انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
(+ 4 categories; ±رده:مقالههای آماده ارزیابی←رده:مقالههای تأییدشده using HotCat) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
== حاصل تدریس اصول فقه == | == حاصل تدریس اصول فقه == | ||
در بررسی تاریخ [[علم اصول فقه]]، دوره پس از [[شیخ‌مرتضی انصاری]] را دوران تکامل‌یافته این علم می‌دانند. [[آخوندمحمدکاظم خراسانی]] در همین دوره، نقش محوری دارد؛ چنان‌که بر کتاب معروف ایشان، کفایة الاصول بیش از یکصد شرح و تعلیقه نوشته | در بررسی تاریخ [[علم اصول فقه]]، دوره پس از [[شیخ‌مرتضی انصاری]] را دوران تکامل‌یافته این علم می‌دانند. [[آخوندمحمدکاظم خراسانی]] در همین دوره، نقش محوری دارد؛ چنان‌که بر کتاب معروف ایشان، کفایة الاصول بیش از یکصد شرح و تعلیقه نوشته شده است.<ref>فضلی، دروس فی اصول الفقه الامامیه، ۱/۱۳–۲۹.</ref> امام‌خمینی درس‌های اصول فقه خود را بر پایه کفایة الاصول بیان کرده، بخشی از دیدگاه‌های خود را در کتاب انوار الهدایه، به صورت تعلیقه‌های تفصیلی نگاشته است.{{سخ}} | ||
این کتاب شامل مباحث قطع و ظن و شک علم اصول است و نپرداختن به مباحث الفاظ به این دلیل است که دو تن از شاگردان فلسفه امام‌خمینی -[[مرتضی مطهری]] و [[حسینعلی منتظری]]- از ایشان درخواست کردند اصول فقه را در سطح درس خارج تدریس کند و چون هم‌زمان [[سیدحسین بروجردی]] تدریس خارج اصول خود را از مباحث الفاظ آغاز کرده بود و آنان نیز در درس وی شرکت می‌کردند، از امام‌خمینی تقاضا کردند درس خود را از مباحث «حجج» آغاز کند.<ref>بروجردی، آشنایی با اندیشه‌های امام‌خمینی: اندیشه‌های اصولی امام، ۳؛ ذاکری، طلوع خورشید، سالشمار زندگانی امام‌خمینی قدس سره، ۱۲۳.</ref> | این کتاب شامل مباحث قطع و ظن و شک علم اصول است و نپرداختن به مباحث الفاظ به این دلیل است که دو تن از شاگردان فلسفه امام‌خمینی -[[مرتضی مطهری]] و [[حسینعلی منتظری]]- از ایشان درخواست کردند اصول فقه را در سطح درس خارج تدریس کند و چون هم‌زمان [[سیدحسین بروجردی]] تدریس خارج اصول خود را از مباحث الفاظ آغاز کرده بود و آنان نیز در درس وی شرکت می‌کردند، از امام‌خمینی تقاضا کردند درس خود را از مباحث «حجج» آغاز کند.<ref>بروجردی، آشنایی با اندیشه‌های امام‌خمینی: اندیشه‌های اصولی امام، ۳؛ ذاکری، طلوع خورشید، سالشمار زندگانی امام‌خمینی قدس سره، ۱۲۳.</ref> | ||
کتاب انوار الهدایه حاصل بخشی از تدریس ایشان در دوره یادشده است<ref>ذاکری، طلوع خورشید، سالشمار زندگانی امام‌خمینی قدس سره، ۱۲۳.</ref> و ایشان در دوره‌های بعدی تدریس، آن را تکمیل و در برخی نظریات خود نیز تجدید نظر | کتاب انوار الهدایه حاصل بخشی از تدریس ایشان در دوره یادشده است<ref>ذاکری، طلوع خورشید، سالشمار زندگانی امام‌خمینی قدس سره، ۱۲۳.</ref> و ایشان در دوره‌های بعدی تدریس، آن را تکمیل و در برخی نظریات خود نیز تجدید نظر کرده است. در پاورقی این کتاب، به این تغییرات اشاره شده است.<ref>←امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۳۱ و ۲/۱۸۵.</ref> | ||
== مباحث و محتوا == | == مباحث و محتوا == | ||
این کتاب در دو جلد تنظیم | این کتاب در دو جلد تنظیم شده است. | ||
