محمدباقر طاهری شاهرودی

محمدباقر طاهری شاهرودی، از شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی.

محمدباقر طاهری محمودی معروف به طاهری شاهرودی در سال ۱۳۱۱ ش در شاهرود به دنیا آمد. پدرش شیخ محمدحسن طاهری شاهرودی معروف به شیخ محمد حاجی از شاگردان آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و سیدمحمدکاظم یزدی بود و پس از پایان تحصیل در حوزه علمیه نجف، در شاهرود توطن گزیده بود و از روحانیان برجسته آن شهر به شمار می‌رفت. جدش ملاعلی‌اصغر میامی هم از روحانیان میامی در نزدیکی شاهرود بود که نزد آخوند خراسانی در نجف و آیت‌الله سیدحسین طباطبایی قمی در مشهد تحصیل کرده بود و در دوره مشروطه، از مشروطه مشروعه حمایت می‌کرد و سپس با اقامت در مشهد، به تدریس در آنجا پرداخت و پس از قیام مسجد گوهرشاد مشهد (۱۳۱۴ ش)، منزوی شد (شریف رازی، ج ۹، ۲۲۵-۲۲۸). جد مادری محمدباقر طاهری، میرمطلب بسطامی نیز از روحانیان برجسته شاهرود بود (همان، ج ۷، ۱۳۳). محمدباقر طاهری شاهرودی خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت. سپس در حوزه علمیه شاهرود، نزد استادان آنجا مقدمات را خواند. درباره استادان او در این مقطع گزارشی وجود ندارد. او سپس به مشهد رفت و مدتی در آنجا به فراگیری دروس حوزوی پرداخت. درباره مدت حضور او در مشهد و تحصیلاتش در آنجا هم اطلاعاتی در دست نیست. طاهری شاهرودی آنگاه به قم رفت و در حوزه علمیه قم، به تحصیل ادامه داد. درباره استادان او در دوره سطح حوزوی در حوزه علمیه قم هم گزارشی وجود ندارد. او آنگاه در درس خارج فقه آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی و خارج اصول امام‌خمینی شرکت کرد. وی مدت هشت سال در قم حضور داشت. با استناد به حضور پنج‌ساله او در نجف اشرف و بازگشت به کشور در سال ۱۳۴۰ ش (پس از رحلت آیت‌الله بروجردی) (شریف رازی، ج ۵، ۱۳۳)، می‌توان گفت که از سال ۱۳۲۸ ش تا سال ۱۳۳۵ ش، در قم مشغول به تحصیل بود و در آن سال‌ها در درس خارج اصول امام‌خمینی در مساجد محمدیه یا سلماسی شرکت می‌کرده است. او در آن مدت از درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد هم استفاده می‌کرد (همان، ج ۷، ۱۳۳). طاهری محمودی پس از هشت سال تحصیل در قم، راهی عراق شد و مدت پنج سال در حوزه علمیه نجف اشرف، در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدمحمود حسینی شاهرودی، میرزا حسن موسوی بجنوردی، میرزا هاشم آملی، شیخ حسین حلی و سیدابوالقاسم موسوی خویی شرکت کرد (شریف رازی، ج ۹، ۲۲۵-۲۲۶). او در سال ۱۳۴۰ ش (پس از رحلت آیت‌الله بروجردی) (شریف رازی، ج ۷، ۱۳۳) با اجازه آیت‌الله شاهرودی به شاهرود بازگشت («درگذشت آیت‌الله طاهری شاهرودی»، ۱۲۱) و به فعالیت‌های مذهبی در آن شهر پرداخت. وی نماز جماعت را در مسجد مصلا در شاهرود اقامه می‌کرد و هم‌زمان بعضی از دروس چون فقه و اصول، فلسفه، ادبیات و تفسیر قرآن را در مدارس دینی شاهرود تدریس می‌کرد (شریف رازی، ج ۷، ۱۳۳). او با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت. ازجمله در مراسم رسمی که توسط حکومت پهلوی برگزار می‌شد، شرکت نمی‌کرد و به سخنرانی‌های انتقادی در شاهرود می‌پرداخت. همچنین از فعالان سیاسی و انقلابی