حسن صافی اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان            =حسن صافی اصفهانی

| تصویر            =حسن صافی اصفهانی.jpg

| استادان          =[[امام‌خمینی]]، [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]]،  [[سیداحمد خوانساری|آیت‌الله سیداحمد موسوی خوانساری]]، [[صدرا بادکوبه‌ای]]، [[سیدابوالقاسم خویی]]، [[سیدمحسن حکیم]] و...

| محل تحصیل        =حوزه علمیه اصفهان، [[حوزه علمیه قم|قم]] و [[حوزه علمیه نجف|نجف]]

| اجازه اجتهاد از   =

| اجازه روایت به   =

| سایر              =تدریس خارج در حوزه علمیه اصفهان

| سیاسی            =مبارزه با [[حکومت پهلوی]] و حمایت از [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]]

| اجتماعی          =ریاست حوزه علمیه اصفهان، تأسیس مدرسه علمیه، خیریه و مرکز تحقیقات صاحب الامر در قم و دارالشفاء فاطمیه در اصفهان

}}'''حسن صافی اصفهانی'''، از شاگردان درس سطح و خارج فقه امام‌خمینی.  

 

او در سال ۱۲۹۸ش در [[اصفهان]] متولد شد.<ref>صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ص۱۷.</ref> پدرش نصرالله، به صحافی کتاب اشتغال داشت و از دوستان علامه عبدالحسین امینی صاحب کتاب گران‌سنگ الغدیر بود و در کتابخانه امیرالمؤمنین در نجف اشرف به صحافی می‌پرداخت و نسبش به ملا صالح مازندرانی، داماد علامه محمدباقر مجلسی می‌رسید.<ref>صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ص۱۷.</ref>

 

صافی دوران ابتدایی را در دبستان قدسیه اصفهان گذراند. مقطع متوسطه را هم تا سال دوم یا سوم دبیرستان ادامه داد.<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۶۲.</ref> و در ۱۳۱۶ش با راهنمایی شیخ احمد حججی نجف‌آبادی وارد مدرسه علمیه کاسه‌گران اصفهان شد و به تحصیل دروس حوزوی پرداخت. مدت کوتاهی از تحصیل او نگذشته بود که به خدمت سربازی اعزام گردید. پس از طی دوران دوساله سربازی بار دیگر وارد حوزه علمیه اصفهان شد و مدت دو سال به تحصیل در آن حوزه پرداخت. در سال ۱۳۲۰ش راهی قم شد و در [[حوزه علمیه قم]] به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت.

 

صافی اصفهانی، شرح لمعه را نزد [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی|آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]] خواند و بخش‌هایی از رسایل و مکاسب را هم از شیخ عبدالرزاق نائینی فراگرفت.<ref>قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۱؛ صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ج۱، ص۲۰.</ref> آنگاه در درس عالی سطح امام‌خمینی شرکت کرد.<ref>صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ج۱، ص۲۰.</ref> مقداری از تفسیر را هم نزد [[سیداحمد خوانساری|آیت‌الله سیداحمد موسوی خوانساری]] خواند.<ref>صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ج۱، ص۲۱.</ref> او در سال ۱۳۲۲ ش برای ادامه تحصیل به عراق رفت،.<ref>قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۱.</ref> بنابراین می‌توان گفت که در فاصله سال‌های ۱۳۲۰-۱۳۲۲ ش در درس سطح [[امام‌خمینی]] حاضر می‌شده است.

 

