سیدصادق شمس‌الدین
شمس‌الدین، سید صادق؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. سید صادق شمس‌الدین در سال ۱۳۱۵ ش در قم به دنیا آمد (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان یزد، کتاب اول، ۲۲۴). او در سال ۱۳۳۱ ش وارد حوزه علمیه قم شد و به تحصیل دروس حوزوی پرداخت (صحیفه دل، ج ۲، ۹۷). درباره استادان دوره مقدمات و همچنین سطح او اطلاعاتی در دست نیست. وی در همان زمان در درس خارج فقه و اصول امام خمینی در مسجد سلماسی قم شرکت می‌کرد. شمس‌الدین در این باره می‌گوید: «من به درس امام در مسجد سلماسی می‌رفتم. معلومات من از سطح، بالاتر نبود و خارج نمی‌خواندم؛ اما به خاطر اینکه در میان انبوه جمعیت و بدون بلندگو، صدای رسای امام و طرز نشستن و حرکات و سکنات امام تماماً اخلاقی و آموزنده بود شرکت می‌کردم» (سلسله موی دوست، ۱۳۶-۱۳۷). او در خاطره‌ای دیگر از حضور در درس امام خمینی می‌گوید: «خاطره‌ای که در درس فراموش نمی‌کنم این است که دو نفر از علما، مرحوم حاج شیخ محمدعلی شیخ‌زاده قمی و حجت‌الاسلام حاج سید ابراهیم خسروشاهی کرمانشاهی، مرتباً تقاضا می‌کردند قبل از درس حدیثی بخوانند. یک روز طلاب با نگاه کردن به یکی از طلاب کنی که مرد شوخی بود یک نوع تحقیر و اهانتی از نگاه‌ها نسبت به او حاصل شد. امام عصبانی شد و گفت: «آقای شیخ‌زاده مگر اخلاق افراد با یک یا چند حدیث عوض می‌شود» (صحیفه دل، ج ۲، ۹۹). درباره حضور او در درس خارج فقه و اصول امام خمینی اطلاعات دیگری در دست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که در دهه ۱۳۴۰ ش و پیش از تبعید امام خمینی در آن درس‌ها شرکت کرده باشد. وی همچنین خاطراتی از درس‌های اخلاق امام خمینی نقل کرده است (همان) که به نظر می‌رسد با واسطه این خاطرات را از شاگردان درس اخلاق امام خمینی شنیده است؛ چرا که با استناد به سال تولد او، احتمال حضور او در درس اخلاق امام خمینی (که تا سال ۱۳۲۴ ش برقرار بود) کم است. وی همچنین در سال ۱۳۵۶ ش در سفری به عراق، اجازه‌ای در امور حسبیه و وجوهات به‌صورت شفاهی از امام خمینی دریافت کرد. او در این باره می‌گوید: «چون من از مصرف سهم امام پرهیز داشتم و شهریه هم نمی‌گرفتم؛ ولی به خاطر مردم که دست‌گردان می‌کردند، به‌خصوص در حج این اجازه را گرفتم» (همان، ۱۰۰). صادق شمس‌الدین به فعالیت‌های سیاسی نیز می‌پرداخت. او که از واعظان برجسته قم بود، هر سال برای تبلیغ دین به کرمانشاه عزیمت می‌کرد و در مسجد شهبازخان آن شهر به سخنرانی می‌پرداخت. در آن سخنرانی‌ها از حکومت پهلوی انتقاد می‌کرد و به همین علت همواره تحت نظر مأموران ساواک قرار داشت. او در سال ۱۳۵۲ ش برای سخنرانی به یزد دعوت شد (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان یزد، کتاب اول، ۲۲۴) و ساواک گزارشی درباره سخنرانی او تهیه نمود. بر اساس این گزارش، او در سخنرانی خود از وضعیت بی‌حجابی انتقاد کرد و به همین علت به ساواک احضار شد و ساواک به وی تذکر داد جز در امور مذهبی، مطالب دیگری بیان نکند (همان، ۲۳۶). اداره کل سوم ساواک سپس در دستوری به ساواک یزد تأکید کرد که در صورت ادامه سخنرانی‌های انتقادی، از سخنرانی منع شود (همان، ۲۴۳). بر اساس گزارش‌های ساواک، وی در سال ۱۳۵۴ ش هم به یزد رفت و در حسینیه نظرکرده در آن شهر سخنرانی کرد (همان، ۳۶۲). همچنین پس از درگذشت مشکوک سید مصطفی خمینی، در مجلس ترحیمی که توسط آیت‌الله ابوالفضل زاهدی در مسجد امام قم تشکیل شده بود سخنرانی کرد (شهید آیت‌الله حاج سید مصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ۳۷۴). مدتی هم در کرمانشاه به سخنرانی می‌پرداخت و تداوم سخنرانی‌های انتