۱۶٬۲۱۱
ویرایش
جز
removed Category:مکانهای تحصیل امام‌خمینی; added Category:مکانهای تحصیل امام‌خمینی using HotCat
جز (added Category:مقاله‌های جلد دوم دانشنامه using HotCat) |
جز (removed Category:مکانهای تحصیل امام‌خمینی; added Category:مکانهای تحصیل امام‌خمینی using HotCat) |
||
| (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''اماکن تحصیل و تدریس'''، مکانهای حضور [[امام‌خمینی]] برای تحصیل و تدریس [[علوم | [[پرونده:اماکن تحصیل و تدریس امام‌خمینی.jpg|بندانگشتی]] | ||
'''اماکن تحصیل و تدریس'''، مکانهای حضور [[امام‌خمینی]] برای تحصیل و تدریس علوم عقلی و نقلی. | |||
امام‌خمینی در زندگی تحصیلی خود در شهرها و حوزه‌های چندی به تحصیل و [[تدریس امام‌خمینی|تدریس]] پرداخته است. این اماکن عبارتند از: | |||
[[خمین]]: امام‌خمینی در چند جای این شهر تحصیل کرده‌است: مکتبخانه «ملاابوالقاسم بهشتی»، خانه پدری و مدرسه احمدیه. | |||
اصفهان: امام‌خمینی پس از پایان آموزش‌های مقدماتی در خمین، عازم [[حوزه علمیه اصفهان]] شد و در مدرسه ملاعبدالله، به تحصیل علوم دینی پرداخت. | |||
اراک: امام‌خمینی با شنیدن آوازه علمی [[عبدالکریم حائری یزدی|حائری یزدی]]، زعیم حوزه اراک در نوزده‌سالگی به اراک هجرت کرد و در مدرسه سپهدار ساکن شد. | |||
[[قم]]: عمده تحصیل و تدریس امام‌خمینی در [[حوزه علمیه قم]] بوده‌است. ایشان در مدارس، مساجد و حتی منزل خود تدریس کرده این اماکن عبارتند از: [[مدرسه فیضیه]]، خانه محمدرضا مسجدشاهی، مسجد امام‌حسن عسکری(ع)، مسجد عشقعلی، مدرسه دارالشفا، مدرسه حاج‌ملاصادق، صحن نو، مسجد محمدیه، مسجد بالاسر، [[مسجد سلماسی]]، مسجد اعظم و همچنین در منازلی که سکونت داشته. | |||
بورسا: امام‌خمینی در طول یازده ماه اقامت در شهر بورسا واقع در ترکیه، زمینه‌ای برای تدریس نداشت؛ ولی با [[سیدمصطفی خمینی]] مباحثات علمی داشت. | |||
[[نجف اشرف]]: امام‌خمینی پس از انتقال به عراق حدود سیزده سال به تدریس در [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]] پرداخت. در تمام این مدت، [[مسجد شیخ انصاری]] محل تدریس ایشان بود. | |||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
امام‌خمینی از هفت‌سالگی تحصیلات خود را در محل تولد خود [[خمین]] و از | امام‌خمینی از هفت‌سالگی تحصیلات خود را در محل تولد خود [[خمین]] و از مکتبخانه آغاز کرد. ایشان که در خانواده‌ای روحانی و اهل علم به دنیا آمده بود.{{ببینید|متن=ببینید|خانواده امام‌خمینی}} پس از دوازده سال تحصیل، در سال ۱۳۰۰ش/ ۱۳۳۹ق راهی [[حوزه علمیه اراک]] شد و با سکونت در [[مدرسه سپهداری]] (امام‌خمینی)، از استادانی چند بهره برد. ایشان یک سال بعد، به [[قم]] رفت و در آنجا سال‌ها به تحصیل و تدریس پرداخت،{{ببینید|متن=ببینید| استادان امام‌خمینی | تدریس امام‌خمینی}} چنان‌که به گزارش [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت رژیم پهلوی]] (ساواک) در سال ۱۳۳۵، حدود پانصد [[طلبه]] در درس خارج ایشان شرکت می‌کردند و در مقایسه با دیگر مراجع فزونی قابل توجه داشت.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱/۴۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| شاگردان امام‌خمینی}} پس از آن به دلیل مبارزات سیاسی با [[رژیم پهلوی]] بعد از یک بار بازداشت و زندانی‌شدن در [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|پانزدهم خرداد ۱۳۴۲]]، در سیزدهم آبان ۱۳۴۳ به [[ترکیه]] و سپس در سیزدهم مهر ۱۳۴۴ به [[نجف اشرف]] تبعید شد.{{ببینید|متن=ببینید|دستگیری امام‌خمینی | تبعید امام‌خمینی}} و در آنجا نیز به تدریس و مبارزات سیاسی خویش ادامه داد و در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به میهن بازگشت.{{ببینید|متن=ببینید|بازگشت امام‌خمینی}} | ||
ایشان در این دوران دراز در شهرها و حوزه‌های چندی به تحصیل و تدریس پرداخت که در اینجا گزارش می‌شود. | ایشان در این دوران دراز در شهرها و حوزه‌های چندی به تحصیل و تدریس پرداخت که در اینجا گزارش می‌شود. | ||
| خط ۱۳: | خط ۲۸: | ||
=== خانه پدری === | === خانه پدری === | ||
