آیات شیطانی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ مهر ۱۴۰۳، ساعت ۱۹:۴۰

آیات شیطانی: رمانی از سلمان رشدی در توهین به پیامبر اکرم اسلام (ص)

آیات شیطانی عنوان رمانی از سلمان رشدی است که در نُه فصل با عناوین جبرئیل فرشته، ماهوند، الوون دئوون، عایشه، شهر پیدا و ناپیدا، بازگشت به جاهلیا، عزرائیل فرشته، شکافتن دریای عرب و چراغ شگفت‌انگیز، تنظیم شده و در ۵۴۷ صفحه در انتشارات وایکینگ، از مجموعه انتشارات پنگوئن، منتشر شد.^[۱] رشدی با نگارش این رمان که با حمایت مالی یک یهودی صهیونیست به چاپ رسید،^[۲] جایزه ادبی «وایت برد» را دریافت کرد. او این رمان را بیانگر دیدگاه انسانی ملحد دانسته و در عین حال زبان به دروغ گشوده است.^[۳] وی در نگارش این رمان اسامی تاریخی را تغییر داده، رویدادها را دگرگون ساخته و تخیل را با واقعیت درآمیخته است؛^[۴] چنان‌که نام‌ها مانند سلمان، حمزه، خالد، بلال و یثرب را در همان شکل تاریخی‌اش مطرح کرده است، ولی نام‌هایی مانند ماهوند به جای محمد(ص)، جاهیلیا به جای مکه و ابوسیمبل به جای ابوسفیان، نام‌هایی ساختگی هستند که نوعی تناسب لفظی یا معنوی با اسامی واقعی دارند؛^[۵] همچنین در این کتاب به پیامبر اکرم(ص)، زنان حضرت(ص) و اصحاب ایشان بدترین توهین‌ها شده است.^[۶]

کتاب آیات شیطانی «افسانه غرانیق» را دستاویز توهین به پیامبر اسلام(ص) قرار داده است. غرانیق جمع غرنوق است و غرنوق به معنای مرغ آبی است که گردنی بلند دارد و سپید یا سیاه‌رنگ است و به معنای جوان سپید زیباروی نیز آمده است. برخی غرنوق را لک لک، بوتیمار ـ غم‌خورک ـ نیز معنا کرده‌اند.^[۷] این افسانه به نخستین سال‌های بعثت پیامبر اکرم(ص) بر می‌گردد که گویی آن حضرت مشغول تلاوت سوره نجم بود و وقتی به تلاوت آیات نوزدهم و بیستم رسید که اسم بت‌های مشرکان در آن ذکر شده است، شیطان عبارت «تلک الغرانیق العلی و ان شفاعتهن لترجی: اینها پرندگان زیبای بلندمقامی‌اند و از آنها امید شفاعت می‌رود» را بر زبان پیامبر(ص) جاری ساخت! جبرئیل نازل شد و حضرت را از شیطانی‌بودن این جمله آگاه کرد. مفسران این افسانه را رد کرده‌اند و آن را برخلاف عصمت پیامبر(ص) و خلاف وحی دانسته‌اند.^[۸] مفسران اهل سنت نیز این داستان را ساختگی و مردود شمرده‌اند.^[۹] رشدی در این کتاب به ابراهیم(ع)، موسی(ع) و عیسی(ع) اهانت کرده است و پیامبر اسلام(ص) را از نظر اخلاقی ـ نعوذ بالله ـ فاسد و اهل عیش و نوش و جبرئیل را نیز هنرپیشه معرفی کرده است^[۱۰] و در نهایت به انقلاب اسلامی و امام‌خمینی اتهام زده است. این کتاب در چهارم مهر ۱۳۶۷ش/ ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۸م در لندن منتشر شد.

