سیدمهدی حسینی روحانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | {{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | ||
| عنوان =سیدمهدی حسین روحانی | | عنوان = سیدمهدی حسین روحانی | ||
| تصویر =سیدمهدی حسین روحانی قمی.jpg | | تصویر = سیدمهدی حسین روحانی قمی.jpg | ||
| سرشناسی = از شاگردان امام‌خمینی | |||
| نام کامل = سیدمهدی حسین روحانی | |||
| سرشناسی = | | تاریخ تولد = ۱۳۰۳ش | ||
| نام کامل = | | زادگاه = قم | ||
| خویشاوندان سرشناس = سیدابوالحسن روحانی (پدر) سیدصادق حسینی روحانی (جد) | |||
| استادان = [[امام‌خمینی]]، [[آیت‌الله بروجردی]]، [[علامه طباطبایی]]، [[جعفر صبوری قمی]]، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدمحمد محقق داماد، [[سیداحمد خوانساری]]، میرزا باقر زنجانی و... | |||
| تاریخ تولد =۱۳۰۳ش | |||
| زادگاه =قم | |||
| خویشاوندان سرشناس = | |||
| استادان = | |||
| شاگردان = | | شاگردان = | ||
| محل تحصیل = | | محل تحصیل = قم و نجف | ||
| تالیفات = بحوث مع اهل السنه والسلفیه، الوتر ثلاث رکعات، تحقیق درباره تعیین قبله از راه دور، احادیث اهل‌البیت(ع) عن طرق اهل السنه و... | |||
| سیاسی =مبارزه با [[رژیم پهلوی]]، حمایت از [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]]، عضو [[مجلس خبرگان رهبری]] | |||
| اجتماعی = عضو هیئت‌مدیره جامعه اسلامی ناصحین قم، مؤسس جلسات تفسیر قرآن در قم، عضو شورای فقهی بررسی مسائل جدید جامعه اسلامی | |||
| تالیفات = | |||
| سیاسی = | |||
| اجتماعی = | |||
| امضا = | | امضا = | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
| خط ۳۳: | خط ۱۹: | ||
== زادگاه و خاندان == | == زادگاه و خاندان == | ||
سیدمهدی حسینی روحانی معروف به روحانی قمی در سال ۱۳۰۳ش در [[قم]] و در خانواده‌ای روحانی به دنیا به دنیا آمد. اجداد او از روحانیان شاخص قم به شمار می‌رفتند؛ پدرش سیدابوالحسن روحانی نیز از عالمان برجسته قم و از خواص اصحاب [[سیدحسین بروجردی|آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی]] بود. جدش آیت‌الله سیدصادق حسینی روحانی نیز از مراجع تقلید مقیم قم در زمان خود و از مدرسان برجسته دروس حوزوی در آن شهر به شمار می‌رفت. همچنین جد مادری او حاج سیدفخرالدین حسینی سیدی قمی، شیخ‌العلمای قم و از نوادگان میرزای قمی، صاحب قوانین و هم‌بحث و هم‌درس [[عبدالکریم حائری یزدی|آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی]] بود.<ref>شریف‌رازی، ج۲، ص۱۶۲-۱۴۳؛ جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۵؛ «درگذشتگان: آیت‌الله...»، ص۱۱۲.</ref> | سیدمهدی حسینی روحانی معروف به روحانی قمی در سال ۱۳۰۳ش در [[قم]] و در خانواده‌ای روحانی به دنیا به دنیا آمد. اجداد او از روحانیان شاخص قم به شمار می‌رفتند؛ پدرش سیدابوالحسن روحانی نیز از عالمان برجسته قم و از خواص اصحاب [[سیدحسین بروجردی|آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی]] بود. جدش آیت‌الله سیدصادق حسینی روحانی نیز از مراجع تقلید مقیم قم در زمان خود و از مدرسان برجسته دروس حوزوی در آن شهر به شمار می‌رفت. همچنین جد مادری او حاج سیدفخرالدین حسینی سیدی قمی، شیخ‌العلمای قم و از نوادگان میرزای قمی، صاحب قوانین و هم‌بحث و هم‌درس [[عبدالکریم حائری یزدی|آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی]] بود.<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۲، ص۱۶۲-۱۴۳؛ جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۵؛ «درگذشتگان: آیت‌الله...»، ص۱۱۲.</ref> | ||
== تحصیل == | == تحصیل == | ||