پس از مکتبخانه، گاه میرزامحمود «افتخارالعلما» معلّم سرخانه<ref>قادری، خمینی روح‌الله، زندگی امام‌خمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۱۸۰.</ref> و گاهی مادر افتخارالعلما، دروس ابتدایی و [[ادبیات عرب]]، [[هیئت]]، [[نجوم]] و [[حساب]] را در خانه پدری به امام‌خمینی آموزش می‌دادند.<ref>پسندیده، پابه‌پای آفتاب، ۱/۲۸؛ قلی‌زاده علیار، مردی شبیه خود، ۲۴؛ مرادی، منزل به منزل، ۲۶.</ref>{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاه‌ها | خمین}} امام‌خمینی در مواقع حضور [[سیدمرتضی پسندیده]]، برادر بزرگ خود، در خمین، چنان‌که خود نوشته‌است، مطول و کتاب | پس از مکتبخانه، گاه میرزامحمود «افتخارالعلما» معلّم سرخانه<ref>قادری، خمینی روح‌الله، زندگی امام‌خمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۱۸۰.</ref> و گاهی مادر افتخارالعلما، دروس ابتدایی و [[ادبیات عرب]]، [[هیئت]]، [[نجوم]] و [[حساب]] را در خانه پدری به امام‌خمینی آموزش می‌دادند.<ref>پسندیده، پابه‌پای آفتاب، ۱/۲۸؛ قلی‌زاده علیار، مردی شبیه خود، ۲۴؛ مرادی، منزل به منزل، ۲۶.</ref>{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاه‌ها | خمین}} امام‌خمینی در مواقع حضور [[سیدمرتضی پسندیده]]، برادر بزرگ خود، در خمین، چنان‌که خود نوشته‌است، مطول و کتاب سیوطی را از او می‌آموخت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶؛ پسندیده، خاطرات، ۲۱۷؛ پسندیده، پابه‌پای آفتاب، ۱/۲۸؛ قادری، خمینی روح‌الله، زندگی امام‌خمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۱۹۲.</ref> | ||
=== مدرسه احمدیه خمین === | === مدرسه احمدیه خمین === | ||
تنها اطلاعی که دربارهٔ این مدرسه در دست است، نقل قولی از | تنها اطلاعی که دربارهٔ این مدرسه در دست است، نقل قولی از حسن مستوفی، پسرخاله امام‌خمینی، هم‌درس و هم‌بازی ایشان است که در خاطرات خود به همراهی با ایشان در مدرسه‌ای جدید که به سبک مدارس فرانسوی دارای میز و صندلی بوده، اشاره کرده‌است.<ref>قادری، خمینی روح‌الله، زندگی امام‌خمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۱۸۵؛ وجدانی، سرگذشتهای ویژه از زندگی امام‌خمینی به روایت جمعی از فضلاء، ۳/۹.</ref> | ||
امام‌خمینی در این مدرسه نزد «آقاحمزه محلاتی» به آموزش و تمرین خط پرداخت و تحصیلات فارسی آن روز را در پانزده‌سالگی به پایان رساند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۳۹.</ref> | امام‌خمینی در این مدرسه نزد «آقاحمزه محلاتی» به آموزش و تمرین خط پرداخت و تحصیلات فارسی آن روز را در پانزده‌سالگی به پایان رساند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۳۹.</ref> | ||
== اصفهان == | == اصفهان == | ||
شهری تاریخی و مهم در مرکز [[ایران]] است که شهرت جهانی دارد. شکل‌گیری رسمی حوزه علمیه در [[اصفهان]]، به دوران رسمی‌شدن [[مذهب تشیع]] در زمان [[صفویه]]، به‌ویژه انتقال پایتخت به این شهر بازمی‌گردد.<ref>معینی، حوزه علمیه اصفهان، ۱۷۱.</ref> یکی از ویژگی‌های [[حوزه علمیه اصفهان]]، به‌ویژه در دوره صفویه، رونق مدرسه‌سازی بود.<ref>معینی، حوزه علمیه اصفهان، ۱۹۹.</ref> | شهری تاریخی و مهم در مرکز [[ایران]] است که شهرت جهانی دارد. شکل‌گیری رسمی حوزه علمیه در [[اصفهان]]، به دوران رسمی‌شدن [[شیعه|مذهب تشیع]] در زمان [[صفویه]]، به‌ویژه انتقال پایتخت به این شهر بازمی‌گردد.<ref>معینی، حوزه علمیه اصفهان، ۱۷۱.</ref> یکی از ویژگی‌های [[حوزه علمیه اصفهان]]، به‌ویژه در دوره صفویه، رونق مدرسه‌سازی بود.<ref>معینی، حوزه علمیه اصفهان، ۱۹۹.</ref> | ||
برخی از مدارس علمیه اصفهان عبارت‌اند از: مدرسه امامزاده اسماعیل، شیخ‌الاسلام، شفیعیه، شیخ لطف‌الله، اسماعیلیه، دارالعلم، جامع عباسی، شیخ بهایی و ملاعبدالله. مدرسه ملاعبدالله را | برخی از مدارس علمیه اصفهان عبارت‌اند از: مدرسه امامزاده اسماعیل، شیخ‌الاسلام، شفیعیه، شیخ لطف‌الله، اسماعیلیه، دارالعلم، جامع عباسی، شیخ بهایی و ملاعبدالله. مدرسه ملاعبدالله را شاه‌عباس صفوی برای ملاعبدالله تستری ساخت.<ref>معینی، حوزه علمیه اصفهان، ۱۹۹–۲۰۳.</ref> | ||
امام‌خمینی در سال ۱۲۹۹ش/ ۱۳۳۸ق، پس از پایان آموزش‌های مقدماتی در خمین، عازم حوزه علمیه اصفهان شد تا در مدرسه ملاعبدالله، به تحصیل علوم دینی بپردازد؛ اما پس از گذشت شش ماه و با اطلاع از شهرت علمی [[عبدالکریم حائری یزدی]] در اراک، حوزه اصفهان را ترک کرد.<ref>مرادی‌نیا، خمین در گذر تاریخ، ۲۵۵؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۳۹.</ref> | امام‌خمینی در سال ۱۲۹۹ش/ ۱۳۳۸ق، پس از پایان آموزش‌های مقدماتی در خمین، عازم حوزه علمیه اصفهان شد تا در مدرسه ملاعبدالله، به تحصیل علوم دینی بپردازد؛ اما پس از گذشت شش ماه و با اطلاع از شهرت علمی [[عبدالکریم حائری یزدی]] در اراک، حوزه اصفهان را ترک کرد.<ref>مرادی‌نیا، خمین در گذر تاریخ، ۲۵۵؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۳۹.</ref> | ||
| خط ۳۰: | خط ۴۵: | ||
شهرستان [[اراک]] که در میان شهرهای [[تفرش]]، [[همدان]]، [[محلات]]، خمین و سربند قرار دارد<ref>محتاط، سیمای اراک، ۳۵..</ref> نسبت به دیگر شهرهای استان مرکزی از قدمت چندانی برخوردار نیست. این شهر در دوره سلطنت [[قاجار]] و نخست به عنوان قلعه‌ای برای اسکان قشون نظامی، به نام سلطان‌آباد ساخته شد و تا سال ۱۳۱۶ش/ ۱۳۵۶ق به سلطان‌آباد عراق عجم معروف بود.<ref>محتاط، سیمای اراک، ۲۷–۲۸.</ref> قدیمی‌ترین حوزه علمیه اراک، [[مدرسه سپهداری]] بود که هم‌زمان با احداث بنای شهر به سبک مدارس عصر صفویه در سال ۱۸۹۵ش/ ۱۲۳۱ق بنا شد و به مدرسه سپهدار شهرت یافت.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۲۷؛ فرجی و دیگران، جغرافیای کامل ایران، ۲/۱۱۹۷.</ref> | شهرستان [[اراک]] که در میان شهرهای [[تفرش]]، [[همدان]]، [[محلات]]، خمین و سربند قرار دارد<ref>محتاط، سیمای اراک، ۳۵..</ref> نسبت به دیگر شهرهای استان مرکزی از قدمت چندانی برخوردار نیست. این شهر در دوره سلطنت [[قاجار]] و نخست به عنوان قلعه‌ای برای اسکان قشون نظامی، به نام سلطان‌آباد ساخته شد و تا سال ۱۳۱۶ش/ ۱۳۵۶ق به سلطان‌آباد عراق عجم معروف بود.<ref>محتاط، سیمای اراک، ۲۷–۲۸.</ref> قدیمی‌ترین حوزه علمیه اراک، [[مدرسه سپهداری]] بود که هم‌زمان با احداث بنای شهر به سبک مدارس عصر صفویه در سال ۱۸۹۵ش/ ۱۲۳۱ق بنا شد و به مدرسه سپهدار شهرت یافت.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۲۷؛ فرجی و دیگران، جغرافیای کامل ایران، ۲/۱۱۹۷.</ref> | ||
عبدالکریم حائری یزدی که در نجف به سر می‌برد، یک بار در سال ۱۲۷۸ به دعوت مردم اراک یعنی سلطان‌آباد به این شهر مهاجرت کرد؛ اما در سال ۱۲۸۶ به دلیل اوضاع جاری ازجمله مسائل مشروطه اراک را ترک کرد و این‌بار به [[کربلا]] رفت و پس از حدود هشت سال، در سال ۱۲۹۳ به اراک بازگشت{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاه‌ها | عبدالکریم حائری یزدی}} و با سکونت در خانه آقااسماعیل، فرزند | عبدالکریم حائری یزدی که در نجف به سر می‌برد، یک بار در سال ۱۲۷۸ به دعوت مردم اراک یعنی سلطان‌آباد به این شهر مهاجرت کرد؛ اما در سال ۱۲۸۶ به دلیل اوضاع جاری ازجمله مسائل مشروطه اراک را ترک کرد و این‌بار به [[کربلا]] رفت و پس از حدود هشت سال، در سال ۱۲۹۳ به اراک بازگشت{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاه‌ها | عبدالکریم حائری یزدی}} و با سکونت در خانه آقااسماعیل، فرزند محسن اراکی، حوزه علمیه اراک را به یاری آقانورالدین عراقی، [[سیدمحمدتقی خوانساری]]، حاج‌میرزامحمد علیخان و حاج‌شیخ‌محمد سلطان‌العلما تأسیس کرد. این حوزه با کمک مالی خانواده حاج‌آقامحسن عراقی که از علما و ثروتمندان اراک بودند و با [[وقف]] تعدادی مغازه و مِلک، رونق گرفت و بسیاری از دوستداران دانش، ازجمله امام‌خمینی را به سوی خود جذب کرد.<ref>سیدکباری، حوزه‌های علمیه شیعه در گستره جهان، ۶۲۹–۶۳۰؛ شکوری، مرجع دوراندیش و صبور آیت‌الله حائری مؤسس حوزه علمیه قم، ۱۳۱–۱۳۲.</ref> این مدرسه که امروزه به مدرسه امام‌خمینی شهرت دارد، در بافت قدیمی بازار واقع شده‌است. | ||
امام‌خمینی با شنیدن آوازه علمی حائری یزدی، زعیم حوزه اراک و مقام علمی آقا نورالدین عراقی<ref>فیاضی، حاج‌شیخ‌عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، ۱۰۷..</ref> در نوزده‌سالگی ۱۳۰۰ش/ ۱۳۳۹ق به مدرسه سپهدار<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶–۴۲۷؛ رجبی، زندگی‌نامه سیاسی امام‌خمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰؛ مرادی‌نیا، منزل به منزل، ۳۳.</ref> نقل مکان کرد. این مدرسه در آن زمان، حدود سیصد طلبه داشت.<ref>رجبی، زندگی‌نامه سیاسی امام‌خمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۴۲.</ref> امام‌خمینی حدود یک سال در حجره‌ای جنب ایوان ضلع شرقی در طبقه هم‌کفِ مدرسه به سر برد و چون کف آن مرطوب بود، به همراه هم‌حجره‌ای خود و با هزینه شخصی آن را تعمیر کردند.