محمدصادق صدرالشریعه

صدرالشریعه، محمدصادق؛ از شاگردان درس فلسفه امام خمینی. محمدصادق صدرالشریعه معروف به علامه شهریاری، در سلیمان‏آباد تنكابن دیده به جهان گشود (شریف رازی، ج 4، 674؛ اثرآفرینان، ج 4، 35). شریف رازی در جلد چهارم گنجینه دانشمندان، تاریخ تولد او را 1325 ق قید کرده است (ج 4، 674) و همین تاریخ توسط مؤلف اثرآفرینان نیز تأیید شده است (اثرآفرینان، ج 4، 35). با وجود این، شریف رازی در جلد هفتم همان اثر، تاریخ دقیق تولد او را ششم رمضان 1315 ق (9 بهمن 1276) آورده است (ج 7، 485) و سمامی هم در بزرگان تنکابن این تاریخ را به‌عنوان تاریخ تولد صدرالشریعه پذیرفته است (سمامی حائری، 231). با توجه به تأخر جلد هفتم گنجینه دانشمندان و همچنین استناد سمامی حائری به «نسب‌نامه‌ خاندان علامه تنکابنی»، می‌توان تاریخ اخیر را دقیق‌تر دانست. پدر محمدصادق صدرالشریعه، شیخ عبدالعلی صدرالعلماى طالقانى از مجتهدان و زهاد زمانه‌ خویش و صاحب حواشى بسیار بر کتاب‌های ادبى، فقهى و اصولى و شاگرد مبرز و داماد علامه میرزا محمد تنكابنى صاحب قصص العلماء بود. مادر شیخ محمدصادق نیز دختر علامه تنكابنى و از زنان دانشمند و صاحب حواشى بر كتب ادبى و فقهی ازجمله شرح لمعه بود (شریف رازی، ج 7، 487). او در چنین خانواده‌ای زاده شد و تحصیلات حوزوی را تا شرح لمعه و قوانین در تنكابن فراگرفت. مدتی هم در مدارس دینی تهران مشغول به تحصیل بود و در سال‌های آغازین تأسیس حوزه علمیه قم، رهسپار آن شهر شد و دروس سطح را نزد استادان آن حوزه تکمیل کرد. آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس آیات حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سید محمد حجت کوه‌کمری (سمامی حائری، 231؛ شریف رازی، ج 4، 674؛ همان، ج 7، 485؛ اثرآفرینان، ج 4، 35) و سید محمدتقی خوانساری استفاده کرد (همان؛ انصاریان خوانساری، 415). او هم‌زمان به تحصیل دروس عقلی نیز می‌پرداخت و از درس آیات شیخ محمدعلی شاه‌آبادی، امام خمینی، مهدى پائین‌شهرى (شریف رازی، ج 4، 674) و میرزا خلیل کمره‌ای بهره‌مند شد و در حدیث و درایه و علوم روایی، از درس شیخ عباس قمی، حاج ابوالقاسم قمی و شیخ مهدی پایین‌شهری استفاده کرد (همان، ج 7، 486؛ سمامی حائری، 231). شریف رازی در گنجینه دانشمندان (جلد چهارم) از حضور او در درس منظومه امام خمینی سخن گفته است (شریف رازی، ج 4، 674) و با استناد به آن گزارش، می‌توان او را از نخستین شاگردان درس منظومه امام خمینی به شمار آورد. علامه شهریاری که دارای اجازاتی از برخی از مراجع ازجمله ثقه‏المحدثین محدث قمى بود، پس از تکمیل تحصیلات حوزوی به شهریار رفت و به فعالیت‌های تبلیغی در آن شهر مشغول شد (شریف رازی، ج 7، 486) و در 1311 ش به سردفتری ازدواج و طلاق و اسناد رسمی منصوب شد (سمامی حائری، 231). او در سرودن اشعار دستى توانا داشت و در هر مقوله اشعارى سروده است. آثار علمی او عبارت است از: 1- دیوان شعر، با نزدیك به پنجاه هزار بیت شامل مثنویات، رباعیات و قصاید (شریف رازی، ج 7، 486) و با تقریظی از آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشى نجفى (همان، ج 4، 674). 2- ترجمه‏ شرح منظومه حدیث قدسى (که تا سوره بیستم قرآن سروده شده و شامل ده هزار بیت مشتمل بر نصایح، مناجات، اخلاق، اصول و فروع دین و در قالب مثنوی است). 3- ترجمه و شرح منظوم مناجات الهیات موسوم به افاضات النجفیه و مناجات العلویه در 5 هزار بیت در قالب مثنوی. 4- مولوى نامه در دو هزار بیت در رد مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین بلخی متخلص به مولوى. 5- رساله‏ منظوم در «جبر و تفویض» در رد فردی به نام بهمنی. 6- كتاب «مراثى» که شامل حدود صد مرثیه است. 7- قصایدى در جواب بعضى از سائلین در علم ائمه طاهرین. 8- صدر الوقایع، در واقعات هر روزى از روزهاى ماه. 9- نسب‌نامه‌ منظوم آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی با ضمیمه افاضات النجفیه. 10- شرح احوال. 11- رساله‌هایی منظوم و منثور دیگر. 12- تفسیر منثور قرآن (شریف رازی، ج 7، 476-487). 13- تفسیر قرآن منظوم (به فارسی) (فعال عراقی، 1370). او در نهایت در 1359 ش (1400 ه.ق) در شهریار درگذشت و در قبرستان امام‌زاده اسماعیل آن شهر به خاک سپرده شد (سمامی حائری، 232). منابع: انصاریان خوانساری، محمدتقی (1395)، مرزبان ایمان و یقین آیت‌الله‌العظمی حاج سید محمدتقی خوانساری، قم، انصاریان؛ سمامی حائری، محمد (1372)، بزرگان تنکابن، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی؛ شریف رازی، محمد (1352)، گنجینه دانشمندان، ج 4، تهران، اسلامیه؛ شریف رازی، محمد (1352)، گنجینه دانشمندان، ج 7، تهران، اسلامیه؛ فعال عراقی، حسین (1377)، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهان، جلد دوم س ـ ی، به کوشش بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران، ناهید ـ دوستان.