سیدمهدی حسینی روحانی خواندن و نوشتن و مقدمات دروس حوزوی را نزد پدرش خواند. حاشیه و شرح شمسیه را هم نزد سیدمرتضی علوی فریدنی فراگرفت و مطول را پیش میرزا محمدعلی ادیب تهرانی آموخت. در درس سیوطی و شرح لمعه هم از شاگردان [[جعفر صبوری قمی|شیخ جعفر صبوری قمی]] و شیخ عبدالرزاق قائنی بود.<ref>عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۴-۱۵؛ محدثی، ص۱۴.</ref> او آن درس‌ها را با شیخ محمدحسین قائنی مباحثه می‌کرد.<ref>عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی.</ref> آنگاه در سال ۱۳۲۲ش به عراق رفت و در [[حوزه علمیه نجف اشرف]] رسایل را پیش میرزا حسن یزدی، مکاسب را نزد سیدیحیی یزدی و قسمتی از کفایه‌الاصول را نزد میرزا باقر زنجانی خواند.<ref>عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۵.</ref> او در سال ۱۳۲۳ش به قم بازگشت و قسمت دیگری از رسایل (باب برائت و اشتغال)<ref> | سیدمهدی حسینی روحانی خواندن و نوشتن و مقدمات دروس حوزوی را نزد پدرش خواند. حاشیه و شرح شمسیه را هم نزد سیدمرتضی علوی فریدنی فراگرفت و مطول را پیش میرزا محمدعلی ادیب تهرانی آموخت. در درس سیوطی و شرح لمعه هم از شاگردان [[جعفر صبوری قمی|شیخ جعفر صبوری قمی]] و شیخ عبدالرزاق قائنی بود.<ref>عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۴-۱۵؛ محدثی، ص۱۴.</ref> او آن درس‌ها را با شیخ محمدحسین قائنی مباحثه می‌کرد.<ref>عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی.</ref> آنگاه در سال ۱۳۲۲ش به عراق رفت و در [[حوزه علمیه نجف اشرف]] رسایل را پیش میرزا حسن یزدی، مکاسب را نزد سیدیحیی یزدی و قسمتی از کفایه‌الاصول را نزد میرزا باقر زنجانی خواند.<ref>عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۵.</ref> او در سال ۱۳۲۳ش به قم بازگشت و قسمت دیگری از رسایل (باب برائت و اشتغال)<ref>عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۵.</ref> و همچنین قسمت‌هایی از فرائد و قسمتی از مکاسب را نزد [[امام‌خمینی]] فراگرفت.<ref>«حوزه باید به...» ص۳۴؛ «مصاحبه با آیت‌الله...»، ص۱۷-۱۸؛ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۸۶.</ref> با استناد به مصاحبه او می‌توان گفت که یک سال (تا ورود آیت‌الله [[سیدحسین بروجردی|سیدحسین طباطبایی بروجردی]] به قم) در درس امام‌خمینی شرکت داشته است. او بخش‌های از مکاسب را نزد شیخ عبدالرزاق قائنی و کفایه‌الاصول را پیش شیخ محمدعلی حائری کرمانی خواند و در فلسفه و کلام و تفسیر قرآن از درس علامه سیدمحمدحسین طباطبایی بهره‌مند شد. علاوه بر آن، مدتی هم در درس فقه و اصول ایشان حضور یافت.<ref>محدثی، حیات نیکان، ص۱۵.</ref> از سال ۱۳۲۴ش و با آغاز درس خارج فقه و اصول آیت‌الله بروجردی در [[حوزه علمیه قم]]، تحصیل دروس خارج فقه و اصول را نزد ایشان آغاز کرد و هم‌زمان از درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدمحمد محقق داماد و [[سیداحمد خوانساری|سیداحمد موسوی خوانساری]] استفاده می‌کرد. آنگاه به تدریس دروس سطح در حوزه علمیه قم پرداخت.<ref>«حوزه باید به...»، ص۳۴؛ «مصاحبه با آیت‌الله...»، ص۱۸.</ref> او ابتدا به تدریس دروس سطح پرداخت و سپس تدریس درس خارج فقه (خمس) و خارج اصول را آغاز کرد. حسینی روحانی هم‌زمان با تحصیل و تدریس، همراه با افرادی چون آیات [[سیدموسی شبیری زنجانی]]، میرزا علی احمدی میانجی، [[احمد آذری قمی]] و جمعی دیگر، به بحث و بررسی پیرامون مطالعات قرآنی و تفسیر می‌پرداخت که این جلسات سال‌ها استمرار داشت.<ref>مصاحبه با آیت‌الله...»، ص۱۸؛ خاطرات حضرت آیت‌الله...، ص۸۹-۹۰.</ref> | ||