<ref>قادری، خمینی روح‌الله، زندگی امام‌خمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۲۴۵؛ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۲۷.</ref> ایشان خاطرنشان کرده‌است در این مدرسه (بخشی از) کتاب مطوّل را نزد [[محمدعلی بروجردی]]، [[منطق]] را نزد [[محمد گلپایگانی]] ادامه داد و [[شرح لمعه]] را نزد [[آقاعباس اراکی]] آغاز کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶–۴۲۷.</ref> | امام‌خمینی با شنیدن آوازه علمی حائری یزدی، زعیم حوزه اراک و مقام علمی آقا نورالدین عراقی<ref>فیاضی، حاج‌شیخ‌عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، ۱۰۷..</ref> در نوزده‌سالگی ۱۳۰۰ش/ ۱۳۳۹ق به مدرسه سپهدار<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶–۴۲۷؛ رجبی، زندگی‌نامه سیاسی امام‌خمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰؛ مرادی‌نیا، منزل به منزل، ۳۳.</ref> نقل مکان کرد. این مدرسه در آن زمان، حدود سیصد طلبه داشت.<ref>رجبی، زندگی‌نامه سیاسی امام‌خمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۴۲.</ref> امام‌خمینی حدود یک سال در حجره‌ای جنب ایوان ضلع شرقی در طبقه هم‌کفِ مدرسه به سر برد و چون کف آن مرطوب بود، به همراه هم‌حجره‌ای خود و با هزینه شخصی آن را تعمیر کردند.<ref>قادری، خمینی روح‌الله، زندگی امام‌خمینی بر اساس اسناد و خاطرات و خیال، ۲۴۵؛ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۲۷.</ref> ایشان خاطرنشان کرده‌است در این مدرسه (بخشی از) کتاب مطوّل را نزد [[محمدعلی بروجردی]]، [[منطق]] را نزد [[محمد گلپایگانی]] ادامه داد و [[شرح لمعه]] را نزد [[آقاعباس اراکی]] آغاز کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۶–۴۲۷.</ref> | ||
| خط ۳۸: | خط ۵۳: | ||
=== مدرسه فیضیه === | === مدرسه فیضیه === | ||
بنای [[مدرسه فیضیه]]، به عهد | بنای [[مدرسه فیضیه]]، به عهد سلجوقیان (۴۲۹–۷۰۰ ق) بازمی‌گردد و تا پیش از بازسازی آن در زمان قاجار، دو بار کاملاً تخریب شده‌است. این مدرسه نخست به «ستّی فاطمه» (بنت‌موسی‌بن‌جعفر (ع))، شهرت داشت. در عهد صفویان به مدرسه آستانه مشهور شد و از قرن سیزدهم تاکنون مدرسه فیضیه نام گرفته‌است.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۸۵–۸۶.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| مدرسه فیضیه}} | ||
امام‌خمینی در بیست‌سالگی، چهار ماه پس از مهاجرت حائری یزدی به قم، چنان‌که خود نوشته‌است در نوروز۱۳۰۰ش (تاریخ دقیق آن نوروز ۱۳۰۱ است)/ | امام‌خمینی در بیست‌سالگی، چهار ماه پس از مهاجرت حائری یزدی به قم، چنان‌که خود نوشته‌است در نوروز۱۳۰۰ش (تاریخ دقیق آن نوروز ۱۳۰۱ است)/ رجب ۱۳۴۰ق<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> به «فیضیه» رفت و برای مدتی در حجره شماره ۲۳ (واقع در ضلع شمال غربی مدرسه) ساکن شد<ref>خمینی، دلیل آفتاب، خاطرات یادگار امام، ۵۷؛ کهن‌نسب و دیگران، آنجا که بوی یار می‌دهد، ۳۷۹.</ref> و چنان‌که خود یادآور شده‌است (بخشی از) مطوّل و بخشی از [[فقه]] را نزد ادیب تهرانی موسوم به آقامیرزامحمدعلی، آقامیرزاسیدعلی یثربی کاشانی و [[سیدمحمدتقی خوانساری]] فرا گرفت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷؛ دوانی، امام‌خمینی در آینه خاطره‌ها، ۱۴؛ مؤسسه تنظیم، زندگی امام‌خمینی، ۸–۹؛ رجبی، زندگی‌نامه سیاسی امام‌خمینی، از آغاز تا تبعید، ۱/۱۲۰.</ref> امام‌خمینی ریاضیات و هیئت را نزد [[میرزاعلی‌اکبر حکمی یزدی]] آموخت،<ref>مؤسسه تنظیم، زندگی امام‌خمینی، ۹؛ اردبیلی، مقدمه کتاب تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ۱/۱۰..</ref> نیز شهرت یافته و در برخی منابع آمده‌است<ref>اردبیلی، مقدمه کتاب تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ۱/۱۰.</ref> که ایشان در [[سیر و سلوک]] و [[اخلاق]] یا [[عرفان عملی]] شاگرد [[میرزاجواد ملکی تبریزی]] بوده‌است؛ اما ایشان شاگرد وی نبوده و تنها دو جلسه در درس وی شرکت کرده و آن را نپسندیده‌است.<ref>خامنه‌ای، بیانات در دیدار اعضای مجمع عالی حمت اسلامی.</ref> ایشان سپس درس خارج اصول را نزد حائری یزدی آغاز کرد،<ref>پسندیده، خاطرات، ۲۱۷.