خلود عذاب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''خلود عذاب'''، همان حیات یا عذاب ابدی در عالم آخرت است که همیشه ماندن و بقای طولانی از ویژگی‌های آن می‌باشد.

خلود در اصطلاح کلامی به معنای جاودانگی و یکی از اوصاف جهان آخرت است.<ref>فخر رازی، تفسیر کبیر، ج۱، ص۴۸۸؛ بیهقی، تاج المصادر، ج۱، ص۱۳.</ref> در برخی آیات الهی به صراحت درباره جایگاه اهل کفار و مشرکین از واژه خلود عذاب استفاده شده است.<ref>هود: ۱۰۶ و ۱۰۷؛ زخرف: ۷۷.</ref> درباره خلود اهل جهنم روایات فراوانی ذکر شده است و عذاب دائم را مختص کافران و مشرکان دانسته شده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۸، ص۳۴ و ۳۵۱؛ شیخ صدوق، التوحید، ص۴۰۷-۴۰۸؛ طباطبائی، المیزان، ج۱ ص۴۱۲.</ref>

در مباحث کلامی درباره خلود عذاب برخی انسان‌ها مطالب فراوانی بیان شده است؛ اما در مورد اینکه مؤمن گناهکار نیز خالد در جهنم است یا خیر مورد اختلاف است..<ref>شیخ مفید، مصنفات، ج۴، ص۴۷؛ علامه حلّی، کشف المراد، ص۴۱۴؛ شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۱۳۹.</ref> در این میان برخی اهل معرفت فقط نگاه خاصی در این زمینه دارند که معرکه آراء اندیشمندان اسلامی شده است.<ref>ابن عربی، الفتوحات، ج۳، ص۷۷؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ج۹، ص۳۴۹-۳۵۴.</ref>

امام‌خمینی نیز به پیروی از حکمای الهی و عرفای اسلامی در آثار خویش به بحث خلود در عذاب پرداخته و خلود در آتش را از ضروریات دین می‌داند..<ref>امام‌خمینی، تهذیب الاصول، ج۲، ص۳۴۴؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، ص۷۶؛ شرح چهل حدیث، ص۲۱؛ تقریرات فلسفه، ج۳، ص۰۶۰۷-۶۰۸؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل ص۴۴-۴۵.</ref>

مسئله خلود عذاب الهی، به عنوان کیفر اخروی برای برخی گناهکاران، جایگاه بسیار مهم و قابل توجهی در معادشناسی اندیشمندان مسلمان دارد. وجود دیدگاه‌های متفاوت و مناقشات آشکار در این باب، نشان‌دهنده توجه عمیق به این مسئله است. یکی از اساسی‌ترین موارد اختلاف، مربوط به تعیین مصداق برای مفهوم خلود عذاب و اینکه چه کسانی در آخرت مشمول خلود عذاب می‌شوند. برخی از متکلمان بر این اعتقادند که خلود عذاب برای مرتکبین گناهان کبیره می‌باشد.<ref>مقالات الاسلامیین، ص۶۵؛ صاحبی، حکمت معنوی، ص۷۹۸.</ref> اکثر متکلمان اسلامی براین باورند که گناهانی جز شرک و کفر را خداوند می‌آمرزد و تنها مشرکین و کفار در عذاب دائمی خواهند بود.<ref>شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۱۳۹.</ref>؛ لکن برخی اهل معرفت برخلاف نظر متکلمان اسلامی، بجای خلود عذاب، صراحتاً از انقطاع عذاب سخن گفته‌اند و معتقدند که هیچ یک از اهل ایمان و اهل کفر در عذاب دائم نخواهند ماند.<ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، ج۳، ص۷۷؛ فصوص الحکم، ص۱۶۹.</ref>