جلد اول آن در قطع و ظن و شامل موضوعاتی مانند وجه شباهت مسایل قطع به [[علم کلام]]، تجری، اقسام قطع، جانشین‌شدن طرق و اصول به جای اقسام قطع، موافقت التزامی و علم اجمالی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۳–۱۸۳.</ref> در بحث ظن نیز از امکان تعبد به أمارات، مصلحت سلوکیه، وجوه جمع میان [[حکم ظاهری]] و [[حکم واقعی|واقعی]]، تأسیس اصل در مواردی که اعتبار آن مشخص نیست، موضوع علم اصول و ادله حجیت و عدم حجیت [[خبر واحد]]، بحث | جلد اول آن در قطع و ظن و شامل موضوعاتی مانند وجه شباهت مسایل قطع به [[علم کلام]]، تجری، اقسام قطع، جانشین‌شدن طرق و اصول به جای اقسام قطع، موافقت التزامی و علم اجمالی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۳–۱۸۳.</ref> در بحث ظن نیز از امکان تعبد به أمارات، مصلحت سلوکیه، وجوه جمع میان [[حکم ظاهری]] و [[حکم واقعی|واقعی]]، تأسیس اصل در مواردی که اعتبار آن مشخص نیست، موضوع علم اصول و ادله حجیت و عدم حجیت [[خبر واحد]]، بحث شده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۸۹–۳۸۸.</ref> امام‌خمینی به دلیل بحث و مناقشه علمای علم اصول دربارهٔ به شماررفتن و نرفتن حجیت خبر واحد از مباحث علم اصول، در آستانه بحث حجیت خبر واحد، متعرض موضوع علم اصول شده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۷–۲۷۰.</ref> | ||
جلد دوم دربارهٔ مباحث شک است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۷.</ref> که در آن با ارائه ترتیبی نو در تنظیم مباحث اصول، بیان وجه تقدیم [[اماره|امارات]] بر اصول، [[اصول عملیه]] و ادله آنها، دوَران امر میان تعیین و تخییر، دوَران امر میان [[واجب عینی]] و [[واجب کفایی|کفایی]]، دوَران امر میان متباینین، برخی از مباحث علم اجمالی، اشکالات بحث [[برائت]]، دوَران امر میان اقل و اکثر، دوَران امر میان مطلق و مشروط و ادله وجوب فحص، بحث و بررسی | جلد دوم دربارهٔ مباحث شک است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۷.</ref> که در آن با ارائه ترتیبی نو در تنظیم مباحث اصول، بیان وجه تقدیم [[اماره|امارات]] بر اصول، [[اصول عملیه]] و ادله آنها، دوَران امر میان تعیین و تخییر، دوَران امر میان [[واجب عینی]] و [[واجب کفایی|کفایی]]، دوَران امر میان متباینین، برخی از مباحث علم اجمالی، اشکالات بحث [[برائت]]، دوَران امر میان اقل و اکثر، دوَران امر میان مطلق و مشروط و ادله وجوب فحص، بحث و بررسی شده است.{{سخ}} | ||
کتاب به شیوه تعلیقه‌نگاری است، اما امام‌خمینی به مطالب متن بسنده نکرده، به بحث و بررسی برخی مسایل مورد نظر خود پرداخته، با بیان و نقد آرای کسانی مانند شیخ انصاری، [[محمدحسین نایینی]] و [[عبدالکریم حائری یزدی]]، نظر متفاوت خود را اثبات | کتاب به شیوه تعلیقه‌نگاری است، اما امام‌خمینی به مطالب متن بسنده نکرده، به بحث و بررسی برخی مسایل مورد نظر خود پرداخته، با بیان و نقد آرای کسانی مانند شیخ انصاری، [[محمدحسین نایینی]] و [[عبدالکریم حائری یزدی]]، نظر متفاوت خود را اثبات کرده است. ایشان در نقل و نقد اقوال مختلف، برای پرهیز از طولانی‌شدن مباحث اصولی در هر مسئله، نظری که شایسته ارزیابی تشخیص داده، طرح کرده، با ملاحظه قلمرو بحث، آن را به نقد کشیده است. در این میان، بیشترین چالش علمی ایشان با نایینی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۹۴–۲۲۱ و ۲/۱۰۵–۱۱۲، ۱۷۲–۱۹۷.</ref> در این تعلیقه، برخی دیدگاه‌های اصولی متفاوت امام‌خمینی با دیگر عالمان علم اصول نیز وجود دارد که ازجمله در بحث مراتب حکم، تجری، [[احتیاط]] و دَوَران امر میان اقل و اکثر آمده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۸–۴۷ و ۲/۸۳–۹۶، ۳۰۵–۳۱۰.</ref>{{سخ}} | ||
امام‌خمینی در این اثر، به مباحثی غیر از مباحث اصول فقه، مانند اختیاری یا غیر اختیاری‌بودن اراده، غیر معلّل‌بودن ذاتی، مراتب [[بهشت و جهنم]]، اصل کثرت در وجود، علت اختلاف در افراد انسانی و مسئله [[سعادت و شقاوت]] پرداخته.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۶۰–۸۸.</ref> از آمیختن این مباحث با بحث‌های اصولی و مباحث غیر مفید خودداری و به بیان مقدار ضروری آن بسنده | امام‌خمینی در این اثر، به مباحثی غیر از مباحث اصول فقه، مانند اختیاری یا غیر اختیاری‌بودن اراده، غیر معلّل‌بودن ذاتی، مراتب [[بهشت و جهنم]]، اصل کثرت در وجود، علت اختلاف در افراد انسانی و مسئله [[سعادت و شقاوت]] پرداخته.