خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور (کتاب)
خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، کتابی به کوشش فرامرز شعاع‌حسینی و رحیم روح‌بخش که به بررسی خاطرات اسماعیل فردوسی‌پور درباره امام‌خمینی و انقلاب اسلامی ایران پرداخته است.
گردآورندگان
فرامرز شعاع‌حسینی پژوهشگر تاریخ معاصر، نویسنده و گردآورنده آثاری از امام‌خمینی و انقلاب اسلامی است که «دهه پنجاه»، «دیدار در نوفل لوشاتو: خاطرات سیاسی – اجتماعی ابوالفضل توکلی‌بینا» و گزیده‌ای از آثار و سیره امام‌خمینی: نگاهی به آینده»، از جمله آنهاست.
رحیم روح‌بخش (زاده ۱۳۴۵ش) پژوهشگر مطالعات اسنادی و تاریخ شفاهی نیز گردآوری و تنظیم آثاری چون: «بررسی تعامل تشکل‌های سیاسی- مذهبی دهه چهل با نهضت روحانیت» و امام‌خمینی و دانشگاه اسلامی در دوره قبل از پیروزی انقلاب اسلامی را در کارنامه خود دارد.[۱]
اهمیت کتاب
اهمیت کتاب خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، به‌دلیل دامنۀ خاطرات دست‌اول فردوسی‌پور از هر سه دورۀ ایران، عراق و فرانسه است؛ و هم این‌که داده‌های با ارزشی از کنشگری‌های روحانیون مبارزه در دوره‌های تاریخی دهۀ چهل و پنجاه را به خواننده می‌دهد. همچنین خاطرات و تاریخچۀ نخستین سال‌های شکل‌گیری انقلاب اسلامی در آغاز دهه چهل شهر مشهد را به خوبی بیان کرده است. دیگر نقطۀ قوّت خاطرات ایشان در این است که در دوره‌های مختلف از نزدیک با امام‌خمینی ارتباط داشته و شاهد و ناظر مستقیم مسائل و رویدادهای تاریخ انقلاب اسلامی بوده است.
ساختار مناسب، همراه با چندین فهرست، اسناد و تصاویر، از امتیازات این کتاب است.
ساختار
کتاب «خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور»، در سه فصل نوشته‌ها و خاطرات را دسته‌بندی و نمایانده است.
- فصل نخست، «در ایران» که به زندگی او و رخ‌دادهای آغاز نهضت روحانیت در مشهد و خاطرات سال‌های اول دهۀ چهل، آشنایی با امام‌خمینی، واکنش و واکنش روحانیت و مردم مشهد نسبت به قیام ۱۵ خرداد و تبعید امام‌خمینی تا ورودش به نجف پرداخته است.[۲]
- فصل دوم، «در عراق» که ویژۀ خاطرات سال‌های اقامت در نجف است. نخست به علل و چگونگی مهاجرت به نجف اشاره (همان، ص ۱۰۷)، سپس چگونگی قرارگرفتن کنار امام‌خمینی و هسته مرکزی روحانیون مبارز خارج کشور را بیان کرده است[۳] همچنین در فصل دوم به جریانات، حوادث و خاطرات تلخ و شیرین خود از ۱۱ سال حضور در نجف، و سرانجام چگونگی پیوستن ابراهیم یزدی و تصمیم‌گیری درباره رفتن به پاریس و خروج از عراق پرداخته است.[۴]
- فصل سوم «در فرانسه»، دربرگیرندۀ روایت خاطرات و وقایع عزیمت و حضور امام‌خمینی در فرانسه است. فردوسی‌پور که در هجرت امام‌خمینی به فرانسه و بازگشت ایشان به ایران همراه او بوده است، به خاطرات خوبی از فرودگاه «اورلی» پاریس، هنگام ورود امام‌خمینی، تا خروج ایشان از فرانسه اشاره کرده است.[۵]
پایان‌بخش این کتاب، نمایه اشخاص، اماکن، گروه‌ها و احزاب و کتب و نشریات،[۶] اسناد،[۷] تصاویر[۸] است.
وضعیت نشر
کتاب خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، سال ۱۳۸۷ش در ۳۶۹ صفحه به‌وسیله فرامرز شعاع‌حسینی و رحیم روح‌بخش تدوین گردیده است. این کتاب توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی با ۳۰۰۰ نسخه در تهران به چاپ رسیده است.
خاطرات خودنوشت
خاطرات خودنوشت حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور نیز در سال ۱۳۷۲ش با عنوان «همگام با خورشید؛ از ایران تا ایران، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور»، در ۵۵۳ صفحه[۹] منتشر شده بود اما بسیاری از محتوای آن به علت همپوشانی، در خاطرات شفاهی ادغام شده است به گونه‌ای که ۸۰ درصد هر دو کتاب همپوشانی دارند.
کاستی‌ها
نپرداختن به خاطرات پس از پیروزی انقلاب اسلامی از کاستی‌های کتاب خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور و کتاب همگام با خورشید است. نداشتن منابع و پاورقی که به توضیح برخی نکات تاریخی پرداخته باشد، از دیگر کاستی‌های هر دو کتاب است.
همچنین اشاره نکردن به تاریخ دقیق برخی حوادث و خاطرات، همانند تاریخ هجرت فردوسی‌پور به عراق و تاریخ و چگونگی خروج از پاریس از کاستی‌های کتاب خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور است.
پانویس
- ↑ «رحیم روح‌بخش الله‌آباد»، مگیران.
- ↑ شعاع‌حسینی و روح‌بخش، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، ص۳ تا ۱۰۵.
- ↑ .شعاع‌حسینی و روح‌بخش، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، ص۱۱۷.
- ↑ شعاع‌حسینی و روح‌بخش، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، ص ۱۰۶ تا ۲۲۸.
- ↑ شعاع‌حسینی و روح‌بخش، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، ص ۲۳۳ تا ۲۷۰.
- ↑ شعاع‌حسینی و روح‌بخش، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، ص۲۷۱ تا ۲۹۲.
- ↑ شعاع‌حسینی و روح‌بخش، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، ص۲۹۵ تا ۳۳۹.
- ↑ شعاع‌حسینی و روح‌بخش، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، ص۳۴۰ تا ۲۶۹.
- ↑ فردوسی‌پور، اسماعیل، همگام با خورشید.
منابع
- شعاع‌حسینی و روح‌بخش، خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، تهران، چاپ و نشر عروج؛ موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، اول، ۱۳۷۸ش.
- فردوسی‌پور، اسماعیل، همگام با خورشید...، مشهد، فردوس، مجتمع فرهنگی اجتماعی امام‌خمینی، ۱۳۷۲ش.
- «رحیم روح‌بخش الله‌آباد»، مگیران، تاریخ بازدید: ۹ اسفند ۱۴۰۲ش.