میرزابیوک مروج: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (Shams صفحهٔ میرزابیوک مروّج را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به میرزابیوک مروج منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | |||
| عنوان = بیوک خلیل‌زاده (مروّج) | |||
| تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| اندازه تصویر = | |||
| سرشناسی = روحانی مبارز، امام جمعه اردبیل | |||
| نام کامل = بیوک خلیل‌زاده | |||
| لقب = مروّج | |||
| نسب = | |||
| تاریخ تولد = ۱۳۰۹ | |||
| زادگاه = اردبیل | |||
| تاریخ وفات = ۲۷ فروردین ۱۳۸۰ | |||
| شهر وفات = اردبیل | |||
| تاریخ شهادت = | |||
| محل شهادت = | |||
| محل دفن = گلزار شهدای اردبیل | |||
| خویشاوندان سرشناس = | |||
| استادان = غفوری عاملی اصل، یعقوب مدرسی، ملامحسن، میرزا مهدی عالم، عبدالجواد اصفهانی، محمد مجاهدی تبریزی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، محمداحمد کافی، سیدمحمدحسین طباطبایی، هاشم قزوینی، سیدیونس یونسی اردبیلی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد، سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای، امام‌خمینی | |||
| شاگردان = | |||
| محل تحصیل = اردبیل، حوزه علمیه قم، حوزه علمیه مشهد | |||
| اجازه روایت از = | |||
| اجازه اجتهاد از = | |||
| اجازه روایت به = | |||
| اجازه اجتهاد به = | |||
| تالیفات = | |||
| سایر = | |||
| سیاسی = مبارزات ضد رژیم پهلوی، امام جمعه اردبیل، نماینده مجلس خبرگان رهبری | |||
| اجتماعی = تأسیس کتابخانه، کتابفروشی، جمعیت‌های حمایتی، اماکن عام‌المنفعه، درمانگاه، حسینیه، صندوق قرض‌الحسنه | |||
| امضا = | |||
| وبگاه رسمی = | |||
}} | |||
فعالیت سیاسی مروّج هم‌زمان با آغاز نهضت امام‌خمینی شروع شد. در زمان اقامت در اردبیل همراه دیگر علما به فعالیت علیه رژیم پهلوی پرداخت و با چاپ و تکثیر [[اعلامیه‌های امام‌خمینی]]، سخنرانی، تحصن و اعتراض به دستگیری ایشان، اعتراض به [[فاجعه پانزده خرداد ۱۳۴۲]] و حمایت از [[مرجعیت امام‌خمینی]] با نهضت همراهی کرد.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵؛ حسینیان، چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران ۱۳۴۳–۱۳۵۶، ۷۰۶–۷۱۱؛ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.</ref> وی پس از [[دستگیری امام‌خمینی]] همراه چند تن از علما در اداره پست و تلگراف و تلفن اردبیل متحصن شد و پس از مدتی به دلیل فعالیت‌های خود از منبر منع شد.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵.</ref> او در سال‌های ۱۳۵۲–۱۳۵۳ نیز با سخنان خود به مفاسد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور انتقاد کرد و در مبارزه با [[بهائیت]] پرتلاش بود.<ref>نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.</ref> | '''بیوک خلیل‌زاده'''، معروف به مروّج | ||
== زادگاه و تحصیل == | |||
بیوک خلیل‌زاده در سال ۱۳۰۹ در [[اردبیل]] زاده شد. او پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در سال ۱۳۲۳، تحصیل علوم دینی را در اردبیل آغاز کرد. مقدمات و سطح را در اردبیل نزد غفوری عاملی اصل، یعقوب مدرسی، ملامحسن و میرزا مهدی عالم خواند.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵.</ref> و در سال ۱۳۲۶ راهی [[حوزه علمیه قم]] شد و دوره سطح را از محضر استادانی چون [[عبدالجواد اصفهانی]]، [[محمد مجاهدی تبریزی]]، [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]] و [[محمداحمد کافی]] بهره برد.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵؛ مروج، زندگی‌نامه، ۲/۲۳۷.</ref> وی [[فلسفه]] را نزد [[سیدمحمدحسین طباطبایی]] فراگرفت و در سال ۱۳۳۰ به حوزه علمیه مشهد رفت. در این حوزه، بخشی از دوره سطح و خارج را از [[هاشم قزوینی]] و [[سیدیونس یونسی اردبیلی]] فراگرفت و پس از دو سال، به حوزه علمیه قم بازگشت.<ref>نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.</ref> در این زمان نیز از محضر استادانی چون [[سیدحسین بروجردی]]، [[سیدمحمد محقق داماد]]، [[سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای]]، سیدمحمدحسین طباطبایی و [[امام‌خمینی]] بهره برد.<ref>مروج، زندگی‌نامه، ۲/۲۳۷؛ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.</ref> او پس از رحلت بروجردی، به اردبیل بازگشت و به امامت جماعت، تبلیغ، تفسیر و تدریس پرداخت.<ref>مروج، زندگی‌نامه، ۲/۲۳۸.</ref> | |||
== فعالیت سیاسی و اجتماعی قبل از پیروزی انقلاب == | |||
فعالیت سیاسی مروّج هم‌زمان با آغاز نهضت امام‌خمینی شروع شد. در زمان اقامت در اردبیل همراه دیگر علما به فعالیت علیه رژیم پهلوی پرداخت و با چاپ و تکثیر [[اعلامیه‌های امام‌خمینی]]، سخنرانی، تحصن و اعتراض به دستگیری ایشان، اعتراض به [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|فاجعه پانزده خرداد ۱۳۴۲]] و حمایت از [[مرجعیت امام‌خمینی]] با نهضت همراهی کرد.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵؛ حسینیان، چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران ۱۳۴۳–۱۳۵۶، ۷۰۶–۷۱۱؛ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.</ref> وی پس از [[دستگیری امام‌خمینی]] همراه چند تن از علما در اداره پست و تلگراف و تلفن اردبیل متحصن شد و پس از مدتی به دلیل فعالیت‌های خود از منبر منع شد.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵.</ref> او در سال‌های ۱۳۵۲–۱۳۵۳ نیز با سخنان خود به مفاسد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور انتقاد کرد و در مبارزه با [[بهائیت]] پرتلاش بود.<ref>نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.</ref> | |||
با اوج‌گیری نهضت امام‌خمینی در سال ۱۳۵۶، فعالیت‌های مبارزاتی مروّج نیز گسترده‌تر شد و هدایت حرکات ضد رژیم را برعهده گرفت.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵.</ref> برخی فعالیت‌های او در این دوران، سخنرانی‌ها و امضای اعلامیه‌های مختلف در حمایت از نهضت و اعتراض به عملکرد رژیم پهلوی است که با حمایت گسترده [[مردم]] روبه‌رو می‌شد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران امام، ۹/۴۳۳؛ ۱۰/۱۱۷؛ ۱۳/۲۸۹–۲۹۲؛ ۱۲/۴۲۲–۴۲۳ و ۱۴/۴۵۵.</ref> | با اوج‌گیری نهضت امام‌خمینی در سال ۱۳۵۶، فعالیت‌های مبارزاتی مروّج نیز گسترده‌تر شد و هدایت حرکات ضد رژیم را برعهده گرفت.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵.</ref> برخی فعالیت‌های او در این دوران، سخنرانی‌ها و امضای اعلامیه‌های مختلف در حمایت از نهضت و اعتراض به عملکرد رژیم پهلوی است که با حمایت گسترده [[مردم]] روبه‌رو می‌شد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران امام، ۹/۴۳۳؛ ۱۰/۱۱۷؛ ۱۳/۲۸۹–۲۹۲؛ ۱۲/۴۲۲–۴۲۳ و ۱۴/۴۵۵.</ref> | ||
| خط ۹: | خط ۴۵: | ||
سخنرانی مروّج در ۲۶ آبان ۱۳۵۷ دربارهٔ تشکیل حکومت اسلامی، به [[تظاهرات]]، دخالت پلیس و زخمی‌شدن او منجر شد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران امام، ۱۵/۵۰ و ۲۹۴.</ref> او همچنین در آذر ۱۳۵۷ به همراه گروهی از علما، از امضاکنندگان اعلامیه خلع [[محمدرضا پهلوی]] از سلطنت بود.<ref>نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۳.</ref> در روزهای پایانی رژیم پهلوی، مبارزان مسلمان اردبیل، کمیته‌های محلی تشکیل دادند که ریاست آن با مروّج بود<ref>نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۳.</ref> وی ازجمله افراد متحصن در دانشگاه تهران در بهمن ۱۳۵۷ برای [[بازگشت امام‌خمینی]] بود.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۶.</ref> | سخنرانی مروّج در ۲۶ آبان ۱۳۵۷ دربارهٔ تشکیل حکومت اسلامی، به [[تظاهرات]]، دخالت پلیس و زخمی‌شدن او منجر شد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران امام، ۱۵/۵۰ و ۲۹۴.</ref> او همچنین در آذر ۱۳۵۷ به همراه گروهی از علما، از امضاکنندگان اعلامیه خلع [[محمدرضا پهلوی]] از سلطنت بود.<ref>نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۳.</ref> در روزهای پایانی رژیم پهلوی، مبارزان مسلمان اردبیل، کمیته‌های محلی تشکیل دادند که ریاست آن با مروّج بود<ref>نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۳.</ref> وی ازجمله افراد متحصن در دانشگاه تهران در بهمن ۱۳۵۷ برای [[بازگشت امام‌خمینی]] بود.<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۶.</ref> | ||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مروّج ضمن سازماندهی اوضاع اردبیل، [[مسئولیت]] نظارت بر مراکز مهم منطقه را برعهده گرفت و به مبارزه علیه [[گروه‌های ضدانقلاب]] پرداخت<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۶.</ref> سپس به قم رفت، ولی به دلیل درخواست چندباره مردم اردبیل، امام‌خمینی در سیزدهم آبان ۱۳۵۸ در حکمی از او خواست با توجه به وضع حساس منطقه و زمان، دعوت مردم را بپذیرد و به اردبیل بازگردد و ضمن وظیفه ارشاد و [[تبلیغ]]، امامت جمعه این شهر را نیز به عهده بگیرد. ایشان همچنین با ابراز امیدواری از همکاری و حضور مردم، از مروّج خواست به دلیل آشفتگی منطقه دشت مغان، به این منطقه سفر کند و به صلاحدید خود، اوضاع منطقه را اصلاح کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۶۴.</ref> | == فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب == | ||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مروّج ضمن سازماندهی اوضاع اردبیل، [[مسئولیت]] نظارت بر مراکز مهم منطقه را برعهده گرفت و به مبارزه علیه [[ضد انقلاب|گروه‌های ضدانقلاب]] پرداخت<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۶.</ref> سپس به قم رفت، ولی به دلیل درخواست چندباره مردم اردبیل، امام‌خمینی در سیزدهم آبان ۱۳۵۸ در حکمی از او خواست با توجه به وضع حساس منطقه و زمان، دعوت مردم را بپذیرد و به اردبیل بازگردد و ضمن وظیفه ارشاد و [[تبلیغ]]، امامت جمعه این شهر را نیز به عهده بگیرد. ایشان همچنین با ابراز امیدواری از همکاری و حضور مردم، از مروّج خواست به دلیل آشفتگی منطقه دشت مغان، به این منطقه سفر کند و به صلاحدید خود، اوضاع منطقه را اصلاح کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۶۴.</ref> | |||
مروّج در سه دوره پیاپی، نماینده [[مجلس خبرگان رهبری]] از استان آذربایجان شرقی بود.<ref>مروج، زندگی‌نامه، ۲/۲۳۵.</ref> برگزاری کنگره مقدس اردبیلی در اردبیل، ایجاد کتابخانه و کتابفروشی، تأسیس جمعیت‌های مختلف برای حمایت از بیماران مبتلا به سل و نارسایی کلیوی، تأسیس اماکن عام‌المنفعه، درمانگاه، حسینیه، صندوق قرض‌الحسنه و ایجاد صندوق پستی برای پاسخ به پرسش‌های جوانان، ازجمله فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی او بود. | |||
== درگذشت == | |||
مروّج در ۲۷ فروردین ۱۳۸۰ در اردبیل درگذشت<ref>مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۶؛ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۳.</ref> و در گلزار شهدای این شهر به خاک سپرده شد. | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
[[رده:مقاله های نیازمند ارزیابی]] | [[رده:مقاله های نیازمند ارزیابی]] | ||
نسخهٔ ۲۸ دی ۱۴۰۳، ساعت ۲۲:۴۲
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | بیوک خلیل‌زاده |
| لقب | مروّج |
| تاریخ تولد | ۱۳۰۹ |
| زادگاه | اردبیل |
| تاریخ وفات | ۲۷ فروردین ۱۳۸۰ |
| محل دفن | گلزار شهدای اردبیل |
| شهر وفات | اردبیل |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | غفوری عاملی اصل، یعقوب مدرسی، ملامحسن، میرزا مهدی عالم، عبدالجواد اصفهانی، محمد مجاهدی تبریزی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، محمداحمد کافی، سیدمحمدحسین طباطبایی، هاشم قزوینی، سیدیونس یونسی اردبیلی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد، سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای، امام‌خمینی |
| محل تحصیل | اردبیل، حوزه علمیه قم، حوزه علمیه مشهد |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزات ضد رژیم پهلوی، امام جمعه اردبیل، نماینده مجلس خبرگان رهبری |
| اجتماعی | تأسیس کتابخانه، کتابفروشی، جمعیت‌های حمایتی، اماکن عام‌المنفعه، درمانگاه، حسینیه، صندوق قرض‌الحسنه |
بیوک خلیل‌زاده، معروف به مروّج
زادگاه و تحصیل
بیوک خلیل‌زاده در سال ۱۳۰۹ در اردبیل زاده شد. او پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در سال ۱۳۲۳، تحصیل علوم دینی را در اردبیل آغاز کرد. مقدمات و سطح را در اردبیل نزد غفوری عاملی اصل، یعقوب مدرسی، ملامحسن و میرزا مهدی عالم خواند.[۱] و در سال ۱۳۲۶ راهی حوزه علمیه قم شد و دوره سطح را از محضر استادانی چون عبدالجواد اصفهانی، محمد مجاهدی تبریزی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و محمداحمد کافی بهره برد.[۲] وی فلسفه را نزد سیدمحمدحسین طباطبایی فراگرفت و در سال ۱۳۳۰ به حوزه علمیه مشهد رفت. در این حوزه، بخشی از دوره سطح و خارج را از هاشم قزوینی و سیدیونس یونسی اردبیلی فراگرفت و پس از دو سال، به حوزه علمیه قم بازگشت.[۳] در این زمان نیز از محضر استادانی چون سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد، سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای، سیدمحمدحسین طباطبایی و امام‌خمینی بهره برد.[۴] او پس از رحلت بروجردی، به اردبیل بازگشت و به امامت جماعت، تبلیغ، تفسیر و تدریس پرداخت.[۵]
فعالیت سیاسی و اجتماعی قبل از پیروزی انقلاب
فعالیت سیاسی مروّج هم‌زمان با آغاز نهضت امام‌خمینی شروع شد. در زمان اقامت در اردبیل همراه دیگر علما به فعالیت علیه رژیم پهلوی پرداخت و با چاپ و تکثیر اعلامیه‌های امام‌خمینی، سخنرانی، تحصن و اعتراض به دستگیری ایشان، اعتراض به فاجعه پانزده خرداد ۱۳۴۲ و حمایت از مرجعیت امام‌خمینی با نهضت همراهی کرد.[۶] وی پس از دستگیری امام‌خمینی همراه چند تن از علما در اداره پست و تلگراف و تلفن اردبیل متحصن شد و پس از مدتی به دلیل فعالیت‌های خود از منبر منع شد.[۷] او در سال‌های ۱۳۵۲–۱۳۵۳ نیز با سخنان خود به مفاسد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور انتقاد کرد و در مبارزه با بهائیت پرتلاش بود.[۸]
با اوج‌گیری نهضت امام‌خمینی در سال ۱۳۵۶، فعالیت‌های مبارزاتی مروّج نیز گسترده‌تر شد و هدایت حرکات ضد رژیم را برعهده گرفت.[۹] برخی فعالیت‌های او در این دوران، سخنرانی‌ها و امضای اعلامیه‌های مختلف در حمایت از نهضت و اعتراض به عملکرد رژیم پهلوی است که با حمایت گسترده مردم روبه‌رو می‌شد.[۱۰]