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۶۰–۸۸.</ref> از آمیختن این مباحث با بحث‌های اصولی و مباحث غیر مفید خودداری و به بیان مقدار ضروری آن بسنده کرده است<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه تألیف امام‌خمینی، ۱/۲۱–۲۲.</ref> ایشان به برخی عالمان علم اصول -که وقت خود را صرف مسایلی بدون ثمره عملی می‌کنند- به‌شدت [[انتقاد]] کرده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۴۹.</ref> ایشان در بحث حجیت ظواهر، حجیت ظاهر قرآن را بر خلاف اخباری‌ها مطرح و اثبات کرده است؛ چنان‌که در بحث [[تحریف قرآن]]، به [[میرزاحسین نوری]]، صاحب کتاب فصل الخطاب، انتقادهای شدیدی کرده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۴۳–۲۴۷.</ref> | ||
== تاریخ پایان کتاب == | == تاریخ پایان کتاب == | ||
تاریخ پایان کتاب، یازدهم [[ماه رمضان|رمضان]] ۱۳۶۸ق/ ۱۵ تیر ۱۳۲۸ش است و امام‌خمینی بدون انتخاب نامی برای کتاب، کار نگارش آن را در روستای درکه شمیران به انجام | تاریخ پایان کتاب، یازدهم [[ماه رمضان|رمضان]] ۱۳۶۸ق/ ۱۵ تیر ۱۳۲۸ش است و امام‌خمینی بدون انتخاب نامی برای کتاب، کار نگارش آن را در روستای درکه شمیران به انجام رسانیده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۴۳.</ref> | ||
[[آقابزرگ طهرانی]]<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ۲۶/۲۸۵.</ref> و مؤلف [[آثار الحجه]]<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۴۵.</ref> نیز از این تعلیقه یاد کرده‌اند. | [[آقابزرگ طهرانی]]<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ۲۶/۲۸۵.</ref> و مؤلف [[آثار الحجه]]<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۴۵.</ref> نیز از این تعلیقه یاد کرده‌اند. | ||
== چاپ == | == چاپ == | ||
برای نخستین بار در سال ۱۳۷۲ [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] این کتاب را در دو جلد با عنوان ابتکاری انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه منتشر | برای نخستین بار در سال ۱۳۷۲ [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] این کتاب را در دو جلد با عنوان ابتکاری انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه منتشر کرده است. ناشر آن را بر اساس نسخه خطی مؤلف، آماده و تحقیق کرده، سپس به استخراج منابع و مآخذ -اعم از آیات، روایات، اقوال- و شرح حال رجال و آثار، و تصحیح نص و تبیین مفردات لغوی آن پرداخته، فهرست‌های مختلف را آورده است.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه تألیف امام‌خمینی، ۱/۲۲–۲۳.</ref> ناشر در مقدمه خود افزون بر توضیح روش نویسنده، دربارهٔ علم اصول کتاب‌شناسی سودمندی ارائه کرده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۰–۲۲.</ref> | ||
این کتاب در جلد ۳ و ۴ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» نیز در سال ۱۳۹۲به چاپ | این کتاب در جلد ۳ و ۴ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» نیز در سال ۱۳۹۲به چاپ رسیده است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ ۲۱ دی ۱۴۰۱، ساعت ۰۹:۳۲
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه |
| نام‌های دیگر | انوار الهدایه |
| نویسنده | امام‌خمینی |
| تاریخ نگارش | یازدهم رمضان ۱۳۶۸ق/ ۱۵ تیر ۱۳۲۸ش |
| موضوع | اصول فقه |
| تعداد جلد | ۲ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی |
| تاریخ نشر | سال ۱۳۷۲ و سال ۱۳۹۲ |
انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه، تعلیقه‌هایی استدلالی بر مباحث قطع، ظنّ و شک کفایة الاصول از امام‌خمینی؛ عربی.
