رادیو: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (added Category:هنر و رسانه using HotCat) |
(ابرابزار) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''رادیو''' ابزار ارتباط جمعی شنیداری و تأثیرگذار. | '''رادیو''' ابزار ارتباط جمعی شنیداری و تأثیرگذار. | ||
==مفهوم‌شناسی== | |||
== مفهوم‌شناسی == | |||
رادیو دستگاه گیرنده‌ای است که امواج صوتی را از مرکز یا استودیوی خاص دریافت و سپس پخش می‌کند؛<ref>دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۷/۱۰۲۸۹.</ref> چنان‌که به ایستگاه فرستنده امواج صوتی و سازمانی که از طریق این ایستگاه به پخش اخبار، [[موسیقی]] و برنامه‌های گوناگون می‌پردازد، رادیو گفته می‌شود.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۴/۳۵۳۷.</ref> پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، نام سازمان رادیو ـ تلویزیون ملی ایران، به [[صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران]] تغییر کرد.<ref>کاوه، شصت سال رادیو در ایران، ۴۳.</ref> | رادیو دستگاه گیرنده‌ای است که امواج صوتی را از مرکز یا استودیوی خاص دریافت و سپس پخش می‌کند؛<ref>دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۷/۱۰۲۸۹.</ref> چنان‌که به ایستگاه فرستنده امواج صوتی و سازمانی که از طریق این ایستگاه به پخش اخبار، [[موسیقی]] و برنامه‌های گوناگون می‌پردازد، رادیو گفته می‌شود.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۴/۳۵۳۷.</ref> پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، نام سازمان رادیو ـ تلویزیون ملی ایران، به [[صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران]] تغییر کرد.<ref>کاوه، شصت سال رادیو در ایران، ۴۳.</ref> | ||
==پیشینه و جایگاه== | |||
دانشمند ایتالیایی، گوگلئیلمو مارکنی (Guglielmo Marconi)، پس از کسب اطلاعات مختلف در زمینه برق و حرکت امواج الکتریکی در هوا،<ref>مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۱/۱۰۵۱؛ طباطبایی‌مجد، دائرةالمعارف مصوّر زرین، ۱/۲۹۶.</ref> در دسامبر ۱۸۹۴م/ آذر ۱۲۷۳ش توانست با ادغام همه کشفیات و پیشرفت‌های پیشین دانشمندان در این زمینه میان دو نقطه که چهار متر از هم فاصله داشت، ارتباط رادیویی برقرار کند.<ref>جاویدان، تاریخ اختراعات، ۲۶۰.</ref> وی نخستین آزمایش قاطع خود را در ۱۸۹۵م/ اردیبهشت ۱۲۷۶ش انجام داد و در سال ۱۹۰۱م/ ۱۲۸۰ش توانست میان [[اروپا]] و [[ | == پیشینه و جایگاه == | ||
دانشمند ایتالیایی، گوگلئیلمو مارکنی (Guglielmo Marconi)، پس از کسب اطلاعات مختلف در زمینه برق و حرکت امواج الکتریکی در هوا،<ref>مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۱/۱۰۵۱؛ طباطبایی‌مجد، دائرةالمعارف مصوّر زرین، ۱/۲۹۶.</ref> در دسامبر ۱۸۹۴م/ آذر ۱۲۷۳ش توانست با ادغام همه کشفیات و پیشرفت‌های پیشین دانشمندان در این زمینه میان دو نقطه که چهار متر از هم فاصله داشت، ارتباط رادیویی برقرار کند.<ref>جاویدان، تاریخ اختراعات، ۲۶۰.</ref> وی نخستین آزمایش قاطع خود را در ۱۸۹۵م/ اردیبهشت ۱۲۷۶ش انجام داد و در سال ۱۹۰۱م/ ۱۲۸۰ش توانست میان [[اروپا]] و [[آمریکا]] ارتباط رادیویی برقرار کند<ref>مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۱/۱۰۵۱–۱۰۵۲.</ref> رادیو با انتقال صداها به وسیله امواج رادیویی، زمینه دستیابی به دانش انتقال تصاویر و اختراع تلویزیون را فراهم ساخت.<ref>سعیدیان، دائرةالمعارف اختراعات و اکتشافات، ۴۰۹.</ref> | |||
{{ببینید|تلویزیون}} | {{ببینید|تلویزیون}} | ||
| خط ۹: | خط ۱۱: | ||
در [[ایران]] نیز نخستین دستگاه فرستنده رادیو، در چهارم اردیبهشت ۱۳۱۹ به دستور [[رضاشاه پهلوی]] آغاز به‌کار کرد که زیر نظر وزارت فرهنگ قرار داشت.<ref>دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۷/۱۰۲۹۰.</ref> در آغاز مجموع برنامه‌های داخلی و خارجی رادیو، هشت ساعت بود که به‌تدریج در سال‌های بعد افزایش یافت<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۷۷.</ref> و تا سال ۱۳۳۷ در بسیاری از شهرستان‌ها، مراکز فرستنده رادیویی تأسیس شد.<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۰.</ref> گسترش شبکه رادیویی کشور از سال ۱۳۴۸ بر عهده وزارت پست و تلگراف و تلفن نهاده شد و در سال ۱۳۵۰ پس از ادغام رادیو و تلویزیون، این مهم در شمار مسئولیت‌های سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران درآمد.<ref>بهار، رادیو، دین و زندگی روزمره، ۱۵.</ref> | در [[ایران]] نیز نخستین دستگاه فرستنده رادیو، در چهارم اردیبهشت ۱۳۱۹ به دستور [[رضاشاه پهلوی]] آغاز به‌کار کرد که زیر نظر وزارت فرهنگ قرار داشت.<ref>دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۷/۱۰۲۹۰.</ref> در آغاز مجموع برنامه‌های داخلی و خارجی رادیو، هشت ساعت بود که به‌تدریج در سال‌های بعد افزایش یافت<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۷۷.</ref> و تا سال ۱۳۳۷ در بسیاری از شهرستان‌ها، مراکز فرستنده رادیویی تأسیس شد.<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۰.</ref> گسترش شبکه رادیویی کشور از سال ۱۳۴۸ بر عهده وزارت پست و تلگراف و تلفن نهاده شد و در سال ۱۳۵۰ پس از ادغام رادیو و تلویزیون، این مهم در شمار مسئولیت‌های سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران درآمد.<ref>بهار، رادیو، دین و زندگی روزمره، ۱۵.</ref> | ||
رادیو به عنوان نخستین رسانه جمعی در سالیان گذشته جزو مهم‌ترین وسایل پخش خبر در جهان | رادیو به عنوان نخستین رسانه جمعی در سالیان گذشته جزو مهم‌ترین وسایل پخش خبر در جهان بوده است؛ افزون بر آن در امر آموزش نیز بسیار اثرگذار بوده و توانسته تأثیر بسیاری بر مخاطبان داشته باشد؛<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۷.</ref> همچنین جنبه تبلیغاتی این رسانه در آماده‌ساختن ذهن و برانگیختن احساسات مردم و تحریک غرور ملی بسیار مهم شمرده می‌شود و در پاسداری از فرهنگ ملی می‌تواند نقش بسزایی ایفا کند.<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۸.</ref> رادیو با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد خود، بر مخاطبان تأثیر فراوانی دارد؛ به گونه‌ای که این دستگاه امروزه به یکی از گسترده‌ترین و متنوع‌ترین رسانه‌های جهان با انواع مخاطبان تبدیل شده است<ref>بهار، رادیو، دین و زندگی روزمره، ۸.</ref> و در رقابت با دیگر وسایل ارتباط‌جمعی با تکیه بر ویژگی‌های خاص خود همچنان شنوندگان خود را دارد.<ref>شعردوست، رادیو، تلویزیون، سینما: نقش رادیو در توسعه، ۷۵.</ref> | ||
[[امام‌خمینی]] به دلیل فراگیربودن رادیو در تمام نقاط کشور و حتی روستاها و دسترسی همه اقشار جامعه به آن و امکان آموزش افراد به‌ویژه جوانان از این طریق،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۰۶؛ ۱۲/۴۸۳ و ۱۹/۳۹۸.</ref> اهمیت ویژه‌ای برای رادیو قائل بود و از آن به عنوان رسانه‌ای تأثیرگذار یاد می‌کرد که نقش برجسته‌ای در انحراف یا هدایت افراد بر عهده دارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴ و ۱۸/۳۶۲، ۴۷۷.</ref> ایشان با توجه به سرعت انتقال اطلاعات در رادیو، این رسانه را ابزاری باارزش در [[تبلیغ]] و ارشاد مردم، در جهت اهداف [[اسلام]] و جمهوری اسلامی ایران می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۸۹؛ ۱۵/۵۰۷–۵۰۸ و ۱۸/۳۶۲.</ref> که در صورت سلامت، می‌تواند خدمات ارزنده‌ای داشته باشد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۸۹.</ref> چنان‌که در برخی موارد پیش‌آمده، به نیروهای سیاسی داخلی یا خارجی، سفارش می‌کرد تا از طریق رادیو، اعلام موضع کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۲۲ و ۱۴/۴۶۱–۴۶۳؛ ادامه مقاله.</ref> | |||
== رسالت رادیو == | |||
