جبهه‌های دفاع و پشتیبانی بی‌دریغ‌اش از [[رزمندگان]] گیلان یاد کرد.<ref>شاهد یاران، ۴.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
سیدعباس رضوی، مقاله «[https://books.khomeini.ir/books/10001/500/ صادق احسان‌بخش]»، دانشنامه امام‌خمینی | سیدعباس رضوی، مقاله «[https://books.khomeini.ir/books/10001/500/ صادق احسان‌بخش]»، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۱، ص۵۰۰–۵۰۵. | ||
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]] | [[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]] | ||