محمدعلی رسولی اراکی

رسولی اراکی، محمدعلی؛ از شاگردان درس خارج اصول امام خمینی. محمدعلی رسولی کرهرودی معروف به رسولی اراکی در سال ۱۳۰۶ ش در کرهرود اراک به دنیا آمد. جد اعلای او قاضی علاءالدین عبدالخالق کرهرودی از شاگردان شیخ بهایی و از عالمان و متکلمان شهیر عصر صفویه و صاحب کتاب ارزنده تحفة الشاهیة بود. رسولی اراکی خواندن و نوشتن را در کرهرود اراک فراگرفت. سپس راهی اراک شد و در حوزه علمیه محمدابراهیم اراک به تحصیل پرداخت (انصاری، ۱۵۹). در آنجا ادبیات را نزد شیخ قنبر رفیعی فراگرفت (همان) و همچنین از درس‌های میرزا فضل‌الله نصیرالاسلامی و میرزا کاظم کوشا بهره برد و مقدمات و بخشی از سیوطی را نزد آنان خواند (حسینی، ۲۵). آنگاه در سال ۱۳۲۳ ش به قم رفت و در حوزه علمیه آن شهر تحصیلات خود را پی گرفت. رسولی اراکی در آن حوزه دروس سطح را نزد آقایان شیخ محمد فکور یزدی، سید محمدباقر سلطانی طباطبایی و میرزا محمد مجاهدی تبریزی به پایان رساند (انصاری، ۱۵۹). سپس در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی شرکت کرد و سال‌ها از درس‌های ایشان بهره برد. هم‌زمان در درس‌های خارج فقه و اصول امام خمینی، آیات سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و سید کاظم شریعتمداری هم بهره‌مند می‌شد (همان؛ شریف رازی، ج ۲، ۱۵۷). او در مصاحبه با حریم امام از حضور در درس خارج اصول امام خمینی در مسجد سلماسی و همچنین مسجد اعظم قم سخن گفته است. همچنین بر حضور ۳-۴ ساله در درس خارج اصول امام خمینی سخن گفته است («آیت‌الله محمدعلی رسولی اراکی: بین علما جنبه‌های اخلاقی را بیشتر بگویی»، ۲۶)، بنابراین می‌توان گفت که از اواخر دهه ۱۳۳۰ ش و اوایل دهه ۱۳۴۰ ش در درس خارج اصول امام خمینی در مساجد فوق شرکت می‌کرده است. درباره سال‌های دقیق حضور او در درس‌های امام خمینی گزارشی در دست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که در دهه ۱۳۳۰ از درس‌های خارج فقه و اصول ایشان در مساجد محمدیه، سلماسی و اعظم قم استفاده می‌کرده است. علاوه بر آن، از درس‌های علامه سید محمدحسین طباطبایی هم بهره می‌برد (انصاری، ۱۵۷). رسولی اراکی یکی از خطبا و واعظان برجسته قم بود و برای وعظ و خطابه به دیگر شهرهای کشور هم سفر می‌کرد. به‌خصوص در ماه‌های تبلیغ (محرم و صفر و همچنین رمضان)، در امر تبلیغ کوشا بود. در این سفرها به مبارزه با بهاییان می‌پرداخت (شریف رازی، ج ۲، ۱۵۷؛ انصاری، ۱۵۷). او با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی، وارد مبارزه با حکومت پهلوی شد و در ۱۳۴۲ و پس از دستگیری و انتقال امام خمینی به تهران در ۱۵ خرداد، نامه‌ای به آیت‌الله گلپایگانی ارسال و در آن دستگیری امام خمینی را محکوم کرد و از آن مرجع و دیگر مراجع تقلید خواست تا با برخی اقدامات ایذایی، با حکومت پهلوی در مخدوش کردن چهره روحانیان به‌ویژه امام خمینی، از مراجع مسلم تقلید مقابله و مقام شامخ امام خمینی را به عموم مردم اعلام کنند (آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی، ج ۱، ۵۳). سپس همراه با جمعی از روحانیان مبارز اراک، در نامه‌ای دیگر به آیت‌الله گلپایگانی ضمن اعلام تأثر شدید از دستگیری امام خمینی و تداوم حبس ایشان در تهران، از آن مرجع خواستند تا برای آزادی ایشان همه تلاش خودشان را مصروف دارند (همان، ۵۷). پس از آنکه حکومت پهلوی پاره‌ای اتهامات علیه امام خمینی طرح کرد، همراه با جمعی از روحانیان اراک در نامه‌ای به آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، ضمن ابراز نفرت و انزجار خود از اتهامات و اکاذیب مذکور، از محضر آیت‌الله