کتاب (منبع اجتهاد): تفاوت میان نسخه‌ها

۳٬۲۵۷ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۳ فروردین ۱۴۰۲
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''کتاب(۲)'''، جایگاه قرآن در [[استنباط احکام شرعی]].
'''کتاب'''، جایگاه [[قرآن]] در [[استنباط احکام شرعی]].
 
دلالت آیات قرآن یا به گونه نص است یا ظاهر. در این میان مقدار ‌اندکی از آیات صریح‌اند و دلالتشان قطعی است؛ ولی بسیاری از آیات ظاهر در مدعایند و احتمال خلاف در فهم آنها وجود دارد.
 
[[امام‌خمینی]] همسو با مشهور علما در اثبات حجیت ظواهر قرآن به [[بنای عقلا|سیره عقلا]] استدلال می‌کند، و به بیان فرآیند اعتماد عقلا به ظاهر یک کلام می‌پردازد، که شامل مراحلی است: اثبات اصل صدور کلام، تعیین ظهور کلام، اثبات اراده این ظهور از سوی متکلم (اراده استعمالی) و  هماهنگی اراده جدی و اراده استعمالی.
 
مشهور اصولیان، ظواهر قرآنی را به طور مطلق حجت می‌‏دانند؛ اما برخی در عمومیت آن تردید کرده‌ و قائل به تفصیل شده‏‌اند؛ از این‌رو‏ سه تفصیل وجود دارد: اختصاص فهم قرآن به مقصودین بالإفهام، اختصاص خطابات شفاهی قرآن به افراد موجود و عدم امکان [[فهم قرآن]] برای غیر معصومان.
 
امام‌خمینی، اصل تخصیص و تقیید عمومات قرآنی را با توجه به قواعد تقنین و قانون‌گذاری پذیرفته و تخصیص و تقیید کتاب به [[خبر واحد]] را از ضرورت‌های [[فقه]] شمرده‌است، و معتقد است که مفهوم موافق توانایی تخصیص عام قرآنی را دارد؛ اما در جواز تخصیص به مفهوم مخالف، قائل به تفصیل شده‌است.
 
امام‌خمینی، تواتر سایر قرائت‌ها را بی‌اساس و روایت مربوط‌ به آن را جعلی دانسته و قائل است باید قرائت مشهور که سینه‌به‌سینه به طور متواتر از [[پیامبر اکرم(ص)|پیامبر(ص)]] نقل شده، معیار قرار داده شود.
 
بر اساس برخی از روایات، در قرآن نسخ رخ داده است؛ از این‌رو فتوادادن تنها برای کسانی جایز است که به ناسخ و منسوخ قرآن آشنا باشند. همجنین [[حدیث|احادیث]] بسیاری بر لزوم عرضه روایات بر قرآن وجود دارد. دسته‌ای از روایات مرجعیت کتاب‌الله را به صورت مطلق مطرح کرده، و دسته‌ای دیگر تنها در خصوص حالت تعارض روایات، عرضه بر کتاب‌الله را مطرح می‌کنند.