رسانه‌هایی همچون رادیو علاوه بر نقش سرگرمی، به ابزاری در شکل‌دهی به افکار عمومی تبدیل شده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، ۱/۹۹.</ref> استفاده آسان اقشار مختلف جامعه از رادیو و دردسترس‌بودن پخش اخبار و تبلیغ ایدئولوژی حکومت‌ها<ref>جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، ۱/۷۷.</ref> از عوامل اهمیت این رسانه نزد صاحبان قدرت است. اختصاص هزینه‌های کلان بعضی از دولت‌های بزرگ به رادیوها برای پخش برنامه‌های برون‌مرزی، شاهدی بر این مدعاست<ref>احمدی، رضا، رادیوهای بیگانه و امنیت ملی، ۱۰۰.</ref> رادیو از نظر امام‌خمینی، راهی مناسب برای ارتباط [[دولت]] و [[مردم]] بود؛ از این‌رو ایشان با توصیه به [[مسئولان]] کشور برای اطلاع‌رسانی کامل دربارهٔ خدمات انجام‌گرفته در جمهوری اسلامی و مقایسه آن با دوران طاغوت، دریافت نظرات و اشکالات مردم از نقائص کار مسئولان و رابطه دوجانبه مسئولان و مردم را موجب حمایت و همراهی بیشتر مردم می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۹۳–۴۹۷.</ref> ایشان به رسالت آموزشی، تربیتی، خبری و تبلیغاتی رادیو نگاه ویژه‌ای داشت و همواره تصریح می‌کرد با رادیو و مظاهر تمدن مخالف نیست، بلکه مخالفتش با مظاهر [[استعمار]]، [[فساد]] و عقب‌ماندگی جوامع است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۹۹.</ref> برخی از مهم‌ترین مسائل مربوط به رادیو از نظر امام‌خمینی، عبارت بود از: | |||
# تأکید بر تحول محتوایی و نقش تربیتی: امام‌خمینی یکی از رسالت‌های مهم رادیو را آموزش عمومی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۴۵؛ ۹/۱۳۷ و ۱۲/۴۸۳.</ref> و نقش تربیتی آن برای تمامی اقشار جامعه به‌ویژه جوانان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴؛ ۱۲/۳۲۶ و ۱۳/۱۵۸.</ref> می‌دانست که به مثابه یک [[دانشگاه]] عمومی در تمام سطح کشور گسترده شده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹.</ref> ایشان با توجه به نقش تربیتی رادیو پس از انقلاب، تحول آن را به دستگاه سازنده اسلامی خواستار بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴–۱۵۵.</ref> و مسئولان رادیو را به استقلال فکری، نفی [[غرب‌زدگی]]، نهراسیدن از برچسب کهنه‌پرستی و انتقاد دیگران سفارش می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۹.</ref> | |||
# مبارزه با فساد: امام‌خمینی در روزهای آغازین پیروزی انقلاب اسلامی بر اصلاح رادیو و اسلامی‌کردن محتوای برنامه‌های آن و مبارزه با [[فساد]] و [[فحشا]] در این رسانه تأکید می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۷۴.</ref> و پاکسازی تدریجی و محتاطانه این رسانه از عوامل باقی‌مانده از دوره پهلوی و کسانی که خلاف مسیر اسلام طی می‌کنند را خواستار بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۴ و ۱۲/۴۸۴.</ref> ایشان با اشاره به آثار مخرب [[موسیقی]]های نامناسب، مسئولان رادیو را به حذف این قبیل موسیقی‌ها و حتی حذف کلی آن و پرهیز از هزل و در مقابل، جدی‌بودن مسائل حتی در مسائل تفریحی توصیه می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۷، ۲۰۵ و ۴۵۴–۴۵۷.</ref> و در ادامه نیز بر لزوم پرهیز از پخش [[غنا]] و موسیقی حرام که گاه در [[صدا و سیما]] وجود داشت، تأکید کرد و خواهان آن شد در مواردی که امکان تفکیک مصادیق حرام از اصل برنامه نیست، خود برنامه کنار گذاشته شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۹۰.</ref> ایشان همچنین به کسانی که در این رسانه برخلاف مسیر ملت حرکت می‌کنند، هشدار می‌داد که در صورت ادامه، با مخالفت ملت روبه‌رو می‌شوند و مخاطبان خود را از دست خواهند داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۲۲.</ref> | |||
# رسالت تبلیغی: امام‌خمینی نقش رادیو را در [[تبلیغات]] صحیح<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹، ۴۷۶ و ۹/ ۱۵۴، ۱۵۶.</ref> و نیز رساندن پیام اسلام و انقلاب اسلامی ایران به جهان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۶۳</ref> بسیار مهم می‌شمرد و صدور پیام اسلام در رسانه‌هایی چون رادیو را راهگشا می‌دانست؛ به گونه‌ای که تأثیرش از هزاران توپ و تانک نظامی بیشتر است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۶۴.</ref> لزوم توجه به تبلیغ و معرفی درست اسلام، موجب شد ایشان در سال‌های پیش از نهضت اسلامی نیز با پیشنهاد تولید برنامه‌ای رادیویی برای تبلیغ اسلام، بهره‌گیری از نظرات علمای اسلام دراین‌باره را توصیه کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲.</ref> پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ایشان با تأکید بر افزایش تبلیغات و پوشش رادیو در سراسر جهان،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۸۵.</ref> پیشنهاد می‌کرد برنامه‌های مربوط به مناطق مختلف کشور به زبان محلی همان منطقه پخش شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۸.</ref> این توصیه موجب شد مسئولان رادیو در تولید برنامه‌هایی به زبان محلی و ایجاد شبکه‌های استانی در سراسر کشور اقدام کنند.<ref>احمدی، ظهیر، تنوع فرهنگی و نقش رادیو، ۱۹.</ref> امام‌خمینی همچنین به برنامه‌سازان و تهیه‌کنندگان رادیو توصیه می‌کرد اهداف و آرمان‌های انقلاب را به‌درستی بشناسند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۵۳۸.</ref> تا بتوانند در برنامه‌های خارج از کشور اسلام را به‌درستی معرفی کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۰–۲۹۱.</ref> | |||
# اطلاع‌رسانی و پرهیز از اختلاف و انحراف: امام‌خمینی ضمن اشاره به نقش مثبت رادیو در اطلاع‌رسانی امور جامعه<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۱.</ref> و نیز با توجه به گستردگی پوشش رادیو حتی در خارج از کشور، خاطرنشان می‌کرد وجود مسائل خلاف مسیر اسلام و ملت در رادیو<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۲–۲۱۴.</ref> و انعکاس اختلاف میان [[مسئولان]] کشور در این رسانه<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۵۴ و ۱۹/۱۱.</ref> به‌سرعت انتشار می‌یابد و حیثیت اسلام و جمهوری اسلامی ایران را به خطر خواهد انداخت؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۲–۲۱۴.</ref> بنابراین مسئولان این رسانه را از بی‌مبالاتی در بیان مسائل برحذر می‌داشت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۱.</ref> و بر لزوم کنترل برنامه‌ها به دست افراد آگاه و آشنا به مسائل سیاسی ـ اجتماعی و اوضاع کشور تأکید می‌کرد تا مبادا مطلب یا مصاحبه‌ای در آن پخش شود که تأثیر منفی بر اوضاع جامعه بر جای بگذارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۹.</ref> ایشان با توصیه به مفیدبودن تولید برنامه‌ها و طرح مشکلات جامعه در رادیو، از پخش برنامه‌های انحرافی انتقاد می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۶.</ref> و معتقد بود رادیو باید به‌خوبی نقش ارشادی و دشمن‌شناسی خود را ایفا و در عین حال، آرامش جامعه را نیز حفظ کند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۸۴.</ref> افزون بر این، گاه از کم‌توجهی رادیو به تلاش‌ها و خدمات انجام‌گرفته به دست مردم و مسئولان انتقاد می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۶۰.</ref> | |||
== رادیو در رژیم پهلوی == | |||
رسانه‌ها ازجمله رادیو، در رژیم پهلوی بیشتر دارای محتوای غربی بودند و کمتر به برنامه‌های مذهبی می‌پرداختند.<ref>معاونت خدمات و مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران، ۱۰ و ۱۷.</ref> امام‌خمینی رادیو را در زمان پهلوی از مصادیق تبدیل مظاهر تمدن به مفاسد در ایران ارزیابی و در این امر پیوسته از نقش برجسته استعمار یاد می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۵ و ۶/۱۵.</ref> ایشان همواره از رادیو به دلیل ترویج فساد و فحشا،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۱۳؛ ۶/۳۴۵ و ۹/۱۳۷.</ref> طرح مباحث مغایر با [[مصالح]] جامعه،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۰۱.</ref> تبلیغات با هدف فساد جوانان و سلب استقلال فکری آنان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۶–۲۰۱ و ۱۲/۳۲۶.</ref> و برنامه‌ریزی برای خارج‌کردن آنان از صحنه [[دفاع]] از کشور در برابر خیانت‌ها و تجاوزات بیگانگان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۴۹۵</ref> انتقاد می‌کرد. | |||
