عدالت از دیدگاه امام‌خمینی (کتاب)

عدالت از دیدگاه امام‌خمینی کتابی به قلم ابراهیم ایران‌نژاد است که به تبیین و تحلیل عدالت از دیدگاه امام‌خمینی می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۳۹۲ توسط نشر معاونت فرهنگی ستاد مرکزی بزرگداشت حضرت امام‌خمینی منتشر شده است.

اهمیت

بررسی عدالت از دیدگاه امام‌خمینی از دو جهت دارای اهمیت است، یکی از نظر تحلیل‌های کاربردی در تجزیه و تحلیل آن و دیگری به عنوان یک گام مهم در شکل‌گیری حکومت اسلامی.

محتوا

در این کتاب به بررسی عدالت در نگاه امام‌خمینی پرداخته شده است. به اعتقاد امام‌خمینی عدالت صفت خداوند و از سنت‌های تغییرناپذیر اوست (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۹، ص۴۲۵؛ ایران‌نژاد، عدالت از دیدگاه امام‌خمینی، ص ۵۷). از نظر امام، معیار تمامی مسئولیت‌ها و مناصب در اسلام، عدالت می‌باشد (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۵، ص۲۷۷). ایشان تعاریفی چند از عدالت را برشمرده که گاهی عدالت به معنای حد وسط افراط و تفریط به کار گرفته می‌شود و گاهی قیام به قسط و رفع ستمگری‌ها و چپاولگری‌ها و تعدیل ثروت به طور عاقلانه می‌باشد. امام‌خمینی برخی از جنبه‌های بی‌عدالتی همچون شکاف شدید طبقاتی و فاصله زیاد میان فقیر و غنی و عدم تقسیم عادلانه ثروت و درآمد را نتیجه محرومیت اکثر اعضای جامعه می‌داند (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۵، ص۲۹۲ و ۴۴۸). ایشان سلوک پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) را نمونه روشن عمل به عدالت می‌داند (امام‌خمینی، ولایت فقیه، ص۵۷). به باور امام‌خمینی، عدالت در نظام تکوین به صورت سنن الهی در عالم هستی تحقق یافته و حاصل آن نظام احسن و اکمل است و در نظام تشریع به صورت قوانین عادلانه برای ساخته شدن انسان می‌باشد (امام‌خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۴۷-۱۴۷؛ ولایت فقیه ص۴۰). امام در مباحث اخلاقی، عدالت را به معنای اعتدال قوای انسانی می‌داند؛ مثلاً شجاعت که یکی از اصول و ارکان اخلاق حسنه و ملکه فاضله است، همان حالت متوسط و معتدل بین تهور و جبن می‌باشد (امام‌خمینی، چهل حدیث، ص۳۹۱؛ شرح جنود عقل و جهل، ص۱۴۷).

ساختار

این کتاب در یک مقدمه و سه فصل سامان یافته است: در فصل اول، درباره معنای لغوی عدالت و تعالیم و تعاریف آن در اسلام، مفهوم و ابعاد عدالت و عدالت در کلام اسلامی، سخن به میان آمده است. فصل دوم، درباره مروری بر اندیشه‌های امام و سایر حقوق متفکرین انقلاب اسلامی درباره عدالت، قلمرو و سطوح عدالت به صورت عام، چیستی، بنیان و تعریف عدالت می‌باشد. در فصل سوم نیز، درباره عدالت از نگرش امام‌خمینی، واژه عدالت از منظر امام‌خمینی، عدالت گرایش فطری، عدالت طریق کمال انسان، ماهیت عدالت از منظر امام‌خمینی، عدالت اجتماعی و راه‌های تحقق آن، شاخص‌های عدالت از دیدگاه امام‌خمینی و نفی حب دنیا و دنیاپرستی، سخن به میان آمده است.

هدف و انگیزه تألیف

از آنجا که به موضوع عدالت کلامی، اخلاقی و اجتماعی از نگاه امام‌خمینی کمتر توجه شده است، در این نوشتار سعی شده با یک نگاه وسیع‌تر و عمیق‌تر به موضوع پرداخته شود (امام‌خمینی، عدالت از دیدگاه امام‌خمینی، مقدمه).

وضعیت نشر

چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۲ توسط نشر معاونت فرهنگی ستاد مرکزی بزرگداشت حضرت امام‌خمینی، منتشر شده است.