</ref> افزون بر این، امام‌خمینی خاطرنشان کرده‌است در سال‌های ۱۳۰۷–۱۳۱۴ش/ ۱۳۴۷–۱۳۵۴ق، حدود هفت سال [[شرح فصوص الحکم]] [[داوود قیصری]]، [[مصباح الانس]] [[فناری]]، بخش‌هایی از [[فتوحات مکیه ابن‌عربی|فتوحات مکّیه ابن‌عربی]]، [[منازل السائرین]] [[خواجه‌عبدالله انصاری]] و [[مفتاح الغیب]] [[صدرالدین قونوی]] را در درس میرزا[[محمدعلی شاه‌آبادی]]{{ببینید|متن=ببینید| محمدعلی شاه‌آبادی}} آموخته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۳۷؛ اردبیلی، مقدمه کتاب تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ۱/۱۰–۱۱ و ۱۴؛ محمدی، شاه‌آبادی بزرگ آسمان عرفان، ۶۸–۷۰؛ مرادی‌نیا، منزل به منزل، ۴۴.</ref> | ||
امام‌خمینی همچنین از سال ۱۳۱۱ش/ ۱۳۵۱ق به بعد در فیضیه، دروس «باب النفس» [[اسفار ملاصدرا]]<ref>همدانی، مصاحبه، ۴/۲۲..</ref> سطوح عالی فقه و اصول (کتاب | امام‌خمینی همچنین از سال ۱۳۱۱ش/ ۱۳۵۱ق به بعد در فیضیه، دروس «باب النفس» [[اسفار ملاصدرا]]<ref>همدانی، مصاحبه، ۴/۲۲..</ref> سطوح عالی فقه و اصول (کتاب المکاسب و کفایة الاصول)، درس اخلاق<ref>شریف رازی، آثار الحجه، ۲/۴۵؛ بدلا، هفتاد سال خاطره از آیت‌الله سیدحسین بدلا، ۲۲۴؛ مؤسسه تنظیم، مقدمه شرح چهل حدیث، ۷.</ref> و [[شرح منظومه سبزواری]]<ref>ایزدی نجف‌آبادی، مصاحبه، ۳/۲۸۲..</ref> دروس خارج اصول و خارج فقه<ref>اشرفی اصفهانی، خاطرات، ۱۰؛ سبحانی، خاطرات، ۱۲۷–۱۲۸؛ دوانی، امام‌خمینی در آینه خاطره‌ها، ۱۴.</ref> را تدریس می‌کرد.{{ببینید|متن=ببینید| تدریس امام‌خمینی}} | ||
=== خانه محمدرضا مسجدشاهی === | === خانه محمدرضا مسجدشاهی === | ||
| خط ۴۷: | خط ۶۲: | ||
=== مسجد امام‌حسن عسکری (ع) === | === مسجد امام‌حسن عسکری (ع) === | ||
این مکان که در آغاز بقایای یک آتشکده در قم بود، در نیمه قرن سوم و به دستور [[امام‌حسن عسکری(ع)]] به دست | این مکان که در آغاز بقایای یک آتشکده در قم بود، در نیمه قرن سوم و به دستور [[امام‌حسن عسکری(ع)]] به دست احمدبن‌اسحاق اشعری، وکیل حضرت (ع)، و با اموال شرعی، به عنوان مسجد بازسازی شد<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۴۲.</ref> از این‌رو از قدیمی‌ترین مساجد قم است و اکنون در انتهای خیابان آستانه (چهارراه بازار)، جنب رودخانه قم واقع شده‌است.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۷۳.</ref> این مسجد که در دوران صفویه و قاجار، چندین بار بازسازی شد، به علت قرارگرفتن در مرکز شهر مورد توجه علما و بزرگان<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۴۲؛ کوچک‌زاده، تاریخچه قم و مساجد تاریخی آن، ۱۷۱.</ref> و محل تدریس و برگزاری [[نماز جمعه]] سیدمحمدتقی خوانساری بود. امام‌خمینی هنگام فراگیری دروس دوره سطح ۱۳۰۱–۱۳۰۶ش/۱۳۴۰–۱۳۴۵ق، فقه را در همین مسجد، نزد خوانساری آموخت،<ref>مؤسسه تنظیم، زندگی امام‌خمینی، ۹؛ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۷۳.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| استادان امام‌خمینی}} و روزهای جمعه در نماز جمعه ایشان که در همین مسجد اقامه می‌شد، شرکت می‌کرد.<ref>حاضری، امام‌خمینی در قم، ۲۱۴.</ref> | ||
=== مسجد عشقعلی === | === مسجد عشقعلی === | ||
از بانی و تاریخ دقیق ساخت این مسجد که در اوایل خیابان انقلاب (چهارمردان) واقع شده، اطلاع متقنی در دست نیست. به نظر می‌رسد بنای اولیه، | از بانی و تاریخ دقیق ساخت این مسجد که در اوایل خیابان انقلاب (چهارمردان) واقع شده، اطلاع متقنی در دست نیست. به نظر می‌رسد بنای اولیه، خانقاه بوده‌است و بعدها به تکیه تبدیل شده<ref>عباسی، تاریخ تکایا و عزاداری قم، ۹۵.</ref> و در [[دوره صفویه]] نیز به عنوان مسجد بازسازی شده‌است.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۴۷.</ref> امام‌خمینی در سال‌های ۱۳۰۷–۱۳۱۴ ش/ ۱۳۴۷–۱۳۵۴ق در درس اخلاق [[میرزامحمدعلی شاه‌آبادی]]، که شب‌های پنج‌شنبه در این مسجد برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد.<ref>جعفری ندوشن، آن سوی آفتاب، ۴۳؛ عفتی، اساتید و مشایخ امام‌خمینی، ۱۸۷.</ref> | ||
=== دارالشفا === | === دارالشفا === | ||