او در سال | او در سال ۱۳۲۵ش و در دورانی که حزب توده تبلیغات وسیعی درباره مرام و اندیشه خود داشت، همراه با جمعی از روحانیان ازجمله [[ناصر مکارم شیرازی]]، [[مرتضی مطهری]]، [[سیدمحمد بهشتی|سیدمحمد حسینی بهشتی]]، [[محمد مفتح]]، [[امام‌موسی صدر|سیدموسی صدر]] و... جلساتی را با هدف مقابله فکری و نقد و بررسی اصول [[مارکسیسم]] و فلسفه دیالکتیک تشکیل داد که بازده اندیشه‌ها و بحث‌های خود را در اختیار مؤلفان و نویسندگان قرار می‌دادند و کتاب فیلسوف‌نماها اثر ناصر مکارم شیرازی ثمره و نمونه روشنی از آن جلسات بود.<ref>عالم ربانی: آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۶.</ref> یکی دیگر از فعالیت‌های آن کارگروه، تدوین مطالب مطرح‌شده در آن جلسات و ارسال برای انتشار به مجلات و روزنامه‌ها بود. علاوه بر آن، همراه با جمعی دیگر ازجمله شیخ علی احمدی میانجی به بررسی احادیث شیعه و اهل سنت می‌پرداختند و احادیث مربوط به [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت]] را استخراج می‌کردند که نتیجه آن کتاب احادیث اهل‌البیت علیهم‌السلام عن طرق اهل السنه بود.<ref>«حوزه باید به...» ص۳۴؛ «مصاحبه با آیت‌الله...»، ص۱۹؛ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۹۰-۳۹۲.</ref> | ||
همچنین همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم، طرح‌هایی را برای اصلاح حوزه علمیه قم به آیت‌الله بروجردی ارائه داد که این طرح شالوده بنیاد «[[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]]» بود.<ref>خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۹۴-۳۹۵.</ref> او از سال ۱۳۴۱ ش همراه با دیگر مدرسان حوزه علمیه قم، به حمایت از امام‌خمینی و مقابله با سیاست‌های حکومت پهلوی پرداخت و در این زمینه اعلامیه‌هایی را تهیه و امضا کرد.<ref>اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۶، ۱۱۰، ۱۳۰، ۱۵۰، ۱۶۳، ۱۶۴، ۱۷۴، ۱۸۸، ۱۹۶، ۲۰۴، ۲۵۱، ۲۶۸، ۲۷۲، ۲۹۲، ۲۹۹، ۴۰۵، ۴۲۰، ۴۲۷، ۴۳۴، ۴۳۹، ۴۵۲، ۴۷۶، ۴۷۸، ۴۷۹، ۴۸۲، ۴۹۱، ۵۰۷، ۵۲۱، ۵۲۲، ۵۲۶؛ سیر مبارزات یاران...، ج۲، ص۸۰-۸۳، ۲۱۴-۲۱۵٬۲۳۳-۲۳۶؛ ج۳، ۱۴۰-۱۴۲، ۴۰۸-۴۱۰.</ref> در سال ۱۳۴۳ش همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم در نامه‌ای به [[سیدمحمدهادی میلانی|آیت‌الله سیدمحمدهادی حسینی میلانی]] و [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی|آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]]، با اشاره به موسم تبلیغ و سخت‌گیری‌های حکومت پهلوی علیه امام‌خمینی، خواستار اظهارنظر آن مرجع درباره تجلیل از امام‌خمینی علی‌رغم این سخت‌گیری‌ها شدند. آیات مرعشی نجفی و میلانی هم در پاسخ، بر تجلیل از امام‌خمینی و تکرار مطالبه علما درباره [[بازگشت امام‌خمینی به ایران|بازگشت امام‌خمینی به کشور]] تأکید کردند.<ref>آیت‌الله‌العظمی سید...، ص۲۶۵ ـ ۲۶۹؛ روحانی، ج۲، ص۳۵-۳۷؛ دوانی، ج۵، ص۸۲-۸۴.</ref> وی از امام‌خمینی اجازه‌ای برای تصدی امور شرعیه دریافت کرد و ایشان ذیل معرف او عبارت «معروف هستند» را قید کرده بودند.<ref>صحیفه امام، ج۱، ص۴۷۲.</ref> | |||
== فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی == | == فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی == | ||
او پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]] به تدریس در [[حوزه علمیه قم]] ادامه داد. در کنار فعالیت‌های علمی و حوزوی، در نخستین دوره انتخابات [[مجلس خبرگان رهبری]] از استان مرکزی به آن مجلس راه یافت.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۰)</ref> در دوره دوم آن مجلس نماینده مردم استان مرکزی بود.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۴)</ref> و در سومین دوره مجلس خبرگان رهبری هم نماینده مردم استان قم بود.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۹.</ref> او هم‌زمان با حضور در مجلس خبرگان رهبری، با حکم [[سیدعلی خامنه‌ای]]، رهبر انقلاب اسلامی، به عضویت شورای نه نفره‌ای از فقها برای بررسی مسائل جدید جامعه اسلامی منصوب شد. این جلسات هر دو هفته یک بار تشکیل می‌شد و سیدمهدی روحانی از اعضای ثابت آن جلسات بود.