ابن‌عربی، با ارائه تعریف خاص از عذاب در صدد است که با دگرگون ساختن معنای عذاب، تصویری خاص از معاد داشته باشد، ایشان عذاب را از ریشه «عَذب» یعنی گوارا می‌داند و معتقد است اهل دوزخ به سبب سپری شدن زمان و تکرار اَلَم، به آتش دوزخ عادت کرده با آن مأنوس شده‌اند و در این حال رحمت الهی شامل آنان شده و عذاب الهی از آنان مرتفع می‌گردد.<ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ص۶۶۳؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ج۹، ص۳۴۹.</ref>

قائلین به انقطاع عذاب برای ادعای خود دلائلی بیان کرده‌اند.<ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، ج۳، ص۲۵ و ۷۷؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ج۹، ص۳۴۸-۳۵۴.</ref> از جمله اینکه هر انسانی فطرتاً و در نهان خویش موحد است، منتها بعضی از باب خطای در تطبیق، تقلیداً یا به خاطر جهل مرکب، بیراهه می‌روند و شرک را که خلاف فطرت است بر خویش تحمیل می‌کنند. این گرده به مقداری که زایل کننده ظلمت شرک است، عذاب می‌شوند و بعد از پاک شدن و ظاهر شدن فطرتشان عذابشان قطع می‌شود؛ زیرا شرک عرض غریب است و بالاخره زایل می‌شود و آنچه می‌ماند فطرت است.<ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، ج۳، ص۲۵؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ج۹، ص۳۵۱-۳۵۲.</ref> امام‌خمینی ضمن نقل قول از دیگران، خلود در آتش را از ضروریات دین دانسته و معتقد است؛ علت خلود در جهنم، زوال ایمان به واسطه بعضی از ملکات نفسانی است.<ref>امام‌خمینی، تهذیب الاصول، ج۲، ص۳۴۴؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص۷۶؛ شرح چهل حدیث، ص۲۱.</ref>

امام‌خمینی معتقد است که فطرت الهی که انسان‌ها همگی از آن خلق شده‌اند، ممکن است در دام حجاب‌های مختلف گرفتار شود، اما ممکن نیست که تمام فطرت الهی توسط قوای شیطانی از قبیل شهوی و غضبی نابود شود، بلکه فقط می‌تواند مورد غفلت و در سایه قوای شیطانی قرار بگیرد؛ ازاین‌رو در روز قیامت شاید به نور پروردگار، فطرت الهی انسان‌ها نیز بیدار شده و مورد لطف الهی قرار گیرد.<ref>امام‌خمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۶۰۷-۶۰۸؛ الطلب و الاراده، ص۸۸-۸۹؛ صاحبی، حکمت معنوی، ص۸۰۱-۸۰۲.</ref>

عذاب آخرت یا همان جهنم، امری است که از سوی خداوند برای انسان‌های گناهکار اعم از مؤمن گناهکار و کافر وعده داده شده است. تا در آن عذاب پالایش و تصفیه گردد یا در آن خالد بماند.<ref>قراملکی، پاسخ به شبهات کلامی، ص ۳۲۸-۳۳۲.</ref> امام‌خمینی نیز آتش دوزخ و عذاب جهنم را در حقیقت صورت رحمت الهی می‌داند که موجب وصول گناهکاران به کمالات عالیه می‌باشد به این معنا که عذاب، هیئات ظلمانی و رذایل نفسانی را که معلول معصیت و گناه است از بین می‌برد و گناهکار را آماده دریافت رحمت الهی می‌کند، بنابراین وجود عذاب جهنم و مواقف قیامت عنایتی از سوی خداوند متعال است و آن کس که می‌تواند پاک شود، پاک شده و آن کس که قرار همیشگی او در جهنم و خالد در آن است نیز مشخص می‌گردد.<ref>امام‌خمینی، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، ص۱۶۳-۱۶۴؛ الطلب والاراده، ص۸۸-۸۹؛ صاحبی، حکمت معنوی، ص۷۹۷.</ref>

[[رده:پروژه عقلی]]