[[مدرسه دارالشفا]] در شرق قمرود و در شمال [[مدرسه فیضیه]] قرار دارد. بنای اولیه آن در زمان | [[مدرسه دارالشفا]] در شرق قمرود و در شمال [[مدرسه فیضیه]] قرار دارد. بنای اولیه آن در زمان شاه‌صفی ساخته شد<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸–۶۸۹.</ref> و پس از یک بار بازسازی<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸–۶۸۹..</ref> در سال ۱۱۷۸–۱۱۷۹ش/ ۱۲۱۳–۱۲۱۴ق، [[فتحعلی‌شاه قاجار]] بنا را خراب کرد و در کنار فیضیه و هم‌زمان با ساخت آن، عمارتی با هجده حجره در هر ضلع و یک حجره بزرگ در وسط به عنوان مَدرس بنا کرد.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۶۱؛ امیری، دارالشفا در گذر تاریخ، ۶.</ref> این مدرسه پس از چند بار تغییر کاربری و بازسازی<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۱۰۸ و ۶۸۶–۶۸۷؛ امیری، دارالشفا در گذر تاریخ، ۶..</ref> سرانجام در زمان حائری یزدی برای سکونت [[طلاب]]، تعمیر و آماده شد.<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸؛ بدلا، هفتاد سال خاطره از آیت‌الله سیدحسین بدلا، ۴۱.</ref> در سال ۱۳۳۵ش/ ۱۳۷۵ق [[سیدحسین بروجردی]]، با خرید نیمی از خانه‌های شرقی مدرسه، حجره‌هایی در شرق و جنوب آن بنا کرد و ۲۶ [[حجره]] بر آن افزود، به طوری که در سال ۱۳۴۹، دارالشفا دارای شصت حجره و ۱۲۰ طلبه بود.<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۸۸.</ref> | ||
امام‌خمینی در زمان تحصیل در فیضیه، به سبب نیاز به حجره‌ای یک‌نفره، به حجره‌ای واقع در طبقه فوقانی ضلع غربی مدرسه دارالشفا نقل مکان کرد.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۸۳؛ دوانی، خاطرات، ۹۷؛ مؤسسه تنظیم، همراه با امام، ۱۶.</ref> ایشان که تا سال ۱۳۴۸ق/ ۱۳۰۸ش در این مدرسه ساکن بوده و به دلیل [[ازدواج]] از آن خارج شده چنان‌که خود نوشته‌است، مدت‌ها تدریس فلسفه داشته‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۸۳.</ref> و بخشی از آن در این مدرسه بوده‌است.<ref>حائری یزدی، خاطرات، ۳۸۴.</ref> | امام‌خمینی در زمان تحصیل در فیضیه، به سبب نیاز به حجره‌ای یک‌نفره، به حجره‌ای واقع در طبقه فوقانی ضلع غربی مدرسه دارالشفا نقل مکان کرد.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۸۳؛ دوانی، خاطرات، ۹۷؛ مؤسسه تنظیم، همراه با امام، ۱۶.</ref> ایشان که تا سال ۱۳۴۸ق/ ۱۳۰۸ش در این مدرسه ساکن بوده و به دلیل [[ازدواج]] از آن خارج شده چنان‌که خود نوشته‌است، مدت‌ها تدریس فلسفه داشته‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۸۳.</ref> و بخشی از آن در این مدرسه بوده‌است.<ref>حائری یزدی، خاطرات، ۳۸۴.</ref> | ||
=== مدرسه حاج‌ملاصادق === | === مدرسه حاج‌ملاصادق === | ||
این مدرسه که از بناهای هنری قرن سیزدهم به‌شمار می‌رود، همراه با یک مسجد، در سال ۱۲۳۶ش/ ۱۲۷۳ق به درخواست | این مدرسه که از بناهای هنری قرن سیزدهم به‌شمار می‌رود، همراه با یک مسجد، در سال ۱۲۳۶ش/ ۱۲۷۳ق به درخواست محمدصادق مجتهد قمی و به دستور میرزاآقاخان نوری، صدراعظم ناصرالدین‌شاه، در محله سلطان‌محمدشریف، کوی قاضی‌سعید قمی، منتهی به خیابان چهارمردان (انقلاب) ساخته شد. مدرسه در دو طبقه، دارای چهارده حجره در طبقه تحتانی و ایوان‌های فردی و بیست حجره فوقانی با مهتابی سراسری و یک ایوان هنری است.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۶۴؛ فیض، گنجینه آثار قم، ۲/۷۰۴–۷۰۵؛ حاضری، امام‌خمینی در قم، ۲۲۳.</ref> نام‌گذاری این مدرسه به نام حاجی، اشاره به نام حاج‌ملامحمدصادق است که تا پایان عمر در این مدرسه به تدریس و امامت مشغول بود.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۶۴؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱/۵۷.</ref> این مدرسه پس از [[انقلاب اسلامی]]، و با حفظ معماری سنتی بازسازی شد و اکنون از مدارس فعال [[حوزه علمیه قم]] است.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۹۸.</ref> مدرسه حاج‌ملاصادق، محل تدریس درس اخلاق امام‌خمینی بود که پس از تعطیل‌شدن درس در فیضیه، به این مکان منتقل شد.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، ۹۷–۹۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| تدریس امام‌خمینی}} | ||
=== صحن نو === | === صحن نو === | ||