حاصل تدریس اصول فقه
در بررسی تاریخ علم اصول فقه، دوره پس از شیخ‌مرتضی انصاری را دوران تکامل‌یافته این علم می‌دانند. آخوندمحمدکاظم خراسانی در همین دوره، نقش محوری دارد؛ چنان‌که بر کتاب معروف ایشان، کفایة الاصول بیش از یکصد شرح و تعلیقه نوشته شده است.[۱] امام‌خمینی درس‌های اصول فقه خود را بر پایه کفایة الاصول بیان کرده، بخشی از دیدگاه‌های خود را در کتاب انوار الهدایه، به صورت تعلیقه‌های تفصیلی نگاشته است.
این کتاب شامل مباحث قطع و ظن و شک علم اصول است و نپرداختن به مباحث الفاظ به این دلیل است که دو تن از شاگردان فلسفه امام‌خمینی -مرتضی مطهری و حسینعلی منتظری- از ایشان درخواست کردند اصول فقه را در سطح درس خارج تدریس کند و چون هم‌زمان سیدحسین بروجردی تدریس خارج اصول خود را از مباحث الفاظ آغاز کرده بود و آنان نیز در درس وی شرکت می‌کردند، از امام‌خمینی تقاضا کردند درس خود را از مباحث «حجج» آغاز کند.[۲]
کتاب انوار الهدایه حاصل بخشی از تدریس ایشان در دوره یادشده است[۳] و ایشان در دوره‌های بعدی تدریس، آن را تکمیل و در برخی نظریات خود نیز تجدید نظر کرده است. در پاورقی این کتاب، به این تغییرات اشاره شده است.[۴]
مباحث و محتوا
این کتاب در دو جلد تنظیم شده است.
جلد اول آن در قطع و ظن و شامل موضوعاتی مانند وجه شباهت مسایل قطع به علم کلام، تجری، اقسام قطع، جانشین‌شدن طرق و اصول به جای اقسام قطع، موافقت التزامی و علم اجمالی است.[۵] در بحث ظن نیز از امکان تعبد به أمارات، مصلحت سلوکیه، وجوه جمع میان حکم ظاهری و واقعی، تأسیس اصل در مواردی که اعتبار آن مشخص نیست، موضوع علم اصول و ادله حجیت و عدم حجیت خبر واحد، بحث شده است.[۶] امام‌خمینی به دلیل بحث و مناقشه علمای علم اصول دربارهٔ به شماررفتن و نرفتن حجیت خبر واحد از مباحث علم اصول، در آستانه بحث حجیت خبر واحد، متعرض موضوع علم اصول شده است.[۷]
جلد دوم دربارهٔ مباحث شک است[۸] که در آن با ارائه ترتیبی نو در تنظیم مباحث اصول، بیان وجه تقدیم امارات بر اصول، اصول عملیه و ادله آنها، دوَران امر میان تعیین و تخییر، دوَران امر میان واجب عینی و کفایی، دوَران امر میان متباینین، برخی از مباحث علم اجمالی، اشکالات بحث برائت، دوَران امر میان اقل و اکثر، دوَران امر میان مطلق و مشروط و ادله وجوب فحص، بحث و بررسی شده است.
