سیدمحمدرضا علوی تهرانی

علوی تهرانی، سید محمدرضا؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. سید محمدرضا علوی تهرانی در سال ۱۳۰۵ ش در تهران و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش سید محمدباقر علوی تهرانی و جدش سید علی علوی تهرانی از علمای تهران بودند. جد اعلای او سید آقابزرگ علوی تهرانی و جد جدش سید حیدر علوی تهرانی از عالمان مشهور تهران بودند. سید محمدرضا علوی دوران ابتدایی و متوسطه را در همان شهر گذراند. سپس وارد دانشگاه تهران شد و تحصیلات دانشگاهی خود را تا دریافت مدرک کارشناسی در رشته حقوق ادامه داد. در همان زمان به تحصیل دروس حوزوی نیز می‌پرداخت و از درس‌های استادان برجسته تهران سود می‌برد و ازجمله استادان او در تهران در دوره‌های مقدمات، سطح و همچنین فلسفه و هیئت می‌توان به آقایان آیت‌الله شیخ محمدعلی شاه‌آبادی، میرزا ابوالحسن شعرانی، محمدتقی آملی، احمد آشتیانی، مهدی آشتیانی، سید کاظم عصار و فاضل تونی اشاره کرد. علوی تهرانی سپس برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محمد حجت کوه‌کمری، امام خمینی، سید محمد محقق داماد و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی بهره برد. درباره سال‌های دقیق حضور او در درس‌های خارج فقه و اصول امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که در دهه ۱۳۳۰ ش از آن درس‌ها در مساجد محمدیه و سلماسی قم بهره می‌برده است. در کنار تحصیل دروس خارج فقه و اصول، از بحث‌های فلسفه و همچنین تفسیر قرآن علامه سید محمدحسین طباطبایی نیز استفاده می‌کرد. همچنین از آیات سید ابوالقاسم موسوی خویی، سید محسن طباطبایی حکیم، آیت‌الله کاشف‌العطاء و میرزا آقا اصطهباناتی (شریف رازی، ج ۴، ۵۱۶) و امام خمینی اجازاتی در امور شرعیه دریافت کرد (صحیفه امام خمینی، ج ۱، ۴۶۸). سپس به تدریس در حوزه علمیه قم پرداخت. در اسناد ساواک از فردی به نام سید علوی تهرانی به‌عنوان یکی از مدرسان حوزه علمیه قم نام برده شده است (آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک، ۹۶). بر اساس گزارش دیگر ساواک، او همراه با آیات حسین نوری همدانی، جعفر سبحانی و شیخ ابوالقاسم خزعلی در تهیه اعلامیه‌های مدرسان حوزه علمیه قم نقش داشت (همان، ۹۹). علوی تهرانی در اسفند ۱۳۴۳ و همراه با جمعی از روحانیان و طلاب علوم حوزوی تهران در نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت، از سیاست‌های دولت‌های علم و منصور در تصویب قوانین خلاف شرع و قانون اساسی انتقاد کردند و سپس با اشاره به دستگیری و تبعید امام خمینی به خارج از کشور، از فعالیت‌های امام خمینی با عنوان تلاش برای حفاظت و حراست از استقلال کشور، قانون اساسی و شرع نام بردند و با استناد به قانون اساسی و مصونیت مراجع تقلید، تبعید آن مرجع را محکوم کردند و در پایان خواستار بازگرداندن ایشان به کشور و الغای قوانین مغایر با شریعت و قانون اساسی شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۳۲ ـ ۱۳۵). در پانزده خرداد ۱۳۴۵ ش هم همراه با جمعی از طلاب علوم حوزوی حوزه علمیه قم اعلامیه‌ای صادر کردند و در آن از اقدام حکومت پهلوی در سرکوب تظاهرات مردم در سراسر کشور در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به‌شدت انتقاد کردند و در ادامه با اشاره به سیاست‌های سرکوبگرانه حکومت پهلوی به‌ویژه در برخورد با منتقدان، از این سیاست‌ها انتقاد کردند و با اشاره به دستگیری و تبعید امام خمینی به خارج از کشور و همچنین دستگیری جمعی از روحانیان و فعالان سیاسی، خواستار بازگرداندن امام خمینی به کشور و آزادی دیگر زندانیان سیاسی شدند (سیر مبارزات امام خمینی در آیینه اسناد شهربانی، ج ۴، ۱۶؛ روحانی، ج ۱، ۹۱۱؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۰۱ ـ ۲۰۴). علوی تهرانی در سال ۱۳۴۵ ش و پس از رحلت پدرش به تهران بازگشت و به اقامه نماز جماعت در مسجد سپهسالار قدیم واقع در بازارچه مروی پرداخت. همچنین به تدریس دروس سطح و خارج فقه و اصول در مدارس دینی آن شهر اشتغال ورزید. علوی تهرانی در سال ۱۳۵۱ ش مسجد حضرت امیر (ع) را در خیابان کارگر تهران بنیاد نهاد و از آن سال امامت جماعت آنجا را بر عهده گرفت. سپس مکتب حضرت امیر (ع) را در جوار آن مسجد بنا نهاد و در همان‌جا به تبلیغ دین و همچنین تدریس دروس حوزوی ادامه داد. او در تهران به مبارزه با حکومت پهلوی ادامه داد و به‌ویژه از سال ۱۳۵۶ ش همراه با روحانیان مبارز تهران، اعلامیه‌هایی را در حمایت از امام خمینی و انتقاد از حکومت پهلوی صادر می‌کرد (آیت‌الله حاج سید مصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ۳۶۶-۳۶۷؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۹، ۵۱۵-۵۱۶؛ دوانی، ج ۶، ۵۲۰ ـ ۵۲۱؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۳۶ ـ ۲۳۷، ۲۴۴ ـ ۲۴۵). علوی تهرانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تدریس و اقامه نماز جماعت در مسجد امیر (ع) تهران ادامه داد. او ۲۳ آبان ماه ۱۳۷۵ در تهران درگذشت و پیکرش پس از انتقال به حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در جوار ضریح آن بزرگوار به خاک سپرده شد. منابع: حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ آیت‌الله حاج سید مصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک: امید اسلام (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، قم، اسلامیه؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۶، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ صحیفه¬ امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسه¬ تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب ۵۹ آیت‌الله سید صادق لواسانی (۱۳۹۵)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.