سیدمحمدرحیم مرتضوی

مرتضوی، سید محمدرحیم؛ از شاگردان درس خارج امام خمینی. او در ۱۳۰۳ ش در بهبهان استان خوزستان متولد شد. پدرش سید علی مرتضوی از روحانیان آن سامان بود. سید محمدرحیم دوران ابتدایی و متوسطه را در زادگاهش طی کرد. سپس به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را در بهبهان آموخت. آنگاه راهی قم شد و دروس سطح را نزد میرزا علی‌اکبر مشکینی و سید محمدباقر سلطانی طباطبایی فراگرفت. پس از آن به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی و امام خمینی بهره‌مند شد. وی در اتوبیوگرافی خود که برای مرکز اسناد انقلاب اسلامی ارسال کرده، صرفاً از حضور در درس خارج امام خمینی سخن گفته است، بدون اینکه درباره سال‌های حضور یا شرکت در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس سخن بگوید. با استناد به سال بازگشت او به بهبهان (۱۳۳۲ ش) می‌توان گفت که در فاصله سال‌های پایانی دهه ۱۳۲۰ تا آن سال، در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی شرکت می‌کرده است. او پس از رحلت پدرش در ۱۳۳۲ ش به بهبهان بازگشت و به تبلیغ و تدریس در آن شهر پرداخت. با استناد به تلگراف علمای بهبهان به امام خمینی و آیات سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و سید کاظم شریعتمداری در ششم آذر ۱۳۴۱ در اعلام حمایت از تلاش‌های مراجع تقلید در الغای تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، می‌توان گفت که او در آن مقطع از روحانیان شاخص بهبهان بود و تا آن زمان سه نامه علیه تصویب‌نامه فوق به مراجع تقلید ارسال کرده بودند. بر اساس یکی از نامه‌ها خطاب به آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی که رونوشت آن نیز به امام خمینی و آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری ارسال شده بود، وی همراه با دیگر روحانیان بهبهان، ضمن انتقاد از دولت اسدالله علم، از آن دولت با عنوان «دولت قانون‌شکن» نام برد (آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا...، ج ۱، ۲۰؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۵۶). در آبان ۱۳۴۳ و پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور نیز همراه با روحانیان بهبهان در نامه‌ای به «ساحت مقدس حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای حاج‌آقا روح‌الله خمینی»، نگرانی خود را از تبعید ایشان به خارج از کشور و محرومیت حوزه علمیه قم از فیض «آن قائد عظیم‌الشأن» ابراز کردند و آن تبعید را نتیجه «دفاع از حریم مقدس قرآن و اسلام» دانستند و سپس از مردم ترکیه خواستند «مقدم میهمان عزیز خود را محترم شمرده از تجلیل نسبت به آن زعیم عالی‌قدر خودداری نکنند» (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۱۷). آنان سپس در نامه‌ای به آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، خواستار اقدام عملی مرجعیت در مقابله با آن اقدام شدند (آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین...، ج ۱، ۴۱۱). او پس از شهادت سید مصطفی خمینی، همراه با جمعی از روحانیان بهبهان، با صدور اعلامیه‌ای از مردم بهبهان خواستند در ۹/۸/۱۳۵۶ در مجلس ختم «آیت‌الله‌زاده آقای سید مصطفی موسوی خمینی» در مسجد سید فقیه آن شهر شرکت کنند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۱، ۴۷۱؛ آیت‌الله حاج سید...، ۶۳۶). همچنین پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به بیت مراجع تقلید در قم در اردیبهشت ۱۳۵۷، همراه با روحانیان شهرهای استان خوزستان، نامه‌ای به مراجع تقلید در قم ارسال کردند و با اشاره به اقدامات حکومت پهلوی در قتل و جرح «ملت بی‌دفاع مسلمان اعم از طلاب علوم حوزوی، دانش‌آموز، دانشجویان، بازرگانان و پیشه‌وران و سلب آزادی‌ها و اختناق» در کشور، انزجار و تنفر شدید خود را از این‌گونه اعمال ابراز و جسارت به مرجعیت شیعه را محکوم و پشتیبانی خود را از مراجع اعلام کردند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۹۴ ـ ۲۹۵). مرتضوی پس از پیروزی انقلاب اسلامی وارد دستگاه قضا شد و ابتدا به ریاست رئیس دادگاه کیفری یک بهبهان منصوب شد و تا سال ۱۳۶۱ به قضاوت در آن شهر می‌پرداخت. در همان سال ریاست دادگاه کیفری یک مسجدسلیمان را بر عهده گرفت و دو سال در آن سمت به فعالیت پرداخت. وی گویا از همان سال از قضاوت کناره گرفت، چراکه در اتوبیوگرافی خویش به فعالیت‌های دیگر در سیستم قضایی اشاره‌ای نکرده است. او که مدت دو سال نیز دبیر شورای روحانیت بهبهان بود، حوزه علمیه مرتضویه را در بهبهان بنیان نهاد و سال‌ها به تدریس در آن حوزه می‌پرداخت (آرشیو مرکز اسناد...، اتوبیوگرافی...). منابع: آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اتوبیوگرافی محمدرحیم مرتضوی؛ آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۵)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ آیت‌الله‌العظمی شهاب‌الدین مرعشی نجفی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۸)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ آیت‌الله حاج سید مصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۸)، امید اسلام، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۶)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.