کتاب به شیوه تعلیقه‌نگاری است، اما امام‌خمینی به مطالب متن بسنده نکرده، به بحث و بررسی برخی مسایل مورد نظر خود پرداخته، با بیان و نقد آرای کسانی مانند شیخ انصاری، محمدحسین نایینی و عبدالکریم حائری یزدی، نظر متفاوت خود را اثبات کرده است. ایشان در نقل و نقد اقوال مختلف، برای پرهیز از طولانی‌شدن مباحث اصولی در هر مسئله، نظری که شایسته ارزیابی تشخیص داده، طرح کرده، با ملاحظه قلمرو بحث، آن را به نقد کشیده است. در این میان، بیشترین چالش علمی ایشان با نایینی است.[۹] در این تعلیقه، برخی دیدگاه‌های اصولی متفاوت امام‌خمینی با دیگر عالمان علم اصول نیز وجود دارد که ازجمله در بحث مراتب حکم، تجری، احتیاط و دَوَران امر میان اقل و اکثر آمده است.[۱۰]
امام‌خمینی در این اثر، به مباحثی غیر از مباحث اصول فقه، مانند اختیاری یا غیر اختیاری‌بودن اراده، غیر معلّل‌بودن ذاتی، مراتب بهشت و جهنم، اصل کثرت در وجود، علت اختلاف در افراد انسانی و مسئله سعادت و شقاوت پرداخته.[۱۱] از آمیختن این مباحث با بحث‌های اصولی و مباحث غیر مفید خودداری و به بیان مقدار ضروری آن بسنده کرده است[۱۲] ایشان به برخی عالمان علم اصول -که وقت خود را صرف مسایلی بدون ثمره عملی می‌کنند- به‌شدت انتقاد کرده است.[۱۳] ایشان در بحث حجیت ظواهر، حجیت ظاهر قرآن را بر خلاف اخباری‌ها مطرح و اثبات کرده است؛ چنان‌که در بحث تحریف قرآن، به میرزاحسین نوری، صاحب کتاب فصل الخطاب، انتقادهای شدیدی کرده است.[۱۴]
تاریخ پایان کتاب
تاریخ پایان کتاب، یازدهم رمضان ۱۳۶۸ق/ ۱۵ تیر ۱۳۲۸ش است و امام‌خمینی بدون انتخاب نامی برای کتاب، کار نگارش آن را در روستای درکه شمیران به انجام رسانیده است.[۱۵]
آقابزرگ طهرانی[۱۶] و مؤلف آثار الحجه[۱۷] نیز از این تعلیقه یاد کرده‌اند.
چاپ
برای نخستین بار در سال ۱۳۷۲ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی این کتاب را در دو جلد با عنوان ابتکاری انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه منتشر کرده است. ناشر آن را بر اساس نسخه خطی مؤلف، آماده و تحقیق کرده، سپس به استخراج منابع و مآخذ -اعم از آیات، روایات، اقوال- و شرح حال رجال و آثار، و تصحیح نص و تبیین مفردات لغوی آن پرداخته، فهرست‌های مختلف را آورده است.[۱۸] ناشر در مقدمه خود افزون بر توضیح روش نویسنده، دربارهٔ علم اصول کتاب‌شناسی سودمندی ارائه کرده است.[۱۹]
این کتاب در جلد ۳ و ۴ «موسوعة الامام‌الخمینی» نیز در سال ۱۳۹۲به چاپ رسیده است.
پانویس
- ↑ فضلی، دروس فی اصول الفقه الامامیه، ۱/۱۳–۲۹.
- ↑ بروجردی، آشنایی با اندیشه‌های امام‌خمینی: اندیشه‌های اصولی امام، ۳؛ ذاکری، طلوع خورشید، سالشمار زندگانی امام‌خمینی قدس سره، ۱۲۳.
- ↑ ذاکری، طلوع خورشید، سالشمار زندگانی امام‌خمینی قدس سره، ۱۲۳.
- ↑ ←امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۳۱ و ۲/۱۸۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۳–۱۸۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۸۹–۳۸۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۷–۲۷۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۹۴–۲۲۱ و ۲/۱۰۵–۱۱۲، ۱۷۲–۱۹۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۸–۴۷ و ۲/۸۳–۹۶، ۳۰۵–۳۱۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۶۰–۸۸.
- ↑ مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه تألیف امام‌خمینی، ۱/۲۱–۲۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۴۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۴۳–۲۴۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۴۳.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ۲۶/۲۸۵.
- ↑ شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۴۵.
- ↑ مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه تألیف امام‌خمینی، ۱/۲۲–۲۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۰–۲۲.
منابع
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۵ش.
- بروجردی، مسیح، آشنایی با اندیشه‌های امام‌خمینی: اندیشه‌های اصولی امام، موجود در قم، کتابخانه مؤسسه تنظیم …
- ذاکری، علی‌اکبر، طلوع خورشید، سالشمار زندگانی امام‌خمینی قدس سره، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش.
- شریف رازی، محمد، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۳۳۲ش.
- فضلی، عبدالهادی، دروس فی اصول الفقه الامامیه، بیروت، مرکز الغدیر، ۱۴۲۸ق.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۸۵ش.
پیوند به بیرون
- محمدرضا موحدی، «انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایه»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۴۴۹–۴۵۰.