واکنش امام‌خمینی

امام‌خمینی در ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ در پیامی به همه مسلمانان غیور حکم اعدام سلمان رشدی را صادر کرد و در آن که با کلمه استرجاع «إنا للَّه و إنا إلیه راجعون‏» آغاز می‌شد، خطاب به آنان نوشت: «مؤلف کتاب آیات شیطانی که علیه اسلام، پیامبر(ص) و قرآن، کتابی چاپ و منتشر کرده است و نیز ناشران مطلع از محتوای کتاب، محکوم به اعدام هستند». ایشان از مسلمانان خواست در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنان را اعدام کنند تا دیگر کسی جرئت توهین به مقدسات اسلام را به خود ندهد و افزود هر کسی در این راه کشته شود، به خواست خدا شهید محسوب می‌شود. ایشان افزود اگر کسی به مؤلف کتاب دسترسی دارد، ولی قدرت اعدام او را ندارد، وی را به مردم معرفی کند تا به جزای اعمالش برسد.^[۱۱] چهار روز پس از صدور حکم اعدام رشدی، ۲۹ بهمن ۱۳۶۷ دفتر امام‌خمینی با اشاره به نسبت دروغی که رسانه‌های بیگانه به مسئولان جمهوری اسلامی دربارهٔ لغو حکم اعدام در صورت توبه رشدی، داده بودند، به نقل از امام‌خمینی یادآور شد سلمان رشدی اگر توبه کند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمانی واجب است جان و مال و تمامی همّ خود را در اعدام وی به کار گیرد و اگر غیر مسلمانی از مکان او مطلع گردد و قادر باشد سریع‌تر از مسلمانان، او را اعدام کند، بر مسلمانان واجب است آنچه را که در قبال این عمل می‌خواهد به عنوان جایزه یا مزد عمل به او بپردازند.^[۱۲] صدور حکم امام‌خمینی از جهت فقهی به این دلیل بوده است که رشدی در خانواده‌ای مسلمان متولد شده و از اسلام بازگشته است و افزون بر این پیامبران الهی چون ابراهیم(ع)، اسماعیل(ع)، موسی(ع)، عیسی(ع) و پیامبر اکرم(ص) را به شدیدترین وجه سبّ کرده است. از نگاه امام‌خمینی و بسیاری از فقهای شیعی دو عنوان «ارتداد» و «سابّ النبی» بر رشدی صادق است که هر یک می‌تواند مبنای صدور حکم قتل او باشد. علمای اهل سنت نیز جرم ناسزاگویی به پیامبر(ص) را از گناه ارتداد بزرگ‌تر و کیفر آن را بدون هیچ شرطی، مرگ دانسته‌اند؛ ولی دربارهٔ مرتد فطری، برخی طلب توبه و مهلت سه‌روز را مطرح کرده‌اند. (ببینید: ارتداد)

↑ مهاجرانی، نقد توطئه آیات شیطانی، ۵۱–۶۸.
↑ معاونت فرهنگی، دسیسه آیات شیطانی، ۳۵.
↑ مدرسی، الرد علی الایات الشیطانیه، ۹۷.
↑ حسینی طباطبایی، حقارت سلمان رشدی، ۲۸.
↑ مهاجرانی، نقد توطئه آیات شیطانی، ۸۴.
↑ خسروشاهی، مصاحبه، ۲۹.
↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۰/۲۸۶–۲۸۸؛ مهاجرانی، نقد توطئه آیات شیطانی، ۵۳.
↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴/۳۹۶–۳۹۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۴/۱۵۶–۱۵۹.
↑ قطب، فی ظلال القرآن، ۶/۳۴۲۲؛ شیخ‌زاده، حاشیه محی‌الدین شیخ‌زاده علی تفسیر القاضی البیضاوی‏، ۶/۱۲۴–۱۲۵.
↑ معاونت فرهنگی، دسیسه آیات شیطانی، ۳۵–۳۶.
↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۶۳.
↑ ← امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۶۸.

[1] مهاجرانی، نقد توطئه آیات شیطانی، ۵۱–۶۸.

[2] معاونت فرهنگی، دسیسه آیات شیطانی، ۳۵.