[[امام‌خمینی]] | از نظر [[امام‌خمینی]]، رادیو در دوران پهلوی، در خدمت رژیم، بیگانگان و سرمایه‌داران بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۱ و ۱۶/۱۷۷.</ref> و به ابزاری برای ستایش از اقدامات و اصلاحات دروغین [[محمدرضا پهلوی]] ا<ref>مام خمینی، صحیفه، ۲/۱۲۳ و ۴۱۶.</ref> ستایش وی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۵؛ ۵/۱۳ و ۶/۴۶، ۴۹۷.</ref> و نیز فریب مردم<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۹۷.</ref> تبدیل شده بود. ایشان باور داشت برنامه‌های رادیو پیش از پیروزی انقلاب، نه تنها نقش تعلیم و تربیتی نداشت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۵.</ref> بلکه مرکزی برای نشر فحشا بود (۶/۱۵) و زیر فشار رژیم و به نفع رژیم اسرائیل کار می‌کرد (۵/۲۳۸). از نگاه ایشان برنامه‌هایی نظیر پخش [[اذان]] و [[مناجات]] در [[ماه مبارک رمضان]] از رادیو نیز با وجود پخش برنامه‌های ضد مذهبی در زمان‌های دیگر سال، ریاکارانه بود و مردم باید در برابر این فریب‌ها، هوشیار باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۱۴.</ref> | ||
امام‌خمینی عملکرد این رسانه را در رژیم پهلوی به‌طور کلی برخلاف مصالح ملت می‌شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۵.</ref> و با اشاره به برنامه‌های رادیویی که برای تخریب چهره ایشان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۰۳.</ref> و [[روحانیت]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۸۵ و ۱۶/۱۷۷.</ref> پخش می‌شد، از سکوت رادیو در برابر جنایات محمدرضا پهلوی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۹۷.</ref> و منعکس‌نشدن تمام حقایق کشور، ازجمله مبارزات مردم در آن،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۵۲.</ref> انتقاد کرد. ایشان همچنین در دوران نهضت اسلامی، برنامه‌های رادیو را دیکته‌شده از سوی [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) می‌دانست و با اشاره به نبود [[آزادی]] و وجود خفقان و سانسور در این رسانه،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۶۸؛ ۵/۱۷ و ۹/۸۲.</ref> تأکید کرد با وجود اعلام شعار آزادی و فضای باز سیاسی، رادیو و مطبوعات قادر به انتقاد از عامل اصلی جنایات یعنی پهلوی نیستند و تنها پس از آزادی واقعی است که معلوم می‌شود بر ایران چه گذشته است و مسئول حقیقی مصیبت‌ها چه کسی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۶۷–۲۶۸.</ref> ایشان همچنین با حساسیت، برنامه‌هایی چون اخبار مربوط به تظاهرات‌های مردمی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۶۱ و ۱۶۶.</ref> اعتصاب‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۵۲.</ref> جنایات محمدرضا پهلوی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۳۰.</ref> و اخبار مربوط به [[فلسطین]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۳۷–۲۳۸.</ref> را از برخی رادیوها پی می‌گرفت. | |||
== رادیوهای بیگانه == | |||
==رادیوهای بیگانه== | |||
رادیوهای برون‌مرزی (بیگانه) ذیل رسانه‌های بین‌المللی همچون خبرگزاری‌ها، [[روزنامه‌ها]] و [[مجلات]] بین‌المللی قرار می‌گیرند و اصولاً توجیه‌کننده مواضع و تأمین‌کننده منافع کشورهای مستقر در آن‌اند.<ref>ساری، تهدید رسانه‌ای (رادیوهای بیگانه فارسی‌زبان)، ۷۵.</ref> | رادیوهای برون‌مرزی (بیگانه) ذیل رسانه‌های بین‌المللی همچون خبرگزاری‌ها، [[روزنامه‌ها]] و [[مجلات]] بین‌المللی قرار می‌گیرند و اصولاً توجیه‌کننده مواضع و تأمین‌کننده منافع کشورهای مستقر در آن‌اند.<ref>ساری، تهدید رسانه‌ای (رادیوهای بیگانه فارسی‌زبان)، ۷۵.</ref> | ||
امام‌خمینی پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن، با دقت در عملکرد و رویه این رادیوها، مخاطبان این رسانه‌ها را به هوشیاری در برابر سیاست‌های آنان فرامی‌خواند؛ برای نمونه ایشان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، از سیاست این رادیوها در معرفی اسلام و تهمت کهنه‌پرستی و ارتجاع به اسلام<ref> | امام‌خمینی پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن، با دقت در عملکرد و رویه این رادیوها، مخاطبان این رسانه‌ها را به هوشیاری در برابر سیاست‌های آنان فرامی‌خواند؛ برای نمونه ایشان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، از سیاست این رادیوها در معرفی اسلام و تهمت کهنه‌پرستی و ارتجاع به اسلام<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۸۰.</ref> و نیز ارائه تصویری ساختگی از اسلام<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۸۶.</ref> انتقاد می‌کرد و معتقد بود این رسانه‌ها با حمایت از رژیم پهلوی، از انتشار همه ابعاد جنایات رژیم جلوگیری می‌کنند و مانع رسیدن صدای ملت به دنیا هستند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۶.</ref> ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز عملکرد رادیوهای بیگانه علیه ایران را مغرضانه می‌دانست و به عنوان شاهدی بر این مدعا، به جنجال و هیاهوی این رادیوها در خصوص اتفاقات روز کشور<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۳۰.</ref> و تبلیغات منفی آنان در قضیه [[انتخابات]] و ادعای «تغییر نظام در پی تغییر افراد» اشاره می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۳۱.</ref> و معتقد بود این نوع برخوردها در روند حرکت نظام بی‌اثر است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۲۶ و ۱۲/۷۶.</ref> | ||
امام‌خمینی در دوران [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] هم با اشاره به تبلیغات رادیوهای بیگانه مبنی بر بی‌نظمی و آشفتگی در ایران و به دنبال آن اغوای [[صدام حسین]] برای حمله به کشور،<ref> | امام‌خمینی در دوران [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] هم با اشاره به تبلیغات رادیوهای بیگانه مبنی بر بی‌نظمی و آشفتگی در ایران و به دنبال آن اغوای [[صدام حسین]] برای حمله به کشور،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۰۱.</ref> از سکوت این رسانه‌ها در برابر پیشروی‌ها و پیروزی‌های ایران در جنگ، انتشار اخبار دروغ و معرفی عراق به عنوان پیروز میدان، انتقاد می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۲۶.</ref> ایشان همچنین این رسانه‌ها را به سبب بدنام جلوه‌دادن جمهوری اسلامی و مردم ایران با وجود اطلاع‌شان از ظلم و تجاوز آشکار رژیم عراق به ملت ایران،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۱۰۹.</ref> تحریک کشورهای منطقه علیه ایران<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۹۰.</ref> و استناد این رادیوها در انتشار اخبار جنگ به گفته‌های مخالفان و معارضان و دشمنان ایران، دارای سوء نیت نسبت به اسلام و انقلاب اسلامی می‌دانست و بر هوشیاری ملت و بهانه ندادن به دست آنان تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۷۸–۴۷۹ و ۱۷/۳۱۵.</ref> | ||
از نظر امام‌خمینی، هدف از تلاش رادیوهای بیگانه در متزلزل و بی‌ثبات جلوه‌دادن نظام اسلامی به واسطه ترورها <ref> | از نظر امام‌خمینی، هدف از تلاش رادیوهای بیگانه در متزلزل و بی‌ثبات جلوه‌دادن نظام اسلامی به واسطه ترورها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۸۵.</ref> و متهم کردن ایران به تروریسم به وسیله ابزارهای تبلیغاتی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۰۹.</ref> از میان‌بردن اتحاد مردم ایران بود؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۳.</ref> چنان‌که یکی از دروغ‌های بزرگ این رادیوها که رادیوی برخی کشورهای اسلامی را هم شامل می‌شد، اتهام رابطه دوستی [[ایران]] با [[اسرائیل]] بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۷، ۹۱ و ۱۰۹.</ref> ایشان سوء استفاده رادیوهای بیگانه و تحریف اخبار و وقایع داخل ایران<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۰۰.</ref> و انتشار مطالبی که فاسدبودن آنها واضح است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۰۹و ۱۷/۳۸۰.</ref> و نیز توهین و تحقیر ملت ایران<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۴۶۸–۴۶۹.</ref> و مخالفت دایمی آنها را بعید ندانست و دشمنی این رادیوها را نشانه درستی راه و موجب عزم و آمادگی مردم ارزیابی می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۶۳–۳۶۴.</ref> | ||