<ref>«شخصیت و آثار...»، ص۵.</ref> | او پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]] به تدریس در [[حوزه علمیه قم]] ادامه داد. در کنار فعالیت‌های علمی و حوزوی، در نخستین دوره انتخابات [[مجلس خبرگان رهبری]] از استان مرکزی به آن مجلس راه یافت.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۰)</ref> در دوره دوم آن مجلس نماینده مردم استان مرکزی بود.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۴)</ref> و در سومین دوره مجلس خبرگان رهبری هم نماینده مردم استان قم بود.<ref>خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۹.</ref> او هم‌زمان با حضور در مجلس خبرگان رهبری، با حکم [[سیدعلی خامنه‌ای]]، رهبر انقلاب اسلامی، به عضویت شورای نه نفره‌ای از فقها برای بررسی مسائل جدید جامعه اسلامی منصوب شد. این جلسات هر دو هفته یک بار تشکیل می‌شد و سیدمهدی روحانی از اعضای ثابت آن جلسات بود.<ref>«شخصیت و آثار...»، ص۵.</ref> | ||
روحانی قمی از مؤسسان «جامعه اسلامی ناصحین قم» بود | روحانی قمی از مؤسسان «جامعه اسلامی ناصحین قم» بود<ref>جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۷.</ref> و در هیئت‌مدیره آن که با هدف [[امر به معروف و نهی از منکر]] در قم شکل گرفته بود، عضویت داشت.<ref>محدثی، حیات نیکان، ص۲۶.</ref> وی عضو هیئت‌علمی مجمع فقه نیز بود.<ref>جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۷.</ref> او از دهه ۱۳۴۰ش جلسه تدریس [[تفسیر|تفسیر قرآن]] را در روزهای پنج‌شنبه و جمعه هر هفته در قم تشکیل می‌داد که بیش از چهل سال ادامه داشت.<ref>خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۹۰.</ref> علاوه بر آن در فرق و ملل و نحل مطالعات گسترده‌ای داشت<ref>شبیری زنجانی، ص۷۱۷)</ref> و مقالاتی در این زمینه در اجلاس‌های علمی ارائه کرده بود که از آن جمله می‌توان به ارائه دو مقاله در کنفرانسی در ترکیه درباره [[تشیع]] و به زبان عربی<ref>محدثی، حیات نیکان، ص۲۷.</ref> و مقاله «فرقه السلفیه و تطوراتها فی التاریخ« به کنفرانس علوم انسانی در ژاپن اشاره کرد.<ref>خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۹۳.</ref> | ||
==تألیفات == | ==تألیفات == | ||
تألیفات روحانی قمی عبارت است از: ۱- بحوث مع اهل السنه والسلفیه. ۲- الوتر ثلاث رکعات (که همراه با نظریات سیدموسی شبیری زنجانی). ۳- تحقیق درباره تعیین قبله از راه دور. ۴- احادیث اهل‌البیت علیهم‌السلام عن طرق اهل السنه (با همکاری حاج شیخ علی احمدی میانجی). ۵- حاشیه بر تفسیر جوامع الجامع. ۶- تفسیر سوره حمد. ۷- تفسیر سوره فجر. ۸- تقریرات درس فقه آیت‌الله محقق داماد. ۹- رساله‌ای در تجوید. ۱۰- یادداشت‌های فقهی.<ref>جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۷.</ref> او گذشته از کتاب‌های فوق، مقالاتی در نشریات مختلف نگاشته است که از آن جمله می‌توان به مقالات «اشاعره» و «فواتح سور» در مکتب اسلام در سال ۱۳۳۸ش، «پیشنهادی برای تعیین خط دقیق قبله«، در مجله نور علم در سال ۱۳۶۳ش، «النظرات الفقهیه و الأاصولیه للشیخ البهائی» در مجله الثقافة الاسلامیه، «فرقه السلفیه و تطوراتها فی التاریخ« (در کنفرانس علوم انسانی ژاپن، به عربی و انگلیسی و انتشاریافته در مجله نور علم)، «مبدأ تاریخ؛ هجری یا میلادی؟» در مجموعه سیمای اسلام، مقدمه بر کتاب سر السعادة (نوشتۀ مرحوم حاج‌آقا احمد روحانی) اشاره کرد. از اقدامات اجتماعی او هم می‌توان به عضویت در هیئت‌امنای خیریه الزهرا در قم اشاره کرد که با هدف رسیدگی به افراد بی‌سرپرست و تهیه جهیزیه برای دختران بی‌سرپرست تشکیل شده بود.