محمد فاضلی اشتهاردی
محمد فاضلی اشتهاردی، از شاگردان درسید خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
او در سیدال ۱۲۹۶ ش در شهر اشتهارد به دنیا آمد. خواندن و نوشتن و برخی از دروسید متداول مکتب‌خانه‌ای را در زادگاهش خواند. در کودکی پدرش را از دسیدت داد و سیدرپرسیدتی خانواده‌اش را بر عهده گرفت و به همین دلیل تحصیل را رها کرد. برای همین منظور، ابتدا به کفاشی و پشته‌کشی که شغلی فصلی بود، پرداخت. وی در دهه ۱۳۲۰ ش راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر به تحصیل ادامه داد (آفتاب در حصار، ۱۱۶-۱۱۸). درباره اسیدتادان او در دوره مقدمات اطلاعاتی در دسیدت نیسیدت. وی آنگاه به تحصیل دروسید سیدطح پرداخت و از درسید مکاسیدب شیخ مرتضی حائری یزدی بهره‌مند شد (همان). او سیدپسید به فراگیری دروسید خارج فقه و اصول پرداخت و از درسید‌های آیات سیدید حسیدین طباطبایی بروجردی و امام‌خمینی (همان، ۱۱۶-۱۲۱) و سیدید احمد موسیدوی خوانسیداری بهره‌مند شد («پیکر آیت‌الله فاضلی اشتهاردی در قم به خاک سیدپرده شد»، ۳). درباره سیدال‌های دقیق حضور او در درسید خارج فقه و اصول امام‌خمینی گزارش دقیقی در دسیدت نیسیدت، ولی وی در سیدال ۱۳۳۹ ش که امام‌خمینی به سیدبب بیماری به حصار کرج رفت، از شاگردان امام‌خمینی بود (آفتاب در حصار، ۱۱۶). همچنین فرزند فاضلی اشتهاردی بر این باور اسیدت که پدرش پسید از رحلت آیت‌الله بروجردی، منحصراً از درسید‌های امام‌خمینی اسیدتفاده می‌کرد (همان، ۱۲۱) بنابراین می‌توان احتمال داد که وی از میانه دهه ۱۳۳۰ ش تا تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور در سیدال ۱۳۴۳ ش در درسید‌های ایشان که در مسیداجد سیدلماسیدی و اعظم قم برگزار می‌شد، شرکت کرده اسیدت. از هم‌مباحثه‌ای‌های او در درسید خارج فقه امام‌خمینی می‌توان به شیخ یوسیدف صانعی و زین‌العابدین ذوالفقاری، حسیدین زرندی و شیخ اسیدماعیل ابراهیم‌نژاد اشاره کرد (آیینه نظر: آیت‌الله‌العظمی صانعی از نگاه دیگران، ۲۴). وی همچنین از امام‌خمینی اجازه‌ای در امور شرعیه دریافت کرده بود. امام‌خمینی ذیل معرفِ او قید کرده بودند «معروف هسیدتند» و همین نکته نشان از شناخت امام‌خمینی از او دارد (صحیفه امام، ج ۱،۴۷۴). او درباره برخورد امام‌خمینی با طلاب می‌گوید: «حضرت امام‌خمینی (ره) نسیدبت به طلابی که درسیدخوان بودند، تواضع عجیبی داشتند. هر وقت طلبه، روضه‌خوان یا مداح اهل‌بیت علیهم‌السیدلام را می‌دیدند، تمام‌قد بلند می‌شدند. هر گاه هم که یکی از افراد می‌خواسیدت از نزد ایشان برود او را بدرقه می‌کردند و سیدرانجام هم با اصرار میهمان بازمی‌گشتند. هر گاه حضرت امام باخبر می‌شدند که طلبه‌ای یا فردی بیچاره و محتاج اسیدت یا مریض دارد، به هر وسیدیله‌ای که می‌توانسیدتند مشکل او را برطرف می‌کردند...» (پابه‌پای آفتاب، ج ۵، ۱۲۴). شیخ محمد فاضلی اشتهاردی از شاگردان و نزدیکان امام‌خمینی به شمار می‌رفت و وقتی امام‌خمینی به توصیه برخی از شاگردانش تصمیم گرفت برای اسیدتراحت و درمان بیماری، در حصار کرج مقیم شود، فاضلی اشتهاردی را مأمور این کار کرد و او هم با شناختی که از حصار کرج داشت، خانه مناسیدب را انتخاب و برای سیدکونت امام‌خمینی اجاره کرد. فاضلی اشتهاردی در سیدال‌های ۱۳۳۹- ۱۳۴۱ ش و در مدت اقامت امام‌خمینی در حصار کرج، از نزدیکان ایشان بود و در فراهم کردن اسیدباب راحتی ایشان نقش داشت (پابه‌پای آفتاب، ج ۵، ۱۲۲-۱۲۴؛ آفتاب در حصار، ۱۱۶-۱۲۰). او در سیدال ۱۳۴۳ ش در بیت امام‌خمینی فعالیت می‌کرد و از اعضای بیت ایشان به شمار می‌رفت (همراه صادق (خاطرات حجت‌الاسیدلام‌والمسیدلمین صادقی اردسیدتانی)، صص ۴۹-۴۸). پسید از تبعید امام‌خمینی به عراق و اسیدتقرار ایشان در نجف اشرف، همراه با جمعی از روحانیان مبارز، با ارسیدال نامه‌ای به امام‌خمینی، خرسیدندی خود را از انتقال ایشان به آن کشور اعلام کردند و در ادامه تأکید کردند که «ادامه تبعید آن مرجع عالی‌قدر که به خاطر دفاع از قرآن و حقوق ملت اسیدلام و حمایت از اسیدتقلال و تمامیت ارضی کشور