پس از هجرت امام‌خمینی به پاریس، مروّج و گروهی از روحانیان اردبیل، در بیانیه‌ای با ابراز نگرانی از این انتقال، برای سلامتی ایشان دعا کردند[۱۱] و با اعلام اعتصاب به همین مناسبت[۱۲] از سایر اعتصاب‌های مردمی نیز حمایت کردند.[۱۳]
سخنرانی مروّج در ۲۶ آبان ۱۳۵۷ دربارهٔ تشکیل حکومت اسلامی، به تظاهرات، دخالت پلیس و زخمی‌شدن او منجر شد.[۱۴] او همچنین در آذر ۱۳۵۷ به همراه گروهی از علما، از امضاکنندگان اعلامیه خلع محمدرضا پهلوی از سلطنت بود.[۱۵] در روزهای پایانی رژیم پهلوی، مبارزان مسلمان اردبیل، کمیته‌های محلی تشکیل دادند که ریاست آن با مروّج بود[۱۶] وی ازجمله افراد متحصن در دانشگاه تهران در بهمن ۱۳۵۷ برای بازگشت امام‌خمینی بود.[۱۷]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مروّج ضمن سازماندهی اوضاع اردبیل، مسئولیت نظارت بر مراکز مهم منطقه را برعهده گرفت و به مبارزه علیه گروه‌های ضدانقلاب پرداخت[۱۸] سپس به قم رفت، ولی به دلیل درخواست چندباره مردم اردبیل، امام‌خمینی در سیزدهم آبان ۱۳۵۸ در حکمی از او خواست با توجه به وضع حساس منطقه و زمان، دعوت مردم را بپذیرد و به اردبیل بازگردد و ضمن وظیفه ارشاد و تبلیغ، امامت جمعه این شهر را نیز به عهده بگیرد. ایشان همچنین با ابراز امیدواری از همکاری و حضور مردم، از مروّج خواست به دلیل آشفتگی منطقه دشت مغان، به این منطقه سفر کند و به صلاحدید خود، اوضاع منطقه را اصلاح کند.[۱۹]
مروّج در سه دوره پیاپی، نماینده مجلس خبرگان رهبری از استان آذربایجان شرقی بود.[۲۰] برگزاری کنگره مقدس اردبیلی در اردبیل، ایجاد کتابخانه و کتابفروشی، تأسیس جمعیت‌های مختلف برای حمایت از بیماران مبتلا به سل و نارسایی کلیوی، تأسیس اماکن عام‌المنفعه، درمانگاه، حسینیه، صندوق قرض‌الحسنه و ایجاد صندوق پستی برای پاسخ به پرسش‌های جوانان، ازجمله فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی او بود.
درگذشت
مروّج در ۲۷ فروردین ۱۳۸۰ در اردبیل درگذشت[۲۱] و در گلزار شهدای این شهر به خاک سپرده شد.
پانویس
- ↑ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵.
- ↑ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵؛ مروج، زندگی‌نامه، ۲/۲۳۷.
- ↑ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.
- ↑ مروج، زندگی‌نامه، ۲/۲۳۷؛ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.
- ↑ مروج، زندگی‌نامه، ۲/۲۳۸.
- ↑ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵؛ حسینیان، چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران ۱۳۴۳–۱۳۵۶، ۷۰۶–۷۱۱؛ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.
- ↑ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵.
- ↑ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۲.
- ↑ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۵.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران امام، ۹/۴۳۳؛ ۱۰/۱۱۷؛ ۱۳/۲۸۹–۲۹۲؛ ۱۲/۴۲۲–۴۲۳ و ۱۴/۴۵۵.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران امام، ۱۲/۴۲۷.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران امام، ۱۳/۵۶.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران امام، ۱۴/۸۷.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات یاران امام، ۱۵/۵۰ و ۲۹۴.
- ↑ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۳.
- ↑ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۳.
- ↑ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۶.
- ↑ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۶۴.
- ↑ مروج، زندگی‌نامه، ۲/۲۳۵.
- ↑ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ۱/۵۵۶؛ نیکبخت، مروج، ۱/۱۶۳.