با این حال، امام‌خمینی برای دفاع از حقوق ملت اخبار برخی از رادیوهای بیگانه را گوش می‌داد و نقد و بررسی می‌کرد<ref> | با این حال، امام‌خمینی برای دفاع از حقوق ملت اخبار برخی از رادیوهای بیگانه را گوش می‌داد و نقد و بررسی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۲۶، ۵۰۲ و ۵۰۸؛ مصطفوی، خاطره، چاپ‌شده در برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، ۴/۲۸۰.</ref> و رادیوی کوچک خود را همه جا با خود به همراه داشت<ref>مصطفوی، خاطره، چاپ‌شده در برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، ۴/۲۸۰.</ref> | ||
==رادیو در جمهوری اسلامی ایران== | == رادیو در جمهوری اسلامی ایران == | ||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رادیو یکی از مهم‌ترین رسانه‌هایی بود که نقش ویژه‌ای در جهت‌دهی به افکار عمومی ایفا می‌کرد<ref>خجسته، درآمدی بر جامعه‌شناسی رادیو، ۱۶.</ref> از نخستین مکان‌هایی که در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به تسخیر انقلابیان درآمد، ساختمان رادیو بود<ref>هاشمی، دیدگاه‌های امام‌خمینی | پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رادیو یکی از مهم‌ترین رسانه‌هایی بود که نقش ویژه‌ای در جهت‌دهی به افکار عمومی ایفا می‌کرد<ref>خجسته، درآمدی بر جامعه‌شناسی رادیو، ۱۶.</ref> از نخستین مکان‌هایی که در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به تسخیر انقلابیان درآمد، ساختمان رادیو بود<ref>هاشمی، دیدگاه‌های امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌های رادیو و تلویزیون، ۱۹۶.</ref> و نخستین پیام انقلاب با صدای فضل‌الله محلاتی پخش شد.<ref>دفتر نمایندگی حضرت امام، معراج شهادت، ۸۱.</ref> [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] و [[مرتضی مطهری]] به نمایندگی از امام‌خمینی برای بررسی اوضاع به رادیو رفتند و نخستین سخنران پس از انقلاب در رادیو، هاشمی رفسنجانی بود.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، ۱۹۷.</ref> {{ببینید|فضل‌الله محلاتی}} | ||
امام‌خمینی به علت حساسیت بالای رادیو و تلویزیون<ref> | امام‌خمینی به علت حساسیت بالای رادیو و تلویزیون<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۰۳ و ۱۸/۳۶۴.</ref> مسئول این سازمان را مستقیماً نصب می‌کرد و توجه ویژه‌ای به آن داشت؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۷ و ۱۷/۵۰۵.</ref> ایشان همواره نمایندگانی در رادیو داشت که در مسائل مربوط به این رسانه، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نظرات امام‌خمینی را ابلاغ می‌کردند و در صورت مواجه شدن با موارد خلاف، ضمن رساندن پیام ایشان، به موارد رسیدگی می‌کردند<ref>هاشمی، دیدگاه‌های امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌های رادیو و تلویزیون، ۱۳ و ۴۴.</ref> ایشان به هدف تنظیم بهتر برنامه‌های رادیو و تلویزیون، در حکمی سیدمحمد موسوی خوئینی را برای همکاری با صادق قطب‌زاده (نخستین رئیس صدا و سیما) معرفی کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۷.</ref> و برای اصلاح برنامه‌ها و نظارت بیشتر بر عملکرد رادیو و تلویزیون، دستور تشکیل شورای پنج‌نفره به نام شورای سیاست‌گذاری را صادر کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۹–۱۶۰.</ref> {{ببینید|سیدمحمد موسوی خوئینی|صادق قطب‌زاده}} | ||
امام‌خمینی گاه | امام‌خمینی گاه دربارهٔ اسلامی، مفید و جذاب‌بودن برنامه‌های رادیو، به‌طور مستقیم به رئیس سازمان صدا و سیما توصیه‌هایی می‌کرد و نیز اگر در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز، برنامه نامناسبی از رادیو پخش می‌شد، در فاصله زمانی بسیار کوتاه، به رئیس سازمان صدا و سیما یا دیگر مسئولان تذکر می‌داد.<ref>هاشمی، دیدگاه‌های امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌های رادیو و تلویزیون، ۱۳.</ref> تأکید بر لزوم کنارگذاشتن افرادی که در دوران پهلوی در خدمت طاغوت و در رادیو بودند و پس از انقلاب تظاهر به دیانت و [[اسلام]] می‌کردند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹.</ref> اصلاح تدریجی رادیو و پاکسازی آن از نیروهایی که در جهت خلاف اسلام حرکت می‌کنند، نیز از توصیه‌های مهم امام‌خمینی به مسئولان رادیو بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۴، ۲۱۵ و ۱۲/۴۸۴.</ref>{{ببینید|تلویزیون}} | ||
رادیوی جمهوری اسلامی ایران، در زمان جنگ تحمیلی، وظیفه تقویت نیروهای رزمنده، گسترش روحیه همبستگی و پشتیبانی از نیروها را بر عهده داشت.<ref>مختاری، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، | رادیوی جمهوری اسلامی ایران، در زمان جنگ تحمیلی، وظیفه تقویت نیروهای رزمنده، گسترش روحیه همبستگی و پشتیبانی از نیروها را بر عهده داشت.<ref>مختاری، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، ۶۱–۶۳.</ref> امام‌خمینی با توجه به قرارگرفتن ایران در معرض هجوم رسانه‌های گروهی جهان و «بوق‌های تبلیغاتی جهانخواران»، ایران را فاقد تبلیغات قدرتمند می‌دانست و از دولت می‌خواست تا در رفع این کاستی کوشش کند و با توسعه شبکه‌های رادیویی، در حد توان، صدای ملت مظلوم ایران را به ملت‌های جهان برساند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۴.</ref> ایشان آگاه کردن افکار عمومی از اخبار دروغ این رسانه‌ها و ارائه پاسخ مناسب به آنها را به‌ویژه از وزارت ارشاد، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و وزارت امور خارجه می‌خواست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۶۱–۳۶۲ و ۵۰۲.</ref> | ||
اظهار نظر امام‌خمینی | اظهار نظر امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌ها و عملکرد رادیو، بیانگر نظارت دقیق یا آگاهی ایشان از برنامه‌های این رسانه بود؛ چنان‌که در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی از بعضی از برنامه‌ها ازجمله موسیقی‌های تند و مبتذل انتقاد می‌کرد و موسیقی‌های حماسی و سرود و مانند آن را می‌پسندید و مایل بود ادبیات و تعبیراتی همچون «انقلاب اسلامی» را که از رادیو شنیده نمی‌شد، بشنود.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، ۱۹۶–۱۹۷.</ref> ایشان همچنین از طرح مشکلات کشور در سخنان مسئولان در رادیو که موجب تضعیف روحیه مردم می‌شد، انتقاد می‌کرد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۷۲.</ref> چنان‌که آگاهی ایشان از اعلام طرح‌های مربوط به اشتغال، مسکن و راهسازی در رادیو<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۲۸.</ref> و رضایت ایشان از طرح مسائل روز در این رسانه،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۷۹.</ref> نشان‌دهنده توجه ایشان به برنامه‌های رادیو بود. ایشان به‌ویژه اخبار عمومی کشور را از طریق رادیو پیگیری می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۰۳.</ref> و در دوران جنگ تحمیلی، مسائل جنگ تحمیلی را از طریق برخی رادیوهای بیگانه نیز پیگیری می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۱۵؛ ۱۴/۸۳ و ۱۸/۶۹.</ref> | ||
امام‌خمینی همچنین با تذکر به مسئولان، | امام‌خمینی همچنین با تذکر به مسئولان، دربارهٔ پخش نکردن پی‌درپی اخبار، برنامه، تصویر و گفته‌های ایشان در رادیو،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۹۹، ۳۴۴–۳۴۷ و ۳۶۱–۳۶۲.</ref> دربارهٔ تغییر هرچند جزئی در سخنان ایشان در رادیو هشدار داده و آن را برخلاف مسیر ملت شمرده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۴۶۰.</ref> به باور ایشان، برنامه‌های رسانه‌هایی چون رادیو باید در طریق اسلام و ملت و نه توطئه‌آمیز باشد که این امر به معنای سانسور نیست، بلکه به معنای آزادی در چارچوب نظام اسلامی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۲۴.</ref> | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
