محمدعلی عالمی دامغانی

محمدعلی عالمی دامغانی، از شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی.

محمدعلی عالمی دامغانی در سال ۱۳۰۷ ش در روستای حجاجی دامغان و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش شیخ جواد عالمی دامغانی از روحانیان برجسته دامغان بود. محمدعلی عالمی دامغانی از شش‌سالگی خواندن و نوشتن و همچنین قرائت قرآن را در مکتب‌خانه‌ای در روستای حجاجی آموخت. سپس دوره ابتدایی را در مدرسه روستای قدرت‌آباد که تا حجاجی چهار کیلومتر فاصله داشت، گذراند. او از آبان ۱۳۲۳ به فراگیری دروس حوزوی در حوزه علمیه دامغان پرداخت و مقدمات را نزد شیخ غلامحسین خیری خواند. سپس به این سبب که پسرعموی همنامش میرزا محمدعلی عالمی دامغانی (فرزند شیخ علی دامغانی) سرپرستی مدرسه دامغانی را در همدان بر عهده داشت، راهی همدان شد و دروس سطح را نزد استادان آن شهر ازجمله میرزا محمدعلی دامغانی‌زاده، شیخ ابوالقاسم ربانی شاهنجرانی و میرزا اسدالله شریعتمداری غروی به پایان رساند. عالمی دامغانی مدت یک سال هم در درس خارج آخوند ملاعلی معصومی همدانی حاضر شد و در سال ۱۳۳۰ ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد (شریف رازی، ج ۵، ۳۳۸-۳۳۹). عالمی دامغانی در قم در درس خارج فقه و اصول آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی و سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و امام‌خمینی شرکت جست. او مدت ۱۲ سال در درس‌های امام‌خمینی شرکت داشت (شریف رازی، ج ۵، ۳۳۹)، بنابراین از سال ۱۳۳۰-۱۳۴۲ ش در مساجد محمدیه، سلماسی و اعظم، از درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی بهره‌مند می‌شد و یک دوره کامل خارج اصول را نزد ایشان خواند. مدتی هم از درس خارج اصول آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد استفاده کرد. در کنار حضور در درس‌های خارج فقه و اصول استادان مذکور، در درس تفسیر قرآن علامه سیدمحمدحسین طباطبائی هم شرکت می‌کرد. در سال ۱۳۴۲ ش در پی درخواست جمعی از مردم سمنان از آیت‌الله گلپایگانی برای اعزام عالمی دامغانی به سمنان (همان)، به دستور آیت‌الله گلپایگانی به آن شهر رفت (آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج ۱، ۵۷۰) و به اقامه نماز جماعت در مسجد جامع سمنان (آیت‌الله حاج شیخ محمدتقی نصیری به روایت اسناد ساواک، ۴۷) و تبلیغ دین پرداخت. او سپس با تشکیل حوزه علمیه در آنجا، به پرورش طلاب جوان مشغول شد و خود به تدریس پرداخت و پس از سال‌ها تدریس دروس سطح، به تدریس درس خارج اصول در آن شهر ادامه داد. او از همان ماه‌های اول ورود به سمنان به فعالیت‌های سیاسی پرداخت و ازجمله برخی از روحانیان را برای سخنرانی به سمنان دعوت می‌کرد (همان، ۲۶-۲۷). او در سال ۱۳۴۸ با معرفی محمدتقی نصیری سمنانی و شیخ عبدالحسین منصوریان از امام‌خمینی اجازه‌ای در حسبیات دریافت کرد(صحیفه امام، ج۱، ۴۷۷-۴۷۸). ساواک در گزارشی درباره عالمی در سال ۱۳۴۹ ش اعلام کرد که او نظر خوشی به دستگاه پهلوی ندارد و به انتقاد از دولت می‌پردازد (همان، ۴۱). عالمی دامغانی همچنین در مراسمی که توسط مأموران حکومتی در سمنان برگزار می‌شد، شرکت نمی‌کرد (همان، ۶۷). به سبب این فعالیت‌ها، ساواک در گزارشی در سال ۱۳۵۲ ش او را یکی از روحانیان افراطی سمنان نامید (همان، ۴۷) و وی را به سبب روشنگری و بیان واقعیت‌های سیاسی، از سخنرانی منع کرد. تداوم فعالیت‌های سیاسی عالمی دامغانی باعث شد در نهایت در ۲۷ اسفند ۱۳۵۲ در سمنان دستگیر و به مدت یک سال از سمنان به بافت کرمان تبعید شود و تا ۲۷ اسفند ۱۳۵۳ در تبعید بود (همان، ۲۷). عالمی دامغانی در آذر ۱۳۵۶ و در چهلمین روز رحلت مشکوک سیدمصطفی خمینی در نجف، همراه با سه تن دیگر از روحانیان سمنان اعلامیه‌ای را صادر کرد و از مردم برای شرکت در مجلسی به همان مناسب دعوت نمود. این مجلس در ۱۱ آذر ۱۳۵۶ در مسجد جامع سمنان برگزار شد (همان، ۸۶). او در اردیبهشت ۱۳۵۷ همراه با جمعی از روحانیان سمنان نامه‌ای را به آیات گلپایگانی و سیدکاظم شریعتمداری در قم ارسال کرد و اقدام حکومت پهلوی را در حمله به بیوت مراجع عظام محکوم نمود. عالمی دامغانی همچنین در تعطیلی نماز جماعت در اعتراض به آن اقدام حکومت پهلوی نقش داشت و به همین علت ساواک از او به‌عنوان یکی از روحانیان افراطی و اخلالگر منطقه نام برد و خواستار «طرد» او از منطقه شد (همان، ۱۰۳-۱۰۴). این فعالیت‌ها باعث شد تا ساواک در مهر ۱۳۵۷ او را در صدر طرفداران امام‌خمینی در سمنان قرار دهد (همان، ۱۲۶). وی همچنین در سال ۱۳۵۷ ش و به مناسبت شهادت امام صادق (علیه‌السلام) مجلس عزا برگزار کرد که به راهپیمائی مردم منجر شد. او به سبب ندادن تعهد برای پرهیز از فعالیت‌های سیاسی در ۱۱ آذر دستگیر شد. در پی این اقدام حکومت پهلوی، مردم سمنان با تعطیلی بازار و تحصن در دادگستری خواستار آزادی عالمی دامغانی شدند و این اعتراض‌ها در نهایت حکومت پهلوی را به آزادی او واداشت (همان، ۱۴۴). وی پس از آزادی به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و در همه راهپیمائی‌ها پیشاپیش صفوف حرکت می‌کرد و مردم را به استقامت و پایداری تا پیروزی نهائی و سقوط حکومت پهلوی و برقراری حکومت اسلامی ترغیب و تهییج می‌نمود.

او پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷، به تشکیل کمیته انقلاب اسلامی در سمنان دست زد و کمیته انتظامات و کمیته‌های دیگر را به منظور حفظ امنیت و تأمین نیازمندی‌های مردم بنیان نهاد و عملاً اداره امور را بر عهده گرفت. سپس مسئولیت امور بنیاد مستضعفان استان سمنان، مسئولیت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و عقیدتی و سیاسی شهربانی استان سمنان را بر عهده گرفت. همچنین از ۱۴ فروردین ۱۳۵۸ با ابلاغ دادستانی در دادسرای انقلاب اسلامی به فعالیت پرداخت و سپس ریاست دادگاه انقلاب اسلامی و حاکم شرع دادگاه کیفری یک استان سمنان را عهده‌دار شد و مدت ده سال در آن سمت بود. او در دوره سوم مجلس خبرگان رهبری از سوی مردم استان سمنان به نمایندگی برگزیده شد (خبرگان ملت، دفتر اول، ۵۹۸).

عالمی دامغانی از اواخر سال ۱۳۶۷ به عرصه تدریس بازگشت و به تدریس درس خارج اصول در سمنان پرداخت. آثار منتشرشده او عبارت است از: پیغمبر و یاران در ۵ جلد (معرفی یاران و اصحاب پیغمبر اکرم (ص))، جوانان چه می‌پرسند؟، شاگردان مکتب ائمه (ع) (شرح‌حال ۳۰۰ تن از شاگردان ائمه از امام علی (ع) تا امام عصر (عج))، حسین (ع) نفس مطمئنه. آثار او که تا به حال به چاپ نرسیده عبارت است از: تاریخ اجمالی ائمه اطهار علیهم‌السلام، مناظرات مأمون در امر فدک، صحنه‌های قیامت از دیدگاه قرآن (ترجمه کتاب شاهد القیامه اثر سیدقطب) (شریف رازی، ۳۳۹-۳۴۰)، نقدی بر تصوف، نهضت‌های مقدس تا قیام خونین مختار، شرح مختصری از زندگی امام حسین (ع)، رساله استدلالی در ارث زوجه، رساله اجتهادی در رضاع، رساله اجتهادی و استدلالی در خلل و قواطع الصلوه، شرح کفایۀ‌الاصول، شرح بر عروۀ‌الوثقی («درگذشتگان: آیت‌الله عالمی»، ۱۰۶؛ آیت‌الله حاج شیخ محمدتقی نصیری به روایت اسناد ساواک،۲۷). محمدعلی عالمی دامغانی در ۱۸ شهریور ۱۳۷۸ در سمنان درگذشت و در قبرستان عمومی آن شهر به خاک سپرده شد (انصاری، ۱۰۶). منابع: آیت‌الله‌العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۹)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ آیت‌الله محمدتقی نصیری به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ انصاری، ناصرالدین (۱۳۷۸)، «درگذشتگان» آیت‌الله عالمی»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۵۹؛ خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۸۰)، دفتر اول، قم، دبیرخانه¬ مجلس خبرگان رهبری؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۵، تهران، اسلامیه؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.