[3] مدرسی، الرد علی الایات الشیطانیه، ۹۷.

[4] حسینی طباطبایی، حقارت سلمان رشدی، ۲۸.

[5] مهاجرانی، نقد توطئه آیات شیطانی، ۸۴.

[6] خسروشاهی، مصاحبه، ۲۹.

[7] ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۰/۲۸۶–۲۸۸؛ مهاجرانی، نقد توطئه آیات شیطانی، ۵۳.

[8] طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴/۳۹۶–۳۹۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۴/۱۵۶–۱۵۹.

[9] قطب، فی ظلال القرآن، ۶/۳۴۲۲؛ شیخ‌زاده، حاشیه محی‌الدین شیخ‌زاده علی تفسیر القاضی البیضاوی‏، ۶/۱۲۴–۱۲۵.

[10] معاونت فرهنگی، دسیسه آیات شیطانی، ۳۵–۳۶.

[11] امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۶۳.

[12] ← امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۶۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-== آیات شیطانی ==
+'''آیات شیطانی:''' رمانی از سلمان رشدی در توهین به پیامبر اکرم اسلام (ص)
 [[آیات شیطانی]] عنوان رمانی از [[سلمان رشدی]] است که در نُه فصل با عناوین جبرئیل فرشته، ماهوند، الوون دئوون، عایشه، شهر پیدا و ناپیدا، بازگشت به جاهلیا، عزرائیل فرشته، شکافتن دریای عرب و چراغ شگفت‌انگیز، تنظیم شده و در ۵۴۷ صفحه در انتشارات وایکینگ، از مجموعه انتشارات پنگوئن، منتشر شد.<ref>مهاجرانی، نقد توطئه آیات شیطانی، ۵۱–۶۸.</ref> رشدی با نگارش این رمان که با حمایت مالی یک یهودی [[صهیونیست]] به چاپ رسید،<ref>معاونت فرهنگی، دسیسه آیات شیطانی، ۳۵.</ref> جایزه ادبی «وایت برد» را دریافت کرد. او این رمان را بیانگر دیدگاه انسانی ملحد دانسته و در عین حال زبان به [[دروغ]] گشوده است.<ref>مدرسی، الرد علی الایات الشیطانیه، ۹۷.</ref> وی در نگارش این رمان اسامی تاریخی را تغییر داده، رویدادها را دگرگون ساخته و تخیل را با واقعیت درآمیخته است؛<ref>حسینی طباطبایی، حقارت سلمان رشدی، ۲۸.</ref> چنان‌که نام‌ها مانند سلمان، حمزه، خالد، بلال و یثرب را در همان شکل تاریخی‌اش مطرح کرده است، ولی نام‌هایی مانند ماهوند به جای [[پیامبر اکرم(ص)|محمد(ص)]]، جاهیلیا به جای [[مکه]] و ابوسیمبل به جای ابوسفیان، نام‌هایی ساختگی هستند که نوعی تناسب لفظی یا معنوی با اسامی واقعی دارند؛<ref>مهاجرانی، نقد توطئه آیات شیطانی، ۸۴.</ref> همچنین در این کتاب به پیامبر اکرم(ص)، زنان حضرت(ص) و اصحاب ایشان بدترین توهین‌ها شده است.<ref>خسروشاهی، مصاحبه، ۲۹.</ref>
 کتاب آیات شیطانی «افسانه غرانیق» را دستاویز توهین به پیامبر اسلام(ص) قرار داده است. غرانیق جمع غرنوق است و غرنوق به معنای مرغ آبی است که گردنی بلند دارد و سپید یا سیاه‌رنگ است و به معنای جوان سپید زیباروی نیز آمده است. برخی غرنوق را لک لک، بوتیمار ـ غم‌خورک ـ نیز معنا کرده‌اند.<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۰/۲۸۶–۲۸۸؛ مهاجرانی، نقد توطئه آیات شیطانی، ۵۳.