==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
کتاب مصدر و از ماده «کتب»، به معنای نوشتن است که بعدها بر مکتوب و نوشته نیز گذاشته شده است.<ref>ابن‌اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ۴/۱۴۷.</ref> این واژه در معانی دیگر مانند اثبات، تقدیر، ایجاب، فرض، عزم و حکم هم به‌کار رفته است.<ref>جوهری، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، ۱/۲۰۸؛ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغه، ۵/۱۵۹؛ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۶۹۹.</ref> در اصطلاح فقها، مراد از کتاب، [[قرآن]] است که بر [[پیامبر اسلام(ص)]] نازل شده و یکی از منابع استنباط احکام شرعی است.<ref>حلی، علامه، نهایۀ الوصول، ۱/۳۳۱؛ مظفر، اصول الفقه، ۳/۵۴.</ref> [[قرآن کریم]] دارای آیاتی است که [[آیات الاحکام|آیات‌الاحکام]] نامیده می‌شوند و برای استنباط احکام شرعی مورد استناد قرار می‌گیرند.{{ببینید|آیات‌ الاحکام فی التراث الامام‌الخمینی}}
کتاب مصدر و از ماده «کتب»، به معنای نوشتن است که بعدها بر مکتوب و نوشته نیز گذاشته شده است.<ref>ابن‌اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ۴/۱۴۷.</ref> این واژه در معانی دیگر مانند اثبات، تقدیر، ایجاب، فرض، عزم و حکم هم به‌کار رفته است.<ref>جوهری، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، ۱/۲۰۸؛ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغه، ۵/۱۵۹؛ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۶۹۹.</ref> در اصطلاح فقها، مراد از کتاب، [[قرآن]] است که بر [[پیامبر اسلام(ص)]] نازل شده و یکی از منابع استنباط احکام شرعی است.<ref>حلی، علامه، نهایۀ الوصول، ۱/۳۳۱؛ مظفر، اصول الفقه، ۳/۵۴.</ref> [[قرآن کریم]] دارای آیاتی است که [[آیات الاحکام|آیات‌الاحکام]] نامیده می‌شوند و برای استنباط احکام شرعی مورد استناد قرار می‌گیرند.{{ببینید|آیات الاحکام فی تراث الامام الخمینی}}
==پیشینه==
==پیشینه==
همه کتاب‌های آسمانی که برای [[هدایت و ضلالت|هدایت]] انسان‌ها بر [[پیامبران(ع)]] نازل شده‌‌اند، محل مراجعه پیروان‌شان بوده‌اند. قرآن کریم نیز از آغاز نزول، منبع اصلی فهم احکام و فرمان‌های الهی بوده است؛ بنابراین بهره‌برداری از آن برای استنباط احکام شرعی به زمان نزول آن باز می‌گردد؛<ref>شبر، الاصول الاصلیة و القواعد الشرعیه‏، ۹۴.</ref> همچنان‌که [[روایات متواتر]] [[معصومان(ع)]]<ref>کلینی، الکافی، ۱/۵۴ ـ ۶۲ و ۳/۳۳؛ مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، ۸۹/۲۰ و....</ref> در دعوت به مراجعه به قرآن و عمل به دستورهای آن، مؤید این مهم است؛<ref>← میرزای قمی، القوانین المحکمة فی الاصول، ۲/۳۱۵؛ انصاری، فرائد الاصول، ۱/۵۹ ـ ۶۲.</ref> اما این بهره‌برداری در برهه‌های مختلف زمانی با قوت و ضعف‌هایی همراه بوده است؛<ref>← جناتی، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، ۳.</ref> چنان‌که زمانی در میان [[امامیه]] با قوت‌گرفتن موج [[اخباری‌گری]] در قرن یازدهم و دوازدهم هجری،<ref>← استرآبادی، الفوائد المدنیه، ۲۵۴ ـ ۲۶۱؛ بحرانی، الحدائق، ۹/۳۶۰.</ref> به حاشیه رانده شده است.<ref>میرزای قمی، القوانین المحکمة فی الاصول، ۲/۳۱۰.</ref> در عین حال از دیرباز در آثار فقهی و اصولی، فصل ویژه‌ای برای پرداختن به قرآن کریم و چگونگی استفاده از [[آیات]] آن اختصاص یافته است.<ref>مفید، التذکرة باصول الفقه، ۲۹؛ طوسی، العدة فی اصول الفقه، ۲/۴۸۳؛ حلی، علامه، نهایۀ الوصول، ۱/۳۳۱.</ref>
همه کتاب‌های آسمانی که برای [[هدایت و ضلالت|هدایت]] انسان‌ها بر [[پیامبران(ع)]] نازل شده‌‌اند، محل مراجعه پیروان‌شان بوده‌اند. قرآن کریم نیز از آغاز نزول، منبع اصلی فهم احکام و فرمان‌های الهی بوده است؛ بنابراین بهره‌برداری از آن برای استنباط احکام شرعی به زمان نزول آن باز می‌گردد؛<ref>شبر، الاصول الاصلیة و القواعد الشرعیه‏، ۹۴.</ref> همچنان‌که [[روایات متواتر]] [[معصومان(ع)]]<ref>کلینی، الکافی، ۱/۵۴ ـ ۶۲ و ۳/۳۳؛ مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، ۸۹/۲۰ و....</ref> در دعوت به مراجعه به قرآن و عمل به دستورهای آن، مؤید این مهم است؛<ref>← میرزای قمی، القوانین المحکمة فی الاصول، ۲/۳۱۵؛ انصاری، فرائد الاصول، ۱/۵۹ ـ ۶۲.</ref> اما این بهره‌برداری در برهه‌های مختلف زمانی با قوت و ضعف‌هایی همراه بوده است؛<ref>← جناتی، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، ۳.</ref> چنان‌که زمانی در میان [[امامیه]] با قوت‌گرفتن موج [[اخباری‌گری]] در قرن یازدهم و دوازدهم هجری،<ref>← استرآبادی، الفوائد المدنیه، ۲۵۴ ـ ۲۶۱؛ بحرانی، الحدائق، ۹/۳۶۰.</ref> به حاشیه رانده شده است.<ref>میرزای قمی، القوانین المحکمة فی الاصول، ۲/۳۱۰.</ref> در عین حال از دیرباز در آثار فقهی و اصولی، فصل ویژه‌ای برای پرداختن به قرآن کریم و چگونگی استفاده از [[آیات]] آن اختصاص یافته است.<ref>مفید، التذکرة باصول الفقه، ۲۹؛ طوسی، العدة فی اصول الفقه، ۲/۴۸۳؛ حلی، علامه، نهایۀ الوصول، ۱/۳۳۱.</ref>
خط ۱۱۷: خط ۱۲۹:
*  نایینی، میرزامحمدحسین، فوائد الاصول، تقریر محمدعلی کاظمی خراسانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
*  نایینی، میرزامحمدحسین، فوائد الاصول، تقریر محمدعلی کاظمی خراسانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
{{پایان}}
{{پایان}}
سیف‌الله سخائی‌فر


[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]
==پیوند به بیرون==
[[رده:مقاله‌های جلد هشتم دانشنامه]]
* سیف‌الله سخائی‌فر، [https://books.khomeini.ir/books/10008/382/ کتاب(۲)]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۸، ص۳۸۲–۳۸۹
 
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]
[[رده:مقاله‌های جلد هشتم دانشنامه امام‌خمینی]]
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
[[رده:فقه]]
[[رده:علوم قرآن]]
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]]
۱۵٬۹۹۴

ویرایش