<ref>محدثی، ص۲۶.</ref> | تألیفات روحانی قمی عبارت است از: ۱- بحوث مع اهل السنه والسلفیه. ۲- الوتر ثلاث رکعات (که همراه با نظریات سیدموسی شبیری زنجانی). ۳- تحقیق درباره تعیین قبله از راه دور. ۴- احادیث اهل‌البیت علیهم‌السلام عن طرق اهل السنه (با همکاری حاج شیخ علی احمدی میانجی). ۵- حاشیه بر تفسیر جوامع الجامع. ۶- تفسیر سوره حمد. ۷- تفسیر سوره فجر. ۸- تقریرات درس فقه آیت‌الله محقق داماد. ۹- رساله‌ای در تجوید. ۱۰- یادداشت‌های فقهی.<ref>جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۷.</ref> او گذشته از کتاب‌های فوق، مقالاتی در نشریات مختلف نگاشته است که از آن جمله می‌توان به مقالات «اشاعره» و «فواتح سور» در مکتب اسلام در سال ۱۳۳۸ش، «پیشنهادی برای تعیین خط دقیق قبله«، در مجله نور علم در سال ۱۳۶۳ش، «النظرات الفقهیه و الأاصولیه للشیخ البهائی» در مجله الثقافة الاسلامیه، «فرقه السلفیه و تطوراتها فی التاریخ« (در کنفرانس علوم انسانی ژاپن، به عربی و انگلیسی و انتشاریافته در مجله نور علم)، «مبدأ تاریخ؛ هجری یا میلادی؟» در مجموعه سیمای اسلام، مقدمه بر کتاب سر السعادة (نوشتۀ مرحوم حاج‌آقا احمد روحانی) اشاره کرد. از اقدامات اجتماعی او هم می‌توان به عضویت در هیئت‌امنای خیریه الزهرا در قم اشاره کرد که با هدف رسیدگی به افراد بی‌سرپرست و تهیه جهیزیه برای دختران بی‌سرپرست تشکیل شده بود.<ref>محدثی، حیات نیکان، ص۲۶.</ref> | ||
علاوه بر آن، یادداشت‌های فراوانی از او درباره فرق مختلف مذهبی بر جای مانده بود که مبنای سیدحسن خمینی در تألیف کتاب فرهنگ فرق اسلامی گردید. | علاوه بر آن، یادداشت‌های فراوانی از او درباره فرق مختلف مذهبی بر جای مانده بود که مبنای [[سیدحسن خمینی]] در تألیف کتاب فرهنگ فرق اسلامی گردید. | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
سیدمهدی روحانی در ۳ آذر ۱۳۷۹ درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط محمدتقی بهجت، در مسجد بالاسر [[حرم حضرت فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد.<ref>محدثی، ص۳۱؛ «درگذشتگان: آیت‌الله روحانی»، ص۱۱۳.</ref> | سیدمهدی روحانی در ۳ آذر ۱۳۷۹ درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط محمدتقی بهجت، در مسجد بالاسر [[حرم حضرت فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد.<ref>محدثی، حیات نیکان، ص۳۱؛ «درگذشتگان: آیت‌الله روحانی»، ص۱۱۳.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۷۲: | خط ۶۰: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[رده:پروژه شاگردان]] | [[رده:مقاله‌های ارزیابی‌شده/پروژه شاگردان]] | ||
[[رده:شاگردان امام‌خمینی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۹ آذر ۱۴۰۳، ساعت ۱۰:۲۷
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سیدمهدی حسین روحانی |
| تاریخ تولد | ۱۳۰۳ش |
| زادگاه | قم |
| خویشاوندان سرشناس | سیدابوالحسن روحانی (پدر) سیدصادق حسینی روحانی (جد) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، آیت‌الله بروجردی، علامه طباطبایی، جعفر صبوری قمی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدمحمد محقق داماد، سیداحمد خوانساری، میرزا باقر زنجانی و... |
| محل تحصیل | قم و نجف |
| تألیفات | بحوث مع اهل السنه والسلفیه، الوتر ثلاث رکعات، تحقیق درباره تعیین قبله از راه دور، احادیث اهل‌البیت(ع) عن طرق اهل السنه و... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی، حمایت از نهضت امام‌خمینی، عضو مجلس خبرگان رهبری |
| اجتماعی | عضو هیئت‌مدیره جامعه اسلامی ناصحین قم، مؤسس جلسات تفسیر قرآن در قم، عضو شورای فقهی بررسی مسائل جدید جامعه اسلامی |
سیدمهدی حسینی روحانی، از شاگردان درس سطح امام‌خمینی.