==منابع== | |||
== منابع == | |||
{{منابع|۲}} | {{منابع|۲}} | ||
*احمدی، رضا، رادیوهای بیگانه و امنیت ملی، مجله حضور، شماره ۲۵، ۱۳۷۷ش. | * احمدی، رضا، رادیوهای بیگانه و امنیت ملی، مجله حضور، شماره ۲۵، ۱۳۷۷ش. | ||
*احمدی، ظهیر، تنوع فرهنگی و نقش رادیو، مجله علوم اجتماعی، شماره ۸، ۱۳۸۷ش. | * احمدی، ظهیر، تنوع فرهنگی و نقش رادیو، مجله علوم اجتماعی، شماره ۸، ۱۳۸۷ش. | ||
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | ||
*انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش. | * انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش. | ||
*بهار، مهری، رادیو، دین و زندگی روزمره، تهران، دفتر پژوهش‌های رادیو، چاپ اول، ۱۳۹۰ش. | * بهار، مهری، رادیو، دین و زندگی روزمره، تهران، دفتر پژوهش‌های رادیو، چاپ اول، ۱۳۹۰ش. | ||
*جاویدان، محسن، تاریخ اختراعات، تهران، حاج‌محمدحسن اقبال و شرکاء، ۱۳۴۲ش. | * جاویدان، محسن، تاریخ اختراعات، تهران، حاج‌محمدحسن اقبال و شرکاء، ۱۳۴۲ش. | ||
*جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، قم، مرکز تحقیقات اسلامی ـ حوزه نمایندگی ولایت فقیه در سپاه ـ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ش. | * جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، قم، مرکز تحقیقات اسلامی ـ حوزه نمایندگی ولایت فقیه در سپاه ـ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ش. | ||
*خجسته، حسن، درآمدی بر جامعه‌شناسی رادیو، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. | * خجسته، حسن، درآمدی بر جامعه‌شناسی رادیو، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. | ||
*دفتر نمایندگی حضرت امام، معراج شهادت، بی‌جا، بی‌تا. | * دفتر نمایندگی حضرت امام، معراج شهادت، بی‌جا، بی‌تا. | ||
*دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش. | * دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش. | ||
*ساری، حسین، تهدید رسانه‌ای (رادیوهای بیگانه فارسی‌زبان)، تهران، دانشگاه دفاع ملی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. | * ساری، حسین، تهدید رسانه‌ای (رادیوهای بیگانه فارسی‌زبان)، تهران، دانشگاه دفاع ملی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. | ||
*سعیدیان، عبدالحسین، دائرةالمعارف اختراعات و اکتشافات، تهران، علم و زندگی، ۱۳۸۰ش. | * سعیدیان، عبدالحسین، دائرةالمعارف اختراعات و اکتشافات، تهران، علم و زندگی، ۱۳۸۰ش. | ||
*شعردوست، علی‌اصغر، رادیو، | * شعردوست، علی‌اصغر، رادیو، تلویزیون، سینما: نقش رادیو در توسعه، مجله رسانه، شماره ۴، ۱۳۶۹ش. | ||
*طباطبایی‌مجد، غلامرضا، دائرةالمعارف مصوّر زرین، تهران، زرین، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش. | * طباطبایی‌مجد، غلامرضا، دائرةالمعارف مصوّر زرین، تهران، زرین، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش. | ||
*کاوه، گیتی، شصت سال رادیو در ایران، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | * کاوه، گیتی، شصت سال رادیو در ایران، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
*محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۵۴ش. | * محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۵۴ش. | ||
*مختاری اصفهانی، رضا، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، تهران، طرح آینده، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. | * مختاری اصفهانی، رضا، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، تهران، طرح آینده، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. | ||
*مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، ۱۳۸۳ش. | * مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، ۱۳۸۳ش. | ||
*مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپ‌شده در برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، تدوین غلامعلی رجایی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. *معاونت خدمات و مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. *هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال‌های | * مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپ‌شده در برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، تدوین غلامعلی رجایی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. *معاونت خدمات و مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. *هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، به کوشش عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
*هاشمی، محمد، دیدگاه‌های امام‌خمینی | * هاشمی، محمد، دیدگاه‌های امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌های رادیو و تلویزیون، گفتگو، چاپ‌شده در روزنامه کیهان، ۱۶/۳/۱۳۶۹ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | |||
* سیده‌معصومه فقیه، [https://books.khomeini.ir/books/10005/519/ رادیو]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۵، ص۵۱۹–۵۲۴. | |||
[[رده:سازمان‌های دولتی]] | |||
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]] | |||
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مقاله‌های جلد پنجم دانشنامه]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | [[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | ||
[[رده:هنر و رسانه]] | [[رده:هنر و رسانه]] | ||
نسخهٔ ۱۹ بهمن ۱۴۰۱، ساعت ۰۰:۴۵
رادیو ابزار ارتباط جمعی شنیداری و تأثیرگذار.
مفهوم‌شناسی
رادیو دستگاه گیرنده‌ای است که امواج صوتی را از مرکز یا استودیوی خاص دریافت و سپس پخش می‌کند؛[۱] چنان‌که به ایستگاه فرستنده امواج صوتی و سازمانی که از طریق این ایستگاه به پخش اخبار، موسیقی و برنامه‌های گوناگون می‌پردازد، رادیو گفته می‌شود.[۲] پس از انقلاب اسلامی ایران، نام سازمان رادیو ـ تلویزیون ملی ایران، به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تغییر کرد.[۳]
پیشینه و جایگاه
دانشمند ایتالیایی، گوگلئیلمو مارکنی (Guglielmo Marconi)، پس از کسب اطلاعات مختلف در زمینه برق و حرکت امواج الکتریکی در هوا،[۴] در دسامبر ۱۸۹۴م/ آذر ۱۲۷۳ش توانست با ادغام همه کشفیات و پیشرفت‌های پیشین دانشمندان در این زمینه میان دو نقطه که چهار متر از هم فاصله داشت، ارتباط رادیویی برقرار کند.[۵] وی نخستین آزمایش قاطع خود را در ۱۸۹۵م/ اردیبهشت ۱۲۷۶ش انجام داد و در سال ۱۹۰۱م/ ۱۲۸۰ش توانست میان اروپا و آمریکا ارتباط رادیویی برقرار کند[۶] رادیو با انتقال صداها به وسیله امواج رادیویی، زمینه دستیابی به دانش انتقال تصاویر و اختراع تلویزیون را فراهم ساخت.[۷]
(ببینید: تلویزیون)
در ایران نیز نخستین دستگاه فرستنده رادیو، در چهارم اردیبهشت ۱۳۱۹ به دستور رضاشاه پهلوی آغاز به‌کار کرد که زیر نظر وزارت فرهنگ قرار داشت.[۸] در آغاز مجموع برنامه‌های داخلی و خارجی رادیو، هشت ساعت بود که به‌تدریج در سال‌های بعد افزایش یافت[۹] و تا سال ۱۳۳۷ در بسیاری از شهرستان‌ها، مراکز فرستنده رادیویی تأسیس شد.[۱۰] گسترش شبکه رادیویی کشور از سال ۱۳۴۸ بر عهده وزارت پست و تلگراف و تلفن نهاده شد و در سال ۱۳۵۰ پس از ادغام رادیو و تلویزیون، این مهم در شمار مسئولیت‌های سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران درآمد.[۱۱]
رادیو به عنوان نخستین رسانه جمعی در سالیان گذشته جزو مهم‌ترین وسایل پخش خبر در جهان بوده است؛ افزون بر آن در امر آموزش نیز بسیار اثرگذار بوده و توانسته تأثیر بسیاری بر مخاطبان داشته باشد؛[۱۲] همچنین جنبه تبلیغاتی این رسانه در آماده‌ساختن ذهن و برانگیختن احساسات مردم و تحریک غرور ملی بسیار مهم شمرده می‌شود و در پاسداری از فرهنگ ملی می‌تواند نقش بسزایی ایفا کند.[۱۳] رادیو با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد خود، بر مخاطبان تأثیر فراوانی دارد؛ به گونه‌ای که این دستگاه امروزه به یکی از گسترده‌ترین و متنوع‌ترین رسانه‌های جهان با انواع مخاطبان تبدیل شده است[۱۴] و در رقابت با دیگر وسایل ارتباط‌جمعی با تکیه بر ویژگی‌های خاص خود همچنان شنوندگان خود را دارد.[۱۵]