بنای صحن نو (صحن اتابکی) که در شرق [[حرم فاطمه معصومه | بنای صحن نو (صحن اتابکی) که در شرق [[حرم فاطمه معصومه(س)]]، واقع شده، در زمان قاجار (۱۲۵۷–۱۲۶۵ش/ ۱۲۹۵–۱۳۰۳ ق) از سوی [[میرزاعلی‌اصغرخان اتابک]] ساخته و پس از انقلاب اسلامی بازسازی شد.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۰۲–۱۰۳.</ref> این صحن دارای حجره‌های بزرگ و کوچک و متعدد است و قبر کسانی چون [[شیخ‌فضل‌الله نوری]]، میرزاعلی‌اصغرخانِ وزیر، قطب‌الدین راوندی و بسیاری از شیفتگان [[اهل بیت(ع)]]، را در خود جای داده‌است.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۰۴.</ref> امام‌خمینی اسفار ملاصدرا را به مدت ده سال در یکی از حجره‌های این صحن تدریس کرده‌است. {{ببینید|متن=ببینید| تدریس امام‌خمینی}} | ||
=== مسجد محمدیه === | === مسجد محمدیه === | ||
[[مسجد محمدیه]] (مقبره): بنابر نقل کتاب | [[مسجد محمدیه]] (مقبره): بنابر نقل کتاب خلاصة التواریخ، مسجد یا بقعه محمدیه، خانه وقف‌شده و مزار یکی از علما و بزرگان سادات در قم، به نام میرمحمدمهدی رضوی بود که در سال ۶۷۹ق درگذشت.<ref>حسینی قمی، خلاصهٔ التواریخ، ۱/۵۶۲.</ref> این مسجد واقع در خیابان مرعشی نجفی (ارم)، نزدیک صحن فاطمه معصومه (س)، قرار داشت و اکنون جزو شبستان امام‌خمینی قرار گرفته‌است. امام‌خمینی با هدف دوری از مطرح‌شدن برای مرجعیت و نیز با توجه به افزایش تعداد شاگردان، درس خارج اصول خود را از فیضیه به این مسجد منتقل کرد.<ref>امامی کاشانی، خاطرات، ۱۶؛ صلواتی اراکی، خاطرات، ۱۴۶.</ref> | ||
=== مسجد بالاسر === | === مسجد بالاسر === | ||
این مسجد که در غرب قبر حضرت فاطمه معصومه (س)، واقع شده‌است، نخست به دستور | این مسجد که در غرب قبر حضرت فاطمه معصومه (س)، واقع شده‌است، نخست به دستور شاه‌اسماعیل صفوی به عنوان میهمان‌سرای آستانه برای برگزاری مجالس عمومی ساخته شد<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۲۰.</ref> و در سال‌های بعد به‌تدریج گسترش یافت و از بزرگ‌ترین مکانهای سرپوشیده حرم به‌شمار رفت.<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۲۰؛ ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۸۸.</ref> این ساختمان در روزگار حائری یزدی به دلیل تدریس وی در این مکان به عمارت مَدرس مشهور شد و نیز به دلیل دفن علمای بسیار در این محل، مقابرالشیوخ خوانده شد.<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۲۰–۶۲۱.</ref> پس از بازسازی بنای مسجد در سال ۱۳۴۵ش/ ۱۳۸۶ق، برای اقامه نماز جماعت تکمیل و تزئین شد و یکی از زیباترین رواق‌های آستانه و محل تشکیل مجالس عمومی و نماز جماعت به‌شمار می‌رود.<ref>فیض، گنجینه آثار قم، ۱/۶۲۱–۶۲۲.</ref> | ||
امام‌خمینی از سال ۱۳۰۵ش/ ۱۳۴۴ق به مدت چهار سال، [[شرح منظومه]] را در این مسجد و از [[سیدابوالحسن رفیعی قزوینی]] آموخت،<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه تقریرات، ۱/۱۰؛ شریف رازی، آثار الحجه، ۲/۳۲۲.</ref> همچنین از ۱۳۰۶ش/ ۱۳۴۵ق درس خارج فقه را صبح‌ها در مسجد بالاسر در درس حائری یزدی آغاز کرد.<ref>شریف رازی، آثار الحجه، ۱/۵۹.</ref> ایشان همچنین در سال ۱۳۳۷ش/ ۱۳۷۷ق، پس از افزایش شاگردان و محدودیت مسجد محمدیه، درس خارج اصول را مدت کوتاهی در مسجد بالاسر تدریس کرد.<ref>مطهری، خاطرات، ۸۰.</ref> | امام‌خمینی از سال ۱۳۰۵ش/ ۱۳۴۴ق به مدت چهار سال، [[شرح منظومه]] را در این مسجد و از [[سیدابوالحسن رفیعی قزوینی]] آموخت،<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه تقریرات، ۱/۱۰؛ شریف رازی، آثار الحجه، ۲/۳۲۲.</ref> همچنین از ۱۳۰۶ش/ ۱۳۴۵ق درس خارج فقه را صبح‌ها در مسجد بالاسر در درس حائری یزدی آغاز کرد.<ref>شریف رازی، آثار الحجه، ۱/۵۹.</ref> ایشان همچنین در سال ۱۳۳۷ش/ ۱۳۷۷ق، پس از افزایش شاگردان و محدودیت مسجد محمدیه، درس خارج اصول را مدت کوتاهی در مسجد بالاسر تدریس کرد.<ref>مطهری، خاطرات، ۸۰.</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۱۰۰: | ||