زادگاه و خاندان
سیدمهدی حسینی روحانی معروف به روحانی قمی در سال ۱۳۰۳ش در قم و در خانواده‌ای روحانی به دنیا به دنیا آمد. اجداد او از روحانیان شاخص قم به شمار می‌رفتند؛ پدرش سیدابوالحسن روحانی نیز از عالمان برجسته قم و از خواص اصحاب آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی بود. جدش آیت‌الله سیدصادق حسینی روحانی نیز از مراجع تقلید مقیم قم در زمان خود و از مدرسان برجسته دروس حوزوی در آن شهر به شمار می‌رفت. همچنین جد مادری او حاج سیدفخرالدین حسینی سیدی قمی، شیخ‌العلمای قم و از نوادگان میرزای قمی، صاحب قوانین و هم‌بحث و هم‌درس آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی بود.[۱]
تحصیل
سیدمهدی حسینی روحانی خواندن و نوشتن و مقدمات دروس حوزوی را نزد پدرش خواند. حاشیه و شرح شمسیه را هم نزد سیدمرتضی علوی فریدنی فراگرفت و مطول را پیش میرزا محمدعلی ادیب تهرانی آموخت. در درس سیوطی و شرح لمعه هم از شاگردان شیخ جعفر صبوری قمی و شیخ عبدالرزاق قائنی بود.[۲] او آن درس‌ها را با شیخ محمدحسین قائنی مباحثه می‌کرد.[۳] آنگاه در سال ۱۳۲۲ش به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف اشرف رسایل را پیش میرزا حسن یزدی، مکاسب را نزد سیدیحیی یزدی و قسمتی از کفایه‌الاصول را نزد میرزا باقر زنجانی خواند.[۴] او در سال ۱۳۲۳ش به قم بازگشت و قسمت دیگری از رسایل (باب برائت و اشتغال)[۵] و همچنین قسمت‌هایی از فرائد و قسمتی از مکاسب را نزد امام‌خمینی فراگرفت.[۶] با استناد به مصاحبه او می‌توان گفت که یک سال (تا ورود آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی به قم) در درس امام‌خمینی شرکت داشته است. او بخش‌های از مکاسب را نزد شیخ عبدالرزاق قائنی و کفایه‌الاصول را پیش شیخ محمدعلی حائری کرمانی خواند و در فلسفه و کلام و تفسیر قرآن از درس علامه سیدمحمدحسین طباطبایی بهره‌مند شد. علاوه بر آن، مدتی هم در درس فقه و اصول ایشان حضور یافت.[۷] از سال ۱۳۲۴ش و با آغاز درس خارج فقه و اصول آیت‌الله بروجردی در حوزه علمیه قم، تحصیل دروس خارج فقه و اصول را نزد ایشان آغاز کرد و هم‌زمان از درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدمحمد محقق داماد و سیداحمد موسوی خوانساری استفاده می‌کرد. آنگاه به تدریس دروس سطح در حوزه علمیه قم پرداخت.[۸] او ابتدا به تدریس دروس سطح پرداخت و سپس تدریس درس خارج فقه (خمس) و خارج اصول را آغاز کرد. حسینی روحانی هم‌زمان با تحصیل و تدریس، همراه با افرادی چون آیات سیدموسی شبیری زنجانی، میرزا علی احمدی میانجی، احمد آذری قمی و جمعی دیگر، به بحث و بررسی پیرامون مطالعات قرآنی و تفسیر می‌پرداخت که این جلسات سال‌ها استمرار داشت.[۹]
او در سال ۱۳۲۵ش و در دورانی که حزب توده تبلیغات وسیعی درباره مرام و اندیشه خود داشت، همراه با جمعی از روحانیان ازجمله ناصر مکارم شیرازی، مرتضی مطهری، سیدمحمد حسینی بهشتی، محمد مفتح، سیدموسی صدر و... جلساتی را با هدف مقابله فکری و نقد و بررسی اصول مارکسیسم و فلسفه دیالکتیک تشکیل داد که بازده اندیشه‌ها و بحث‌های خود را در اختیار مؤلفان و نویسندگان قرار می‌دادند و کتاب فیلسوف‌نماها اثر ناصر مکارم شیرازی ثمره و نمونه روشنی از آن جلسات بود.[۱۰] یکی دیگر از فعالیت‌های آن کارگروه، تدوین مطالب مطرح‌شده در آن جلسات و ارسال برای انتشار به مجلات و روزنامه‌ها بود. علاوه بر آن، همراه با جمعی دیگر ازجمله شیخ علی احمدی میانجی به بررسی احادیث شیعه و اهل سنت می‌پرداختند و احادیث مربوط به اهل‌بیت را استخراج می‌کردند که نتیجه آن کتاب احادیث اهل‌البیت علیهم‌السلام عن طرق اهل السنه بود.[۱۱]