امام‌خمینی به دلیل فراگیربودن رادیو در تمام نقاط کشور و حتی روستاها و دسترسی همه اقشار جامعه به آن و امکان آموزش افراد به‌ویژه جوانان از این طریق،[۱۶] اهمیت ویژه‌ای برای رادیو قائل بود و از آن به عنوان رسانه‌ای تأثیرگذار یاد می‌کرد که نقش برجسته‌ای در انحراف یا هدایت افراد بر عهده دارد.[۱۷] ایشان با توجه به سرعت انتقال اطلاعات در رادیو، این رسانه را ابزاری باارزش در تبلیغ و ارشاد مردم، در جهت اهداف اسلام و جمهوری اسلامی ایران می‌دانست[۱۸] که در صورت سلامت، می‌تواند خدمات ارزنده‌ای داشته باشد؛[۱۹] چنان‌که در برخی موارد پیش‌آمده، به نیروهای سیاسی داخلی یا خارجی، سفارش می‌کرد تا از طریق رادیو، اعلام موضع کنند.[۲۰]
رسالت رادیو
رسانه‌هایی همچون رادیو علاوه بر نقش سرگرمی، به ابزاری در شکل‌دهی به افکار عمومی تبدیل شده‌اند.[۲۱] استفاده آسان اقشار مختلف جامعه از رادیو و دردسترس‌بودن پخش اخبار و تبلیغ ایدئولوژی حکومت‌ها[۲۲] از عوامل اهمیت این رسانه نزد صاحبان قدرت است. اختصاص هزینه‌های کلان بعضی از دولت‌های بزرگ به رادیوها برای پخش برنامه‌های برون‌مرزی، شاهدی بر این مدعاست[۲۳] رادیو از نظر امام‌خمینی، راهی مناسب برای ارتباط دولت و مردم بود؛ از این‌رو ایشان با توصیه به مسئولان کشور برای اطلاع‌رسانی کامل دربارهٔ خدمات انجام‌گرفته در جمهوری اسلامی و مقایسه آن با دوران طاغوت، دریافت نظرات و اشکالات مردم از نقائص کار مسئولان و رابطه دوجانبه مسئولان و مردم را موجب حمایت و همراهی بیشتر مردم می‌دانست.[۲۴] ایشان به رسالت آموزشی، تربیتی، خبری و تبلیغاتی رادیو نگاه ویژه‌ای داشت و همواره تصریح می‌کرد با رادیو و مظاهر تمدن مخالف نیست، بلکه مخالفتش با مظاهر استعمار، فساد و عقب‌ماندگی جوامع است.[۲۵] برخی از مهم‌ترین مسائل مربوط به رادیو از نظر امام‌خمینی، عبارت بود از:
- تأکید بر تحول محتوایی و نقش تربیتی: امام‌خمینی یکی از رسالت‌های مهم رادیو را آموزش عمومی[۲۶] و نقش تربیتی آن برای تمامی اقشار جامعه به‌ویژه جوانان[۲۷] می‌دانست که به مثابه یک دانشگاه عمومی در تمام سطح کشور گسترده شده است.[۲۸] ایشان با توجه به نقش تربیتی رادیو پس از انقلاب، تحول آن را به دستگاه سازنده اسلامی خواستار بود[۲۹] و مسئولان رادیو را به استقلال فکری، نفی غرب‌زدگی، نهراسیدن از برچسب کهنه‌پرستی و انتقاد دیگران سفارش می‌کرد.[۳۰]
- مبارزه با فساد: امام‌خمینی در روزهای آغازین پیروزی انقلاب اسلامی بر اصلاح رادیو و اسلامی‌کردن محتوای برنامه‌های آن و مبارزه با فساد و فحشا در این رسانه تأکید می‌کرد[۳۱] و پاکسازی تدریجی و محتاطانه این رسانه از عوامل باقی‌مانده از دوره پهلوی و کسانی که خلاف مسیر اسلام طی می‌کنند را خواستار بود.[۳۲] ایشان با اشاره به آثار مخرب موسیقی‌های نامناسب، مسئولان رادیو را به حذف این قبیل موسیقی‌ها و حتی حذف کلی آن و پرهیز از هزل و در مقابل، جدی‌بودن مسائل حتی در مسائل تفریحی توصیه می‌کرد[۳۳] و در ادامه نیز بر لزوم پرهیز از پخش غنا و موسیقی حرام که گاه در صدا و سیما وجود داشت، تأکید کرد و خواهان آن شد در مواردی که امکان تفکیک مصادیق حرام از اصل برنامه نیست، خود برنامه کنار گذاشته شود.[۳۴] ایشان همچنین به کسانی که در این رسانه برخلاف مسیر ملت حرکت می‌کنند، هشدار می‌داد که در صورت ادامه، با مخالفت ملت روبه‌رو می‌شوند و مخاطبان خود را از دست خواهند داد.[۳۵]
- رسالت تبلیغی: امام‌خمینی نقش رادیو را در تبلیغات صحیح[۳۶] و نیز رساندن پیام اسلام و انقلاب اسلامی ایران به جهان[۳۷] بسیار مهم می‌شمرد و صدور پیام اسلام در رسانه‌هایی چون رادیو را راهگشا می‌دانست؛ به گونه‌ای که تأثیرش از هزاران توپ و تانک نظامی بیشتر است[۳۸] لزوم توجه به تبلیغ و معرفی درست اسلام، موجب شد ایشان در سال‌های پیش از نهضت اسلامی نیز با پیشنهاد تولید برنامه‌ای رادیویی برای تبلیغ اسلام، بهره‌گیری از نظرات علمای اسلام دراین‌باره را توصیه کند[۳۹] پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ایشان با تأکید بر افزایش تبلیغات و پوشش رادیو در سراسر جهان،[۴۰] پیشنهاد می‌کرد برنامه‌های مربوط به مناطق مختلف کشور به زبان محلی همان منطقه پخش شود.[۴۱] این توصیه موجب شد مسئولان رادیو در تولید برنامه‌هایی به زبان محلی و ایجاد شبکه‌های استانی در سراسر کشور اقدام کنند.[۴۲] امام‌خمینی همچنین به برنامه‌سازان و تهیه‌کنندگان رادیو توصیه می‌کرد اهداف و آرمان‌های انقلاب را به‌درستی بشناسند[۴۳] تا بتوانند در برنامه‌های خارج از کشور اسلام را به‌درستی معرفی کنند.[۴۴]
- اطلاع‌رسانی و پرهیز از اختلاف و انحراف: امام‌خمینی ضمن اشاره به نقش مثبت رادیو در اطلاع‌رسانی امور جامعه[۴۵] و نیز با توجه به گستردگی پوشش رادیو حتی در خارج از کشور، خاطرنشان می‌کرد وجود مسائل خلاف مسیر اسلام و ملت در رادیو[۴۶] و انعکاس اختلاف میان مسئولان کشور در این رسانه[۴۷] به‌سرعت انتشار می‌یابد و حیثیت اسلام و جمهوری اسلامی ایران را به خطر خواهد انداخت؛[۴۸] بنابراین مسئولان این رسانه را از بی‌مبالاتی در بیان مسائل برحذر می‌داشت[۴۹] و بر لزوم کنترل برنامه‌ها به دست افراد آگاه و آشنا به مسائل سیاسی ـ اجتماعی و اوضاع کشور تأکید می‌کرد تا مبادا مطلب یا مصاحبه‌ای در آن پخش شود که تأثیر منفی بر اوضاع جامعه بر جای بگذارد.[۵۰] ایشان با توصیه به مفیدبودن تولید برنامه‌ها و طرح مشکلات جامعه در رادیو، از پخش برنامه‌های انحرافی انتقاد می‌کرد[۵۱] و معتقد بود رادیو باید به‌خوبی نقش ارشادی و دشمن‌شناسی خود را ایفا و در عین حال، آرامش جامعه را نیز حفظ کند؛[۵۲] افزون بر این، گاه از کم‌توجهی رادیو به تلاش‌ها و خدمات انجام‌گرفته به دست مردم و مسئولان انتقاد می‌کرد.[۵۳]
رادیو در رژیم پهلوی
رسانه‌ها ازجمله رادیو، در رژیم پهلوی بیشتر دارای محتوای غربی بودند و کمتر به برنامه‌های مذهبی می‌پرداختند.[۵۴] امام‌خمینی رادیو را در زمان پهلوی از مصادیق تبدیل مظاهر تمدن به مفاسد در ایران ارزیابی و در این امر پیوسته از نقش برجسته استعمار یاد می‌کرد[۵۵] ایشان همواره از رادیو به دلیل ترویج فساد و فحشا،[۵۶] طرح مباحث مغایر با مصالح جامعه،[۵۷] تبلیغات با هدف فساد جوانان و سلب استقلال فکری آنان[۵۸] و برنامه‌ریزی برای خارج‌کردن آنان از صحنه دفاع از کشور در برابر خیانت‌ها و تجاوزات بیگانگان[۵۹] انتقاد می‌کرد.
از نظر امام‌خمینی، رادیو در دوران پهلوی، در خدمت رژیم، بیگانگان و سرمایه‌داران بود[۶۰] و به ابزاری برای ستایش از اقدامات و اصلاحات دروغین محمدرضا پهلوی ا[۶۱] ستایش وی[۶۲] و نیز فریب مردم[۶۳] تبدیل شده بود. ایشان باور داشت برنامه‌های رادیو پیش از پیروزی انقلاب، نه تنها نقش تعلیم و تربیتی نداشت،[۶۴] بلکه مرکزی برای نشر فحشا بود (۶/۱۵) و زیر فشار رژیم و به نفع رژیم اسرائیل کار می‌کرد (۵/۲۳۸). از نگاه ایشان برنامه‌هایی نظیر پخش اذان و مناجات در ماه مبارک رمضان از رادیو نیز با وجود پخش برنامه‌های ضد مذهبی در زمان‌های دیگر سال، ریاکارانه بود و مردم باید در برابر این فریب‌ها، هوشیار باشند.[۶۵]
امام‌خمینی عملکرد این رسانه را در رژیم پهلوی به‌طور کلی برخلاف مصالح ملت می‌شمرد[۶۶] و با اشاره به برنامه‌های رادیویی که برای تخریب چهره ایشان[۶۷] و روحانیت[۶۸] پخش می‌شد، از سکوت رادیو در برابر جنایات محمدرضا پهلوی[۶۹] و منعکس‌نشدن تمام حقایق کشور، ازجمله مبارزات مردم در آن،[۷۰] انتقاد کرد. ایشان همچنین در دوران نهضت اسلامی، برنامه‌های رادیو را دیکته‌شده از سوی سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) می‌دانست و با اشاره به نبود آزادی و وجود خفقان و سانسور در این رسانه،[۷۱] تأکید کرد با وجود اعلام شعار آزادی و فضای باز سیاسی، رادیو و مطبوعات قادر به انتقاد از عامل اصلی جنایات یعنی پهلوی نیستند و تنها پس از آزادی واقعی است که معلوم می‌شود بر ایران چه گذشته است و مسئول حقیقی مصیبت‌ها چه کسی است.[۷۲] ایشان همچنین با حساسیت، برنامه‌هایی چون اخبار مربوط به تظاهرات‌های مردمی،[۷۳] اعتصاب‌ها[۷۴] جنایات محمدرضا پهلوی[۷۵] و اخبار مربوط به فلسطین[۷۶] را از برخی رادیوها پی می‌گرفت.