صافی پس از ورود به [[حوزه علمیه نجف|حوزه علمیه نجف اشرف]] در درس کفایه شیخ عبدالحسین رشتی از شاگردان آخوند خراسانی (صاحب کفایه) حاضر و از درس خارج اصول او نیز بهره‌مند شد.<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۸، ص۱۹۲.</ref> دروس عقلی را هم نزد [[صدرا بادکوبه‌ای|شیخ صدرا بادکوبه‌ای]] فراگرفت.<ref>«مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷؛ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۱.</ref> و هم‌زمان در درس اخلاق سیدجمال‌الدین گلپایگانی حاضر شد.<ref>«مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷؛ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۶۲؛ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۲.</ref> آنگاه در درس خارج فقه و اصول آیات [[سیدابوالقاسم خویی|سیدابوالقاسم موسوی خویی]]، [[سیدمحسن حکیم|سیدمحسن طباطبایی حکیم]]، [[سیدعبدالهادی حسینی شیرازی]]، شیخ محمدعلی کاظمینی و شیخ محمدکاظم شیرازی شرکت کرد.<ref>صافی اصفهانی، الهدایه‌الاصول، ج۱، ص۲۰-۲۱؛ «مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷.</ref> بیشترین استفاده او در درس خارج فقه و اصول از محضر آیت‌الله خویی بود؛ وی از درس خارج مکاسب محرمه، البیع، الطهاره و الصلوه آیت‌الله خویی سود برد و در درس اصول ایشان هم حضوری فعال داشت و یک دوره کامل یعنی دوره دوم خارج اصول.<ref>«مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷.</ref> و درس مباحث الفاظ از دوره سوم درس خارج اصول ایشان را تقریر نمود.<ref>قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۲.</ref> همچنین در دوره تفسیر آیت‌الله خویی نیز حضور می‌یافت.<ref>قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۲؛ «مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی»، ص۳۷.</ref>

 

سپس به تدریس شرح لمعه، الفرائد الرسائل، المکاسب، کفایه و خارج اصول در حوزه علمیه نجف اشرف پرداخت.<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۶۲-۵۶۳؛ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۳، ص۱۳۲.</ref> با استناد به خاطرات برخی از [[شاگردان امام‌خمینی]]، او علی‌رغم تدریس درس خارج در نجف اشرف، با آغاز [[درس خارج فقه امام‌خمینی|درس خارج فقه (بیع) امام‌خمینی]] در [[مسجد شیخ انصاری]]، در آن درس حضور یافت.<ref>خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور، ص۵۰۴.</ref> و از شاگردان ایشان بود.<ref>باقری بیدهندی، «نجوم امت ص۲۸: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، ص۱۳۲.</ref> او همچنین در پذیرش امامت جماعت آن مسجد از سوی امام‌خمینی نقش داشت.<ref>صحیفه دل، ج۲، ص۱۳.</ref>

 

== فعالیت مبارزاتی و سیاسی ==

وی در ۱۳۴۶ ش همراه با جمعی از طلاب و علمای حوزه علمیه نجف اشرف، پس از دستگیری و زندانی شدن آقایان [[حسینعلی منتظری]] و [[عبدالرحیم ربانی شیرازی]]، با ارسال نامه‌ای به آنان، تأثر خود را از آن اقدام اعلام و بر آزادی فوری آنان تأکید کردند.<ref>روحانی،  نهضت امام‌خمینی در ایران، ج۲، ص۲۶۴-۲۶۵.</ref> در ۱۳۵۰ ش دولت بعث عراق ایرانیان مقیم آن کشور را تحت فشار قرار داد و صافی اصفهانی متأثر از این فشار،.<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۸، ص۱۹۲.</ref> به درخواست مردم اصفهان و با دستور امام‌خمینی و آیت‌الله خویی به زادگاهش بازگشت.<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ج۳، ص۵۶۳.</ref> او که در همان سال از امام‌خمینی اجازه تصدی در امور شرعیه را دریافت کرده بود،.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۶۰۱.</ref> پس از استقرار در اصفهان ابتدا در مسجد کمر زرین اصفهان به اقامه نماز جماعت می‌پرداخت و سپس به درخواست [[سیدحسین خادمی|آیت‌الله سیدحسین خادمی]]، اقامه نماز جماعت در مسجد جامع آن شهر را هم بر عهده گرفت. صافی از همان سال به تدریس فقه و اصول در مدرسه صدر اصفهان پرداخت و درس او از رونق و اهمیت زیادی برخوردار بود.<ref>موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع در حوزه علمیه اصفهان، ج۱، ص۶۳۱.</ref>

 