همچنین همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم، طرح‌هایی را برای اصلاح حوزه علمیه قم به آیت‌الله بروجردی ارائه داد که این طرح شالوده بنیاد «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم» بود.[۱۲] او از سال ۱۳۴۱ ش همراه با دیگر مدرسان حوزه علمیه قم، به حمایت از امام‌خمینی و مقابله با سیاست‌های حکومت پهلوی پرداخت و در این زمینه اعلامیه‌هایی را تهیه و امضا کرد.[۱۳] در سال ۱۳۴۳ش همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم در نامه‌ای به آیت‌الله سیدمحمدهادی حسینی میلانی و آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، با اشاره به موسم تبلیغ و سخت‌گیری‌های حکومت پهلوی علیه امام‌خمینی، خواستار اظهارنظر آن مرجع درباره تجلیل از امام‌خمینی علی‌رغم این سخت‌گیری‌ها شدند. آیات مرعشی نجفی و میلانی هم در پاسخ، بر تجلیل از امام‌خمینی و تکرار مطالبه علما درباره بازگشت امام‌خمینی به کشور تأکید کردند.[۱۴] وی از امام‌خمینی اجازه‌ای برای تصدی امور شرعیه دریافت کرد و ایشان ذیل معرف او عبارت «معروف هستند» را قید کرده بودند.[۱۵]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
او پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تدریس در حوزه علمیه قم ادامه داد. در کنار فعالیت‌های علمی و حوزوی، در نخستین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری از استان مرکزی به آن مجلس راه یافت.[۱۶] در دوره دوم آن مجلس نماینده مردم استان مرکزی بود.[۱۷] و در سومین دوره مجلس خبرگان رهبری هم نماینده مردم استان قم بود.[۱۸] او هم‌زمان با حضور در مجلس خبرگان رهبری، با حکم سیدعلی خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی، به عضویت شورای نه نفره‌ای از فقها برای بررسی مسائل جدید جامعه اسلامی منصوب شد. این جلسات هر دو هفته یک بار تشکیل می‌شد و سیدمهدی روحانی از اعضای ثابت آن جلسات بود.[۱۹]
روحانی قمی از مؤسسان «جامعه اسلامی ناصحین قم» بود[۲۰] و در هیئت‌مدیره آن که با هدف امر به معروف و نهی از منکر در قم شکل گرفته بود، عضویت داشت.[۲۱] وی عضو هیئت‌علمی مجمع فقه نیز بود.[۲۲] او از دهه ۱۳۴۰ش جلسه تدریس تفسیر قرآن را در روزهای پنج‌شنبه و جمعه هر هفته در قم تشکیل می‌داد که بیش از چهل سال ادامه داشت.[۲۳] علاوه بر آن در فرق و ملل و نحل مطالعات گسترده‌ای داشت[۲۴] و مقالاتی در این زمینه در اجلاس‌های علمی ارائه کرده بود که از آن جمله می‌توان به ارائه دو مقاله در کنفرانسی در ترکیه درباره تشیع و به زبان عربی[۲۵] و مقاله «فرقه السلفیه و تطوراتها فی التاریخ« به کنفرانس علوم انسانی در ژاپن اشاره کرد.[۲۶]
تألیفات
تألیفات روحانی قمی عبارت است از: ۱- بحوث مع اهل السنه والسلفیه. ۲- الوتر ثلاث رکعات (که همراه با نظریات سیدموسی شبیری زنجانی). ۳- تحقیق درباره تعیین قبله از راه دور. ۴- احادیث اهل‌البیت علیهم‌السلام عن طرق اهل السنه (با همکاری حاج شیخ علی احمدی میانجی). ۵- حاشیه بر تفسیر جوامع الجامع. ۶- تفسیر سوره حمد. ۷- تفسیر سوره فجر. ۸- تقریرات درس فقه آیت‌الله محقق داماد. ۹- رساله‌ای در تجوید. ۱۰- یادداشت‌های فقهی.[۲۷] او گذشته از کتاب‌های فوق، مقالاتی در نشریات مختلف نگاشته است که از آن جمله می‌توان به مقالات «اشاعره» و «فواتح سور» در مکتب اسلام در سال ۱۳۳۸ش، «پیشنهادی برای تعیین خط دقیق قبله«، در مجله نور علم در سال ۱۳۶۳ش، «النظرات الفقهیه و الأاصولیه للشیخ البهائی» در مجله الثقافة الاسلامیه، «فرقه السلفیه و تطوراتها فی التاریخ« (در کنفرانس علوم انسانی ژاپن، به عربی و انگلیسی و انتشاریافته در مجله نور علم)، «مبدأ تاریخ؛ هجری یا میلادی؟» در مجموعه سیمای اسلام، مقدمه بر کتاب سر السعادة (نوشتۀ مرحوم حاج‌آقا احمد روحانی) اشاره کرد. از اقدامات اجتماعی او هم می‌توان به عضویت در هیئت‌امنای خیریه الزهرا در قم اشاره کرد که با هدف رسیدگی به افراد بی‌سرپرست و تهیه جهیزیه برای دختران بی‌سرپرست تشکیل شده بود.[۲۸]
علاوه بر آن، یادداشت‌های فراوانی از او درباره فرق مختلف مذهبی بر جای مانده بود که مبنای سیدحسن خمینی در تألیف کتاب فرهنگ فرق اسلامی گردید.