برای سخنرانی در شاهرود دعوت می‌کرد و جلساتی را برای سازمان‌دهی و هدایت فعالیت‌های مذهبی برگزار می‌نمود. علاوه بر آن در تهیه، تکثیر و توزیع اعلامیه‌ها و بیانیه‌های امام‌خمینی در شاهرود فعال بود. به سبب این مبارزات، بارها توسط نیروهای امنیتی احضار شد. ساواک و شهربانی بارها برای این فعالیت‌ها به او تذکر دادند، ولی تداوم این فعالیت‌ها باعث شد تا در سال ۱۳۵۶ ش پس از ایراد سخنرانی انتقادی، توسط شهربانی دستگیر و زندانی شود. او سپس به ساواک سمنان منتقل شد و پس از مدتی حبس به تهران انتقال یافت و در کمیته مشترک ضدخرابکاری زندانی و شکنجه شد. وی پس از مدتی آزاد شد و به شاهرود بازگشت و به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد (کاظمینی، ج ۱، ۵۵۸). طاهری شاهرودی در دهم بهمن ۱۳۵۷ و در جریان تحصن روحانیان مبارز سراسر کشور در مسجد دانشگاه تهران در اعتراض به بسته شدن فرودگاه‌ها بر روی پروازهای خارجی با هدف ممانعت از بازگشت امام‌خمینی به کشور، همراه با جمعی از روحانیان شاهرود، نامه‌ای را خطاب به متحصنان ارسال کردند و حمایت و پشتیبانی خود را از آنان ابراز کردند و اقدام دولت بختیار را محکوم نمودند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۵۴۴). وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به امامت جمعه شاهرود منصوب شد (کاظمینی، ج ۱، ۵۵۸). در سال ۱۳۶۱ ش از امام‌خمینی اجازه تصدی در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرد (صحیفه امام، ج ۱۷، ۳۴۴). همچنین از برخی از مراجع تقلید اجازاتی را دریافت کرده بود (رعایتی، ۱۲۶ ـ ۱۲۸). طاهری شاهرودی از سال ۱۳۶۶ ش و هم‌زمان با اقامه نماز جمعه در شاهرود، در ایام دیگر هفته (به جز پنجشنبه و جمعه) به قم می‌رفت و دروس سطح و همچنین خارج را در مدرسه علمیه آیت‌الله گلپایگانی آن شهر تدریس می‌کرد (شریف رازی، ج ۹، ۲۲۶). از تألیفات او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: تقریرات درس اصول امام‌خمینی، تقریرات درس اصول آیت‌الله‌العظمی خویی (مبحث استصحاب)، تقریرات درس اصول آیت‌الله شاهرودی، تقریرات درس اصول آیت‌الله شیخ حسین حلّی (مباحث الفاظ)، تقریرات درس فقه آیت‌الله میرزا حسن بجنوردی، تقریرات درس فقه آیت‌الله میرزا هاشم آملی (بحث مکاسب)، ردی بر آیین وهابیت، صفات مؤمنین (شرح خطبه همام)، تفسیر سوره حمد، ضامن سعادت (یا امر به معروف و نهی از منکر). طاهری شاهرودی در سوم دی ۱۳۷۲ ش در شاهرود از دنیا رفت و در همان شهر به خاک سپرده شد («درگذشت آیت‌الله طاهری شاهرودی»، ۱۲۱). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «درگذشت آیت‌الله طاهری شاهرودی» (۱۳۷۳)، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۲۴، فروردین و اردیبهشت؛ رعایتی، جعفر (۱۳۷۵)، سیمای شاهرود، تهران، مرکز چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۷، تهران، اسلامیه؛ شریف رازی، محمد (۱۳۷۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۹، قم، امیر؛ کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، به اهتمام سیدمحمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج ۱، بنیاد ریحانه الرسول یزد، تهران، برگ رضوان.