سیدمصطفی علم‌الهدی

علم‌الهدی، سید مصطفی؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. سید مصطفی علم‌الهدی در سال ۱۳۰۷ ش در خانواده‌ای روحانی در شهر شوشتر به دنیا آمد. پدرش سید مرتضی علم‌الهدی و جدش سید محمدرضا قدسی موسوی جزائری، ملقب به «علم‌الهدی» از روحانیان برجسته و شاخص خوزستان بودند. سید مصطفی علم‌الهدی در کودکی همراه با خانواده به عراق رفت و در نجف اشرف مقیم شد. او در همان شهر به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در همان‌جا و نزد سید محمدجعفر مروج جزائری و شیخ مجتبی لنکرانی خواند. سپس دروس سطح حوزوی را در حوزه علمیه نجف اشرف نزد آقایان سید علی طباطبایی تبریزی، شیخ محمدتقی بروجردی، شیخ محمد فاضل قایینی و شیخ مجتبی لنکرانی به پایان رساند. هم‌زمان در درس هیئت شیخ مرتضی مدرس گیلانی شرکت می‌کرد. او سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات میرزا حسن یزدی، سید محسن طباطبایی حکیم و سید ابوالقاسم موسوی خویی حضور یافت. علم‌الهدی در سال ۱۳۳۱ ش به کشور بازگشت و به قم رفت و در حوزه علمیه آن شهر از درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی‌بروجردی، امام خمینی، سید محمد داماد یزدی و سید کاظم شریعتمداری بهره برد. درباره سال‌های دقیق حضور او در درس‌های خارج فقه و اصول امام خمینی گزارشی در دست نیست، ولی می‌توان گفت که از سال ۱۳۳۱ ش (سال ورود به قم) تا سال ۱۳۴۳ ش و تبعید امام خمینی به خارج از کشور، در درس‌های ایشان در مساجد محمدیه، سلماسی و اعظم قم حضور می‌یافته است. در کنار حضور در درس‌های خارج فقه و اصول، دروس حکمت و تفسیر قرآن را هم نزد علامه سید محمدحسین طباطبایی خواند (جواهر کلام ج ۴، ۱۹۷۱). او با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت. وقتی در تیر ۱۳۴۲ جمعی از روحانیان سراسر کشور با هدف اعتراض به حکومت پهلوی به سبب دستگیری و حبس امام خمینی در تهران، به این تهران رفتند، علم‌الهدی ازجمله روحانیانی بود که به آن شهر رفت و در جلسات روحانیان مبارز در تهران حضور می‌یافت و همراه با آنان اعلامیه‌هایی را علیه حکومت پهلوی و در حمایت از امام خمینی امضا می‌کرد. ازجمله در آستانه برگزاری انتخابات دوره بیست و یکم مجلس شورای ملی، همراه با روحانیت مبارز مهاجر به تهران اعلامیه‌ای صادر کرد و با اشاره به دستگیری و ادامه حبس امام خمینی در تهران، از مردم خواستند در آن انتخابات فرمایشی و نمایشی شرکت نکنند. آنان همچنین در اعلامیه فوق خواستار آزادی امام خمینی شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۹۵ ـ ۹۷). در هفتم شهریور ۱۳۴۲ هم نامه‌ای را به سید محمود علایی طالقانی، روحانی زندانی در زندان قصر ارسال کردند و اعتراض خود را به تداوم حبس او و همچنین آقایان مهدی بازرگان و یدالله سحابی ابراز کردند و خواستار آزادی آنان شدند (همان، ۹۹). سید مصطفی علم‌الهدی که در سال ۱۳۴۴ ش از مدرسان حوزه علمیه قم بود، پس از اطلاع از عزیمت امام خمینی از ترکیه به نجف اشرف، همراه با جمعی از فضلا و مدرسان حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امام خمینی، خوشوقتی خود را از انتقال ایشان به «محیط مناسب‌تر» نجف اشرف ابراز کردند و با اشاره به محرومیت حوزه علمیه قم از حضور ایشان، تأکید نمودند «در آینده بسیار نزدیک با مراجعت حضرتعالی به قم، مردم ایران از نعمت رهبری‌های ارزنده آن زعیم عالی‌قدر که موجب تأمین مصالح اسلام و مسلمین است، بهره‌مند گردند» (همان، ۱۷۲). سپس همراه با جمعی از فضلا و محصلان و مدرسان حوزه علمیه قم، در نامه‌ای دیگر به امام خمینی، ادامه تبعید ایشان را به جرم «دفاع