درگذشت
سیدمهدی روحانی در ۳ آذر ۱۳۷۹ درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط محمدتقی بهجت، در مسجد بالاسر حرم حضرت فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۲۹]
پانویس
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۲، ص۱۶۲-۱۴۳؛ جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۵؛ «درگذشتگان: آیت‌الله...»، ص۱۱۲.
- ↑ عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۴-۱۵؛ محدثی، ص۱۴.
- ↑ عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی.
- ↑ عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۵.
- ↑ عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۵.
- ↑ «حوزه باید به...» ص۳۴؛ «مصاحبه با آیت‌الله...»، ص۱۷-۱۸؛ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۸۶.
- ↑ محدثی، حیات نیکان، ص۱۵.
- ↑ «حوزه باید به...»، ص۳۴؛ «مصاحبه با آیت‌الله...»، ص۱۸.
- ↑ مصاحبه با آیت‌الله...»، ص۱۸؛ خاطرات حضرت آیت‌الله...، ص۸۹-۹۰.
- ↑ عالم ربانی: آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی، ص۱۶.
- ↑ «حوزه باید به...» ص۳۴؛ «مصاحبه با آیت‌الله...»، ص۱۹؛ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۹۰-۳۹۲.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۹۴-۳۹۵.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۶، ۱۱۰، ۱۳۰، ۱۵۰، ۱۶۳، ۱۶۴، ۱۷۴، ۱۸۸، ۱۹۶، ۲۰۴، ۲۵۱، ۲۶۸، ۲۷۲، ۲۹۲، ۲۹۹، ۴۰۵، ۴۲۰، ۴۲۷، ۴۳۴، ۴۳۹، ۴۵۲، ۴۷۶، ۴۷۸، ۴۷۹، ۴۸۲، ۴۹۱، ۵۰۷، ۵۲۱، ۵۲۲، ۵۲۶؛ سیر مبارزات یاران...، ج۲، ص۸۰-۸۳، ۲۱۴-۲۱۵٬۲۳۳-۲۳۶؛ ج۳، ۱۴۰-۱۴۲، ۴۰۸-۴۱۰.
- ↑ آیت‌الله‌العظمی سید...، ص۲۶۵ ـ ۲۶۹؛ روحانی، ج۲، ص۳۵-۳۷؛ دوانی، ج۵، ص۸۲-۸۴.
- ↑ صحیفه امام، ج۱، ص۴۷۲.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۰)
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۴)
- ↑ خبرگان ملت، دفتر اول، ص۵۹۹.
- ↑ «شخصیت و آثار...»، ص۵.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۷.
- ↑ محدثی، حیات نیکان، ص۲۶.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۷.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۹۰.
- ↑ شبیری زنجانی، ص۷۱۷)
- ↑ محدثی، حیات نیکان، ص۲۷.
- ↑ خبرگان ملت، دفتر دوم، ص۳۹۳.
- ↑ جامعه مدرسین حوزه...، ص۲۲۷.
- ↑ محدثی، حیات نیکان، ص۲۶.
- ↑ محدثی، حیات نیکان، ص۳۱؛ «درگذشتگان: آیت‌الله روحانی»، ص۱۱۳.
منابع
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تاکنون (۱۳۸۵)، ج۳ (زندگی‌نامه اعضا)، تدوین: سیدمحسن صالح، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «حوزه باید به تفسیر قرآن اهتمام بورزد» (۱۳۷۹)، ماهنامه گلستان قرآن، شماره ۴۴، آذر.
- خاطرات حضرت آیت‌الله احمدی میانجی (۱۳۸۰)، به کوشش عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خبرگان ملت: شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، دفتر اول و دوم، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- «درگذشتگان: آیت‌الله روحانی» (۱۳۷۹)، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۶۵.
- شبیری زنجانی، سیدموسی (۱۳۹۳)، جرعه‌ای از دریا، ج۳، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه (مؤسسه تراث الشیعه).
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۲ و ۳، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- «شخصیت و آثار آیت‌الله سیدمهدی روحانی در گفتگو با آیت‌الله محمد مؤمن» (۱۳۹۳)، هفته‌نامه حریم امام، شماره ۱۲۳، تیر.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۲، تهران، اسلامی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- عالم ربانی: یادنامه آیت‌الله حاج سیدمهدی روحانی (۱۳۷۹)، به کوشش کانون نویسندگان فضلای قمی حوزه علمیه قم و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان قم، قم، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان قم.
- محدثی، مهدی (۱۴۳۳ ق)، حیات نیکان (۴): آیت‌الله سیدمهدی روحانی، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی سازمان صداوسیما.
- «مصاحبه با آیت‌الله سیدمهدی روحانی» (۱۳۶۷)، ماهنامه نور علم، شماره ۲۹، دی.