</ref> این افسانه به نخستین سال‌های بعثت پیامبر اکرم(ص) بر می‌گردد که گویی آن حضرت مشغول تلاوت [[سوره نجم]] بود و وقتی به تلاوت آیات نوزدهم و بیستم رسید که اسم بت‌های مشرکان در آن ذکر شده است، شیطان عبارت «تلک الغرانیق العلی و ان شفاعتهن لترجی: اینها پرندگان زیبای بلندمقامی‌اند و از آنها امید شفاعت می‌رود» را بر زبان پیامبر(ص) جاری ساخت! جبرئیل نازل شد و حضرت را از شیطانی‌بودن این جمله آگاه کرد. مفسران این افسانه را رد کرده‌اند و آن را برخلاف [[عصمت|عصمت پیامبر(ص)]] و خلاف [[وحی]] دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴/۳۹۶–۳۹۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۴/۱۵۶–۱۵۹.</ref> مفسران [[اهل سنت]] نیز این داستان را ساختگی و مردود شمرده‌اند.<ref>قطب، فی ظلال القرآن، ۶/۳۴۲۲؛ شیخ‌زاده، حاشیه محی‌الدین شیخ‌زاده علی تفسیر القاضی البیضاوی‏، ۶/۱۲۴–۱۲۵.</ref> رشدی در این کتاب به [[ابراهیم(ع)]]، [[موسی(ع)]] و [[عیسی(ع)]] اهانت کرده است و پیامبر اسلام(ص) را از نظر اخلاقی ـ نعوذ بالله ـ فاسد و اهل عیش و نوش و جبرئیل را نیز هنرپیشه معرفی کرده است<ref>معاونت فرهنگی، دسیسه آیات شیطانی، ۳۵–۳۶.</ref> و در نهایت به [[انقلاب اسلامی]] و [[امام‌خمینی]] اتهام زده است. این کتاب در چهارم مهر ۱۳۶۷ش/ ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۸م در لندن منتشر شد.
 == واکنش امام‌خمینی ==
 [[امام‌خمینی]] در ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ در پیامی به همه مسلمانان غیور حکم اعدام سلمان رشدی را صادر کرد و در آن که با [[کلمه استرجاع]] «إنا للَّه و إنا إلیه راجعون‏» آغاز می‌شد، خطاب به آنان نوشت: «مؤلف کتاب آیات شیطانی که علیه [[اسلام]]، [[پیامبر(ص)]] و [[قرآن]]، کتابی چاپ و منتشر کرده است و نیز ناشران مطلع از محتوای کتاب، محکوم به [[اعدام]] هستند». ایشان از مسلمانان خواست در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنان را اعدام کنند تا دیگر کسی جرئت توهین به مقدسات اسلام را به خود ندهد و افزود هر کسی در این راه کشته شود، به خواست خدا [[شهید]] محسوب می‌شود. ایشان افزود اگر کسی به مؤلف کتاب دسترسی دارد، ولی قدرت اعدام او را ندارد، وی را به مردم معرفی کند تا به جزای اعمالش برسد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۶۳.</ref> چهار روز پس از صدور حکم اعدام رشدی، ۲۹ بهمن ۱۳۶۷ دفتر امام‌خمینی با اشاره به نسبت دروغی که رسانه‌های بیگانه به مسئولان [[جمهوری اسلامی]] دربارهٔ لغو حکم اعدام در صورت توبه رشدی، داده بودند، به نقل از امام‌خمینی یادآور شد سلمان رشدی اگر [[توبه]] کند و [[زاهد]] زمان هم گردد، بر هر مسلمانی واجب است جان و مال و تمامی همّ خود را در اعدام وی به کار گیرد و اگر غیر مسلمانی از مکان او مطلع گردد و قادر باشد سریع‌تر از مسلمانان، او را اعدام کند، بر مسلمانان واجب است آنچه را که در قبال این عمل می‌خواهد به عنوان جایزه یا مزد عمل به او بپردازند.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۶۸.</ref>