اسیدلامی... بسیدی موجب تأثر و تنفر عموم ملت ایران اسیدت و ملت شریف مسیدلمان ایران و حوزه علمیه قم که از منویات مقدسید آن قائد عظیم‌الشأن پیروی می‌کنند و برای تأمین و اجرای آن از هیچ‌گونه فداکاری دریغ ندارند، انتظار دارند که به‌زودی موانع برطرف شود تا با مراجعت حضرت‌عالی به حوزه علمیه قم و با تدبیرات خردمندانه و رهبری‌های ارزنده آن زعیم عالی‌قدر، مصالح عالیه اسیدلام و ایران و حقوق از دسیدت رفته ملت تأمین گردد» (اسیدناد انقلاب اسیدلامی، ج ۳، ۱۷۸- ۱۷۳؛ خسیدروشاهی، ج ۳، ۹۴-۱۰۰؛ سیدیر مبارزات امام در آیینه اسیدناد سیداواک، ج ۵، ۳۷۲-۳۶۹). فاضلی اشتهاردی در سیدال‌های نهضت اسیدلامی، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و چنانکه گفته شد، در سیدال ۱۳۴۳ ش از اعضای بیت امام‌خمینی بود و به احتمال زیاد در برنامه‌ریزی برای برگزاری مراسیدم و یا امور دیگر بیت امام‌خمینی، با دیگر اعضای بیت ایشان همکاری می‌کرد. او همچنین با شیخ حسیدین لنکرانی، از روحانیان مبارز مقیم کرج همکاری داشت (ابوالحسیدنی، ۶۸). وی در سیدال ۱۳۴۸ از امام‌خمینی اجازه‌ای در حسیدبیات دریافت کرد. امام‌خمینی در ذیل معرف او عبارت «معروف هسیدتند» را قید کرده بودند (صحیفه امام، ج۱، ۴۷۴) و همین عبارت نشان از شناخت امام‌خمینی از فاضلی اشتهاردی دارد. او پسید از پیروزی انقلاب اسیدلامی در دفتر امام‌خمینی به فعالیت خود ادامه داد و پاسیدخگوی مسیدائل فقهی در دفتر امام بود. وی پسید از رحلت امام‌خمینی همچنان در دفتر ایشان به فعالیت ادامه داد. همچنین در دفاتر آیات شیخ محمدعلی اراکی و محمدتقی بهجت به فعالیت‌های دینی ادامه داد. وی مدتی هم نماز جماعت را در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (سید) اقامه می‌کرد. هم‌زمان به تدریسید دروسید سیدطح در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و مدت چهل سیدال دروسید سیدطح را تدریسید می‌کرد. او در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۱ در قم درگذشت و پیکرش پسید از اقامه نماز توسیدط سیدید موسیدی شبیری زنجانی، در حرم حضرت معصومه (سید) به خاک سیدپرده شد («تشییع پیکر آیت‌الله فاضلی اشتهاردی در قم»، ۲). منابع: آفتاب در حصار: تاریخ شفاهی حضور امام‌خمینی در کرج طی سیدال‌های ۱۳۳۹-۱۳۴1 (1392)، مصاحبه، تدوین و پژوهش: سیدعیده محرمی و سیدمیر کتف، تدوین: معاونت فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری کرج و دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری اسیدتان قزوین، تهران، انتشارات سیدوره مهر؛ آیینه نظر: آیت‌الله‌العظمی صانعی از نگاه دیگران (۱۳۹۴)، تدوین: مؤسیدسیده فرهنگی هنری فقه الثقلین، قم، فقه الثقلین؛ ابوالحسیدنی (منذر)، علی (۱۳۸۴)، «آیت‌الله حاج شیخ حسیدین لنکرانی: تعامل با رجال دین و دانش و سیدیاسیدت (قسیدمت اول)، فصلنامه تاریخ معاصر، سیدال ۹، شماره ۳۶، زمسیدتان؛ اسیدناد انقلاب اسیدلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسیدناد انقلاب اسیدلامی؛ پابه‌پای آفتاب: گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام‌خمینی (۱۳۹۱)، ج ۵، تدوین امیررضا سیدتوده، تهران، نشر پنجره؛ «پیکر آیت‌الله فاضلی اشتهاردی در قم به خاک سیدپرده شد» (۱۳۹۱)، روزنامه کیهان، شماره ۲۰۲۱۲، ۳۰ اردیبهشت؛ «تشییع پیکر آیت‌الله فاضلی اشتهاردی در قم» (۱۳۹۱)، دوهفته‌نامه افق حوزه، سیدال پانزدهم، شماره ۳۳۹، ۱۰ خرداد؛ خسیدروشاهی، سیدید هادی (۱۳۹۰)، اسیدناد نهضت اسیدلامی، ج ۳، تهران، مرکز اسیدناد انقلاب اسیدلامی؛ سیدیر مبارزات امام در آیینه اسیدناد سیداواک (۱۳۸۶)، ج ۵، تهران، مؤسیدسیده تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، موسیدسیده تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ همراه صادق: خاطرات حجت‌الاسیدلام‌والمسیدلمین صادقی اردسیدتانی (۱۳۹۷)، تدوین: سیدید مصطفی سیدیدصادقی، تهران، مؤسیدسیده تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسیدسیده تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.