گلپایگانی و سایر آیات عظام تقاضا کردند «نظریات خود را در این خصوص و تنزیه مقام شامخ حضرت آیت‌الله‌العظمی خمینی مدظله به اطلاع عموم برساند» (آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، ج ۱، ۷۶). به سبب این مبارزات و فعالیت‌ها بود که ساواک استان مرکزی در نامه‌ای به ریاست اداره کل سوم ساواک از رسولی اراکی به‌عنوان یکی از افراد مظنون در آن استان نام برد (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان مرکزی، ج ۱، ۱۴۶). رسولی اراکی پس از آن هم به مبارزات خود علیه حکومت پهلوی ادامه داد و در سال ۱۳۵۶ ش و پس از رحلت مشکوک سید مصطفی خمینی در مشهد به سخنرانی پرداخت («آیت‌الله محمدعلی رسولی اراکی: بین علما جنبه‌های اخلاقی را بیشتر بگویی»، ۲۶). سپس به قم رفت و در مجلس ختمی که به مناسبت رحلت سید مصطفی خمینی در قم برگزار شده بود سخنرانی کرد و در آن سخنرانی با نام بردن از امام خمینی، از ایشان تجلیل کرد (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۸، ۶۹؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج ۱، ۲۰). گذشته از آن همراه با روحانیان مبارز قم، اعلامیه‌هایی را علیه حکومت پهلوی امضا می‌کرد. به‌ویژه در صدور اعلامیه‌های انتقادی در استان مرکزی نقش داشت. وی در همان زمان با خطیبان آن شهر درخصوص نحوه مبارزه و سخنرانی رایزنی می‌کرد («آیت‌الله محمدعلی رسولی اراکی: بین علما جنبه‌های اخلاقی را بیشتر بگویی»، ۲۶؛ حسینی، ۲۶). او که از خطیبان برجسته شهر قم بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های تبلیغی خود در آن شهر ادامه داد. یکی از اقدامات او، اهتمام به فعالیت‌های اجتماعی و تأسیس یا نوسازی مساجد در نقاط مختلف کشور بود که از آن جمله می‌توان به ساخت مسجدی در سه بند خوزستان در نزدیکی بندر ماهشهر، ساخت مسجدی در قریه آجین و دوجین، مسجدی در اطراف ساوه، مسجد بزرگ کوچه حاج زینل قم، مسجدی در قریه ثامن ملایر، حسینیه‌ای در هندیجان (شریف رازی، ج ۲، ۱۵۷) و مسجدی در شهر اراک اشاره کرد (انصاری، ۱۵۹). از تألیفات او می‌توان به تحقیق تحفه شاهیه (اثر ملا عبدالخالق کرهرودی)، خطابه‌های پیامبر (ص) به علی (ع)، آیین زندگی، ایمان به خداوند، وفای به عهد، امانت‌داری در اسلام، صبر در اسلام و حیا در اسلام اشاره کرد. محمدعلی رسولی اراکی در ۳۰ تیر ۱۳۹۶ در شهر قم درگذشت و پیکرش پس از تشییع در قم و اقامه نماز توسط غلامرضا صلواتی در بقعه شهید مفتح در صحن حضرت فاطمه معصومه (س) به خاک سپرده شد (انصاری، ۱۵۹). منابع: آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی (۱۳۸۸)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۵)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ «آیت‌الله محمدعلی رسولی اراکی: بین علما جنبه‌های اخلاقی را بیشتر بگویی» (۱۳۹۶)، هفته‌نامه حریم امام، سال ششم، شماره ۲۷۸، ۵ مرداد؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک: استان مرکزی (۱۳۹۲)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۶)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۶)، «درگذشتگان: آیت‌الله رسولی اراکی»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال بیست و هشتم، شماره ۱۶۵، مرداد و شهریور؛ حسینی، زهرا سادات (۱۳۹۶)، «زندگینامه آیت‌الله محمدعلی رسولی اراکی»، هفته‌نامه حریم امام، سال ششم، شماره ۲۷۸، ۵ مرداد؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۲، تهران، اسلامیه؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۸، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.