رادیوهای بیگانه
رادیوهای برون‌مرزی (بیگانه) ذیل رسانه‌های بین‌المللی همچون خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و مجلات بین‌المللی قرار می‌گیرند و اصولاً توجیه‌کننده مواضع و تأمین‌کننده منافع کشورهای مستقر در آن‌اند.[۷۷]
امام‌خمینی پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن، با دقت در عملکرد و رویه این رادیوها، مخاطبان این رسانه‌ها را به هوشیاری در برابر سیاست‌های آنان فرامی‌خواند؛ برای نمونه ایشان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، از سیاست این رادیوها در معرفی اسلام و تهمت کهنه‌پرستی و ارتجاع به اسلام[۷۸] و نیز ارائه تصویری ساختگی از اسلام[۷۹] انتقاد می‌کرد و معتقد بود این رسانه‌ها با حمایت از رژیم پهلوی، از انتشار همه ابعاد جنایات رژیم جلوگیری می‌کنند و مانع رسیدن صدای ملت به دنیا هستند.[۸۰] ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز عملکرد رادیوهای بیگانه علیه ایران را مغرضانه می‌دانست و به عنوان شاهدی بر این مدعا، به جنجال و هیاهوی این رادیوها در خصوص اتفاقات روز کشور[۸۱] و تبلیغات منفی آنان در قضیه انتخابات و ادعای «تغییر نظام در پی تغییر افراد» اشاره می‌کرد[۸۲] و معتقد بود این نوع برخوردها در روند حرکت نظام بی‌اثر است.[۸۳]
امام‌خمینی در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هم با اشاره به تبلیغات رادیوهای بیگانه مبنی بر بی‌نظمی و آشفتگی در ایران و به دنبال آن اغوای صدام حسین برای حمله به کشور،[۸۴] از سکوت این رسانه‌ها در برابر پیشروی‌ها و پیروزی‌های ایران در جنگ، انتشار اخبار دروغ و معرفی عراق به عنوان پیروز میدان، انتقاد می‌کرد.[۸۵] ایشان همچنین این رسانه‌ها را به سبب بدنام جلوه‌دادن جمهوری اسلامی و مردم ایران با وجود اطلاع‌شان از ظلم و تجاوز آشکار رژیم عراق به ملت ایران،[۸۶] تحریک کشورهای منطقه علیه ایران[۸۷] و استناد این رادیوها در انتشار اخبار جنگ به گفته‌های مخالفان و معارضان و دشمنان ایران، دارای سوء نیت نسبت به اسلام و انقلاب اسلامی می‌دانست و بر هوشیاری ملت و بهانه ندادن به دست آنان تأکید کرد.[۸۸]
از نظر امام‌خمینی، هدف از تلاش رادیوهای بیگانه در متزلزل و بی‌ثبات جلوه‌دادن نظام اسلامی به واسطه ترورها[۸۹] و متهم کردن ایران به تروریسم به وسیله ابزارهای تبلیغاتی،[۹۰] از میان‌بردن اتحاد مردم ایران بود؛[۹۱] چنان‌که یکی از دروغ‌های بزرگ این رادیوها که رادیوی برخی کشورهای اسلامی را هم شامل می‌شد، اتهام رابطه دوستی ایران با اسرائیل بود.[۹۲] ایشان سوء استفاده رادیوهای بیگانه و تحریف اخبار و وقایع داخل ایران[۹۳] و انتشار مطالبی که فاسدبودن آنها واضح است[۹۴] و نیز توهین و تحقیر ملت ایران[۹۵] و مخالفت دایمی آنها را بعید ندانست و دشمنی این رادیوها را نشانه درستی راه و موجب عزم و آمادگی مردم ارزیابی می‌کرد.[۹۶] با این حال، امام‌خمینی برای دفاع از حقوق ملت اخبار برخی از رادیوهای بیگانه را گوش می‌داد و نقد و بررسی می‌کرد[۹۷] و رادیوی کوچک خود را همه جا با خود به همراه داشت[۹۸]
رادیو در جمهوری اسلامی ایران
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رادیو یکی از مهم‌ترین رسانه‌هایی بود که نقش ویژه‌ای در جهت‌دهی به افکار عمومی ایفا می‌کرد[۹۹] از نخستین مکان‌هایی که در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به تسخیر انقلابیان درآمد، ساختمان رادیو بود[۱۰۰] و نخستین پیام انقلاب با صدای فضل‌الله محلاتی پخش شد.[۱۰۱] اکبر هاشمی رفسنجانی و مرتضی مطهری به نمایندگی از امام‌خمینی برای بررسی اوضاع به رادیو رفتند و نخستین سخنران پس از انقلاب در رادیو، هاشمی رفسنجانی بود.[۱۰۲] (ببینید: فضل‌الله محلاتی)
امام‌خمینی به علت حساسیت بالای رادیو و تلویزیون[۱۰۳] مسئول این سازمان را مستقیماً نصب می‌کرد و توجه ویژه‌ای به آن داشت؛[۱۰۴] ایشان همواره نمایندگانی در رادیو داشت که در مسائل مربوط به این رسانه، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نظرات امام‌خمینی را ابلاغ می‌کردند و در صورت مواجه شدن با موارد خلاف، ضمن رساندن پیام ایشان، به موارد رسیدگی می‌کردند[۱۰۵] ایشان به هدف تنظیم بهتر برنامه‌های رادیو و تلویزیون، در حکمی سیدمحمد موسوی خوئینی را برای همکاری با صادق قطب‌زاده (نخستین رئیس صدا و سیما) معرفی کرد[۱۰۶] و برای اصلاح برنامه‌ها و نظارت بیشتر بر عملکرد رادیو و تلویزیون، دستور تشکیل شورای پنج‌نفره به نام شورای سیاست‌گذاری را صادر کرد.[۱۰۷] (ببینید: سیدمحمد موسوی خوئینی و صادق قطب‌زاده)
امام‌خمینی گاه دربارهٔ اسلامی، مفید و جذاب‌بودن برنامه‌های رادیو، به‌طور مستقیم به رئیس سازمان صدا و سیما توصیه‌هایی می‌کرد و نیز اگر در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز، برنامه نامناسبی از رادیو پخش می‌شد، در فاصله زمانی بسیار کوتاه، به رئیس سازمان صدا و سیما یا دیگر مسئولان تذکر می‌داد.[۱۰۸] تأکید بر لزوم کنارگذاشتن افرادی که در دوران پهلوی در خدمت طاغوت و در رادیو بودند و پس از انقلاب تظاهر به دیانت و اسلام می‌کردند،[۱۰۹] اصلاح تدریجی رادیو و پاکسازی آن از نیروهایی که در جهت خلاف اسلام حرکت می‌کنند، نیز از توصیه‌های مهم امام‌خمینی به مسئولان رادیو بود.[۱۱۰] (ببینید: تلویزیون)
رادیوی جمهوری اسلامی ایران، در زمان جنگ تحمیلی، وظیفه تقویت نیروهای رزمنده، گسترش روحیه همبستگی و پشتیبانی از نیروها را بر عهده داشت.[۱۱۱] امام‌خمینی با توجه به قرارگرفتن ایران در معرض هجوم رسانه‌های گروهی جهان و «بوق‌های تبلیغاتی جهانخواران»، ایران را فاقد تبلیغات قدرتمند می‌دانست و از دولت می‌خواست تا در رفع این کاستی کوشش کند و با توسعه شبکه‌های رادیویی، در حد توان، صدای ملت مظلوم ایران را به ملت‌های جهان برساند.[۱۱۲] ایشان آگاه کردن افکار عمومی از اخبار دروغ این رسانه‌ها و ارائه پاسخ مناسب به آنها را به‌ویژه از وزارت ارشاد، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و وزارت امور خارجه می‌خواست.[۱۱۳]
اظهار نظر امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌ها و عملکرد رادیو، بیانگر نظارت دقیق یا آگاهی ایشان از برنامه‌های این رسانه بود؛ چنان‌که در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی از بعضی از برنامه‌ها ازجمله موسیقی‌های تند و مبتذل انتقاد می‌کرد و موسیقی‌های حماسی و سرود و مانند آن را می‌پسندید و مایل بود ادبیات و تعبیراتی همچون «انقلاب اسلامی» را که از رادیو شنیده نمی‌شد، بشنود.[۱۱۴] ایشان همچنین از طرح مشکلات کشور در سخنان مسئولان در رادیو که موجب تضعیف روحیه مردم می‌شد، انتقاد می‌کرد؛[۱۱۵] چنان‌که آگاهی ایشان از اعلام طرح‌های مربوط به اشتغال، مسکن و راهسازی در رادیو[۱۱۶] و رضایت ایشان از طرح مسائل روز در این رسانه،[۱۱۷] نشان‌دهنده توجه ایشان به برنامه‌های رادیو بود. ایشان به‌ویژه اخبار عمومی کشور را از طریق رادیو پیگیری می‌کرد[۱۱۸] و در دوران جنگ تحمیلی، مسائل جنگ تحمیلی را از طریق برخی رادیوهای بیگانه نیز پیگیری می‌کرد.[۱۱۹]
امام‌خمینی همچنین با تذکر به مسئولان، دربارهٔ پخش نکردن پی‌درپی اخبار، برنامه، تصویر و گفته‌های ایشان در رادیو،[۱۲۰] دربارهٔ تغییر هرچند جزئی در سخنان ایشان در رادیو هشدار داده و آن را برخلاف مسیر ملت شمرده است.[۱۲۱] به باور ایشان، برنامه‌های رسانه‌هایی چون رادیو باید در طریق اسلام و ملت و نه توطئه‌آمیز باشد که این امر به معنای سانسور نیست، بلکه به معنای آزادی در چارچوب نظام اسلامی است.[۱۲۲]
پانویس
- ↑ دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۷/۱۰۲۸۹.