امام‌خمینی همچنین از ۲۶ فروردین ۱۳۴۳ش/ دوم ذی‌الحجه ۱۳۸۳ق پس از آزادی از زندان، جلسات درس را در خانه خود واقع در محله یخچال قاضی ادامه داد و در نخستین جلسه درس، پس از مروری بر حوادث و رخدادها و پاسخ به اتهاماتی که بر ضد [[روحانیت]] منتشر شده بود، به بررسی مسائل فقهی مستحدثه پرداخت. این درس که تا زمان تبعید ایشان به ترکیه ادامه داشت، به موضوعاتی چون بلیت‌های بخت‌آزمایی و [[بیمه]] اختصاص داشت که گزارشی از آن در رساله نوین جلد دوم آمده‌است.<ref>بی‌آزار شیرازی، رساله نوین، ۲/۱۲۴–۱۲۹ و ۲۶۲–۲۶۳؛ بی‌آزار شیرازی، بیبنش فقهی امام، ۴۵–۴۶؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۸۸۷ و ۸۹۰–۸۹۱.</ref> با بازداشت ایشان در سیزدهم آبان ۱۳۴۳ و تبعید ایشان به ترکیه، جلسات درس ایشان در قم خاتمه یافت.<ref>یوسفیان، شخصیت و دیدگاه‌های فقهی امام‌خمینی، ۲۴–۲۵.</ref> | امام‌خمینی همچنین از ۲۶ فروردین ۱۳۴۳ش/ دوم ذی‌الحجه ۱۳۸۳ق پس از آزادی از زندان، جلسات درس را در خانه خود واقع در محله یخچال قاضی ادامه داد و در نخستین جلسه درس، پس از مروری بر حوادث و رخدادها و پاسخ به اتهاماتی که بر ضد [[روحانیت]] منتشر شده بود، به بررسی مسائل فقهی مستحدثه پرداخت. این درس که تا زمان تبعید ایشان به ترکیه ادامه داشت، به موضوعاتی چون بلیت‌های بخت‌آزمایی و [[بیمه]] اختصاص داشت که گزارشی از آن در رساله نوین جلد دوم آمده‌است.<ref>بی‌آزار شیرازی، رساله نوین، ۲/۱۲۴–۱۲۹ و ۲۶۲–۲۶۳؛ بی‌آزار شیرازی، بیبنش فقهی امام، ۴۵–۴۶؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۸۸۷ و ۸۹۰–۸۹۱.</ref> با بازداشت ایشان در سیزدهم آبان ۱۳۴۳ و تبعید ایشان به ترکیه، جلسات درس ایشان در قم خاتمه یافت.<ref>یوسفیان، شخصیت و دیدگاه‌های فقهی امام‌خمینی، ۲۴–۲۵.</ref> | ||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام‌خمینی که نخست به قم بازگشت{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاه‌ها}} در میانه سال ۱۳۵۸ درس تفسیر سوره حمد را در اقامتگاه خود که متعلق به [[محمد یزدی]] بود و در کنار خیابان ساحلی (شهید محمد منتظری) واقع است، آغاز کرد که از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران نیز پخش می‌شد. این درس پس از گذشت پنج جلسه، با اعتراض بعضی از مخالفان [[فلسفه]] و [[عرفان]] ادامه نیافت<ref>ایازی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام‌خمینی، ۱/۵۳.</ref> و متن آنها به ضمیمه [[کتاب تفسیر سوره حمد امام‌خمینی]] منتشر شده‌است. {{ببینید|متن=ببینید| کتاب تفسیر سوره حمد}} | پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام‌خمینی که نخست به قم بازگشت{{ببینید|متن=ببینید| اقامتگاه‌ها}} در میانه سال ۱۳۵۸ درس تفسیر سوره حمد را در اقامتگاه خود که متعلق به [[محمد یزدی]] بود و در کنار خیابان ساحلی (شهید محمد منتظری) واقع است، آغاز کرد که از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران نیز پخش می‌شد. این درس پس از گذشت پنج جلسه، با اعتراض بعضی از مخالفان [[فلسفه]] و [[عرفان]] ادامه نیافت<ref>ایازی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام‌خمینی، ۱/۵۳.</ref> و متن آنها به ضمیمه [[تفسیر سوره حمد (کتاب)|کتاب تفسیر سوره حمد امام‌خمینی]] منتشر شده‌است. {{ببینید|متن=ببینید| کتاب تفسیر سوره حمد}} | ||
== بورسا == | == بورسا == | ||
امام‌خمینی در طول یازده ماه اقامت در شهر [[بورسا]] واقع در ۴۶۰ کیلومتری غرب [[آنکارا]] در ترکیه، کتاب [[تحریر الوسیله]] را تدوین کرد<ref>فلاحی، سال‌های تبعید امام‌خمینی، ۱۱۹–۱۲۰.</ref> و زمینه‌ای برای تدریس نداشت؛ ولی مباحثات علمی ایشان با [[سیدمصطفی خمینی]] ادامه داشت. {{ببینید|متن=ببینید| تبعید | امام‌خمینی در طول یازده ماه اقامت در شهر [[بورسا]] واقع در ۴۶۰ کیلومتری غرب [[آنکارا]] در ترکیه، کتاب [[تحریر الوسیله]] را تدوین کرد<ref>فلاحی، سال‌های تبعید امام‌خمینی، ۱۱۹–۱۲۰.</ref> و زمینه‌ای برای تدریس نداشت؛ ولی مباحثات علمی ایشان با [[سیدمصطفی خمینی]] ادامه داشت. {{ببینید|متن=ببینید| تبعید امام‌خمینی}} | ||
== نجف اشرف == | == نجف اشرف == | ||
| خط ۱۷۲: | خط ۱۸۷: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
زینب ابراهیمی، | *زینب ابراهیمی، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/186/ اماکن تحصیل و تدریس]»، [[دانشنامه امام خمینی|دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۲، ص۱۸۶-۱۹۴. | ||
[[رده:مقاله‌های | {{اماکن تحصیل و تدریس امام‌خمینی}} | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های جلد دوم دانشنامه امام‌خمینی]] | ||
[[رده:مقاله‌های دارای تصویر]] | |||
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مکانهای تحصیل امام‌خمینی]] | |||
[[رده:زندگی علمی امام‌خمینی]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||
[[رده:مکانهای تدریس امام‌خمینی]] | |||