حسن صافی در کنار تدریس در حوزه علمیه اصفهان، به مبارزه با [[حکومت پهلوی]] هم می‌پرداخت. در ۲۵ دی ۱۳۵۶، پس از [[توهین روزنامه اطلاعات به امام‌خمینی]] و سرکوب [[قیام ۱۹ دی|تظاهرات طلاب در قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶]]، همراه با روحانیان اصفهان با ارسال نامه‌ای به مراجع تقلید، آن اقدامات را محکوم و آن را «بر خلاف قانون حقوق بشر و ضد اخلاق و عدالت اجتماعی» تعبیر و اعلام کردند در اعتراض به آن اقدامات، از اقامه نماز جماعت خودداری خواهند کرد.<ref>انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان اصفهان، ج۱، ص۱۹۰-۱۹۱؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۲۴۰-۲۴۱.</ref> در اردیبهشت ۱۳۵۷ نیز پس از حمله مأموران به بیت مراجع تقلید در قم، همراه با آیات سیدحسین خادمی و محمدعلی صادقی اصفهانی در نامه‌ای به [[سیدکاظم شریعتمداری|آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری]]، اقدام مزبور را محکوم کردند.<ref>اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۳۰۰.</ref> در مرداد آن سال نیز پس از دستگیری [[سیدجلال‌الدین طاهری اصفهانی]]، از روحانیان شاخص اصفهان، همراه با دیگر روحانیان مبارز اصفهان با صدور اعلامیه‌ای، یورش توأم با خشونت و توهین مأموران به خانه طاهری را محکوم و اعلام کردند در اعتراض به آن اقدام، ضمن تعطیلی تدریس و اقامه نماز جماعت، در بیت خادمی دست به تحصن خواهند زد. آنان در پایان آن اعلامیه با ابراز تنفر از کشتار مردم در شهرهای مختلف کشور، همبستگی خود را با «حضرت آیت‌الله‌العظمی المجاهد الخمینی» اعلام نمودند.<ref>اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۳۳۵-۳۳۶؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۳۲۶-۳۲۷.</ref> در آذر آن سال هم در پی اهانت حکومت پهلوی به مدارس دینی به‌ویژه مدرسه صدر اصفهان و در حمایت از اعتصاب اصناف و بازاریان، همراه با جمعی از علمای شاخص اصفهان با صدور اعلامیه‌ای، روز ۶ آذر (۲۶ ذی‌الحجه) را عزای عمومی اعلام کردند و از اصناف و بازاریان خواستند پس از ۲۴ روز اعتصاب، از ۷ آذر به کسب‌وکار خود بازگردند و حمایت و پشتیبانی خود را از اسلام و قرآن نشان دهند.<ref>یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۴۷۶-۴۷۷.</ref> او در بهمن ۱۳۵۷ همراه با روحانیان مبارز اصفهان با صدور اعلامیه‌ای، ضمن اعتراض به دستور [[شاپور بختیار]]، نخست‌وزیر وقت در بستن فرودگاه‌ها بر روی پروازهای خارجی با هدف جلوگیری از [[بازگشت امام‌خمینی به ایران|بازگشت امام‌خمینی به کشور]]، به‌منظور همبستگی با روحانیان متحصن در مسجد دانشگاه تهران، اعلام کردند در بیت خادمی دست به تحصن خواهند زد.<ref>سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در...، کتاب ۱۶، ص۳۹۷-۳۹۸؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۱۹، ص۵۳۴-۵۳۵، کتاب ۳۵، ص۳۶۳ـ۳۶۴.</ref>

 

صافی اصفهانی سپس به تدریس در اصفهان ادامه داد و پس از وفات خادمی و بیماری صادقی اصفهانی [رؤسای پیشین حوزه علمیه اصفهان]، ریاست حوزه علمیه آن شهر را بر عهده گرفت و در رسیدگی به امور طلاب و بهبود وضعیت مدارس دینی اصفهان اهتمام داشت.<ref> مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۶۳.</ref> حوزه درس خارج اصول او در آن زمان مهم‌ترین جلسه درس در حوزه علمیه اصفهان بود.<ref>موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع در حوزه علمیه اصفهان، ج۱، ص۶۳۱.</ref> او مدرسه علمیه و مرکز تحقیقات اسلامی و خیریه صاحب‌الامر علیه‌السلام را در شهر قم بنیان نهاد.<ref>ابن‌شاذان، گذری کوتاه بر مناقب عرشیان در فضائل علی بن ابی‌طالب علیهم‌السلام از منابع اهل‌سنت، ص۵-۶.</ref> و علاوه بر آن، دارالشفاء فاطمیه(ع) را در اصفهان تأسیس کرد.

 

از آثار او می‌توان به کتاب‌های هدایه الاصول (تقریرات درس اصول آیت‌الله خویی) در چهار جلد، شوق وصال، اقتصاد استدلالی، اقتصاد برای دانشجویان و درس‌های اخلاقی در سه جلد اشاره کرد.<ref>علیزاده ثانی.</ref>