- ↑ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۴/۳۵۳۷.
- ↑ کاوه، شصت سال رادیو در ایران، ۴۳.
- ↑ مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۱/۱۰۵۱؛ طباطبایی‌مجد، دائرةالمعارف مصوّر زرین، ۱/۲۹۶.
- ↑ جاویدان، تاریخ اختراعات، ۲۶۰.
- ↑ مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۱/۱۰۵۱–۱۰۵۲.
- ↑ سعیدیان، دائرةالمعارف اختراعات و اکتشافات، ۴۰۹.
- ↑ دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۷/۱۰۲۹۰.
- ↑ محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۷۷.
- ↑ محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۰.
- ↑ بهار، رادیو، دین و زندگی روزمره، ۱۵.
- ↑ محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۷.
- ↑ محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۸.
- ↑ بهار، رادیو، دین و زندگی روزمره، ۸.
- ↑ شعردوست، رادیو، تلویزیون، سینما: نقش رادیو در توسعه، ۷۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۰۶؛ ۱۲/۴۸۳ و ۱۹/۳۹۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴ و ۱۸/۳۶۲، ۴۷۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۸۹؛ ۱۵/۵۰۷–۵۰۸ و ۱۸/۳۶۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۸۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۲۲ و ۱۴/۴۶۱–۴۶۳؛ ادامه مقاله.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، ۱/۹۹.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، ۱/۷۷.
- ↑ احمدی، رضا، رادیوهای بیگانه و امنیت ملی، ۱۰۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۹۳–۴۹۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۹۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۴۵؛ ۹/۱۳۷ و ۱۲/۴۸۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴؛ ۱۲/۳۲۶ و ۱۳/۱۵۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴–۱۵۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۷۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۴ و ۱۲/۴۸۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۷، ۲۰۵ و ۴۵۴–۴۵۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۹۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۲۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹، ۴۷۶ و ۹/ ۱۵۴، ۱۵۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۶۳
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۶۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۸۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۸.
- ↑ احمدی، ظهیر، تنوع فرهنگی و نقش رادیو، ۱۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۵۳۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۰–۲۹۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۲–۲۱۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۵۴ و ۱۹/۱۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۲–۲۱۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۸۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۶۰.
- ↑ معاونت خدمات و مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران، ۱۰ و ۱۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۵ و ۶/۱۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۱۳؛ ۶/۳۴۵ و ۹/۱۳۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۰۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۶–۲۰۱ و ۱۲/۳۲۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۴۹۵
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۱ و ۱۶/۱۷۷.
- ↑ مام خمینی، صحیفه، ۲/۱۲۳ و ۴۱۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۵؛ ۵/۱۳ و ۶/۴۶، ۴۹۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۹۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۱۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۰۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۸۵ و ۱۶/۱۷۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۹۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۵۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۶۸؛ ۵/۱۷ و ۹/۸۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۶۷–۲۶۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۶۱ و ۱۶۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۵۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۳۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۳۷–۲۳۸.
- ↑ ساری، تهدید رسانه‌ای (رادیوهای بیگانه فارسی‌زبان)، ۷۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۸۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۴۸۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۳۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۳۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۲۶ و ۱۲/۷۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۰۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۲۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۱۰۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۹۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۷۸–۴۷۹ و ۱۷/۳۱۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۸۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۰۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۷، ۹۱ و ۱۰۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۰۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۰۹و ۱۷/۳۸۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۴۶۸–۴۶۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۶۳–۳۶۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۲۶، ۵۰۲ و ۵۰۸؛ مصطفوی، خاطره، چاپ‌شده در برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، ۴/۲۸۰.
- ↑ مصطفوی، خاطره، چاپ‌شده در برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، ۴/۲۸۰.
- ↑ خجسته، درآمدی بر جامعه‌شناسی رادیو، ۱۶.
- ↑ هاشمی، دیدگاه‌های امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌های رادیو و تلویزیون، ۱۹۶.
- ↑ دفتر نمایندگی حضرت امام، معراج شهادت، ۸۱.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، ۱۹۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۰۳ و ۱۸/۳۶۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۷ و ۱۷/۵۰۵.
- ↑ هاشمی، دیدگاه‌های امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌های رادیو و تلویزیون، ۱۳ و ۴۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۹–۱۶۰.
- ↑ هاشمی، دیدگاه‌های امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌های رادیو و تلویزیون، ۱۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۴، ۲۱۵ و ۱۲/۴۸۴.
- ↑ مختاری، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، ۶۱–۶۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۶۱–۳۶۲ و ۵۰۲.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، ۱۹۶–۱۹۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۷۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۲۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۷۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۰۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۱۵؛ ۱۴/۸۳ و ۱۸/۶۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۹۹، ۳۴۴–۳۴۷ و ۳۶۱–۳۶۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۴۶۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۲۴.
منابع
- احمدی، رضا، رادیوهای بیگانه و امنیت ملی، مجله حضور، شماره ۲۵، ۱۳۷۷ش.
- احمدی، ظهیر، تنوع فرهنگی و نقش رادیو، مجله علوم اجتماعی، شماره ۸، ۱۳۸۷ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
- بهار، مهری، رادیو، دین و زندگی روزمره، تهران، دفتر پژوهش‌های رادیو، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
- جاویدان، محسن، تاریخ اختراعات، تهران، حاج‌محمدحسن اقبال و شرکاء، ۱۳۴۲ش.
- جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، قم، مرکز تحقیقات اسلامی ـ حوزه نمایندگی ولایت فقیه در سپاه ـ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- خجسته، حسن، درآمدی بر جامعه‌شناسی رادیو، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- دفتر نمایندگی حضرت امام، معراج شهادت، بی‌جا، بی‌تا.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
- ساری، حسین، تهدید رسانه‌ای (رادیوهای بیگانه فارسی‌زبان)، تهران، دانشگاه دفاع ملی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- سعیدیان، عبدالحسین، دائرةالمعارف اختراعات و اکتشافات، تهران، علم و زندگی، ۱۳۸۰ش.
- شعردوست، علی‌اصغر، رادیو، تلویزیون، سینما: نقش رادیو در توسعه، مجله رسانه، شماره ۴، ۱۳۶۹ش.
- طباطبایی‌مجد، غلامرضا، دائرةالمعارف مصوّر زرین، تهران، زرین، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
- کاوه، گیتی، شصت سال رادیو در ایران، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۵۴ش.
- مختاری اصفهانی، رضا، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، تهران، طرح آینده، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، ۱۳۸۳ش.
- مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپ‌شده در برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، تدوین غلامعلی رجایی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. *معاونت خدمات و مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. *هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، به کوشش عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- هاشمی، محمد، دیدگاه‌های امام‌خمینی دربارهٔ برنامه‌های رادیو و تلویزیون، گفتگو، چاپ‌شده در روزنامه کیهان، ۱۶/۳/۱۳۶۹ش.
پیوند به بیرون
- سیده‌معصومه فقیه، رادیو، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۵۱۹–۵۲۴.