از قرآن و حقوق ملت اسلام و حمایت از استقلال و تمامیت ارضی کشور» محکوم کردند و اعلام نمودند که «ملت شریف مسلمان ایران و حوزه علمیه قم از منویات مقدس آن قائد عظیم‌الشأن پیروی می‌کنند و برای تأمین و اجرای آن از هیچ‌گونه فداکاری دریغ» نمی‌کنند. آنان همچنین از جهاتی، انتقال ایشان از ترکیه به نجف اشرف را مایه خرسندی دانستند و خواستار رفع موانع بازگشت ایشان به کشور شدند (سیر مبارزات امام در آیینه اسناد ساواک، ج ۵، ۳۷۲ ـ ۳۶۹؛ روحانی، ج ۱، ۸۷۶ ـ ۸۷۷؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۷۸ ـ ۱۷۳). علم‌الهدی سپس به عراق رفت و در نجف اشرف با امام خمینی دیدار کرد و وجوهات شرعیه را به ایشان تقدیم نمود (سیر مبارزات امام در آینه اسناد ساواک، ج ۱۳، ۴۱۷). پس از آن در ارسال وجوهات شرعیه برای امام خمینی فعال بود (سیر مبارزات امام...، ج ۱۶، ۳۷۲). سید مصطفی علم‌الهدی در سال ۱۳۵۲ ش و پس درگذشت پدرش که از عالمان برجسته اهواز بود، به آن شهر رفت و به مبارزات سیاسی در آن شهر ادامه داد. به سبب تداوم این فعالیت‌ها، بارها دستگیر و زندانی شد و سپس از اهواز تبعید شد و مدتی در قم به سر برد. او پس از رحلت مشکوک سید مصطفی خمینی، همراه با روحانیان مبارز اهواز با صدور اعلامیه‌ای اعلام کردند که در مسجد جامع اهواز مجلس ختمی برگزار خواهند کرد و مردم را به شرکت در آن مجلس دعوت کردند (دوانی، ج ۶، ۵۲۷). پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به بیت مراجع تقلید در قم هم جامعه روحانیت مبارز خوزستان، با ارسال نامه‌ای به آیت‌الله شریعتمداری (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۸۶) و آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، آن اقدام را محکوم نمودند (همان، ۲۸۷، ۲۹۴ ـ ۲۹۵). در ۲۶ دی ۱۳۵۷ نیز همراه با روحانیان مبارز اهواز، در پیامی خطاب به مردم ایران، آنان را به تداوم مبارزه تا پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی فراخواندند و بر ضرورت هوشیاری در برابر توطئه‌های حکومت پهلوی تأکید کردند (همان، ۵۳۷ ـ ۵۳۸). علم‌الهدی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های مذهبی در اهواز ادامه داد و با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، در کنار رزمندگان بود. او در سال ۱۳۶۱ ش به قم بازگشت و تا پایان عمر در آن شهر به تدریس و تحقیق پرداخت. در کنار آن به فعالیت‌های عام‌المنفعه دست می‌زد که از آن جمله می‌توان به تأسیس بیمارستان و زایشگاه اسلامی اهواز، تأسیس دارالعلم و مؤسسه علوم دینی و تبلیغات اسلامی در آن شهر و تدریس دروس حوزوی و برگزاری کلاس‌های اصول عقاید اسلامی در آنجا، تأسیس صندوق قرض‌الحسنه اسلامی اهواز، تأسیس صندوق کمک به محرومان، تأسیس مؤسسه جشن‌های اسلامی در همان شهر و تأسیس مؤسسه دارالعصمه ویژه بانوان اشاره کرد. سید مصطفی علم‌الهدی در ۲۶ آبان ۱۳۷۶ ش در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی، در صحن حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد (جواهرکلام ج ۴، ۱۹۷۱). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، ج ۴، قم، انصاریان؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۶، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ روحانی، سید حمید (۱۳۶۱)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج ۱، بی جا، بی نا؛ سیر مبارزات امام خمینی در آیینه اسناد ساواک (۱۳۸۷)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ علم، محمدرضا (۱۳۸۵)، انقلاب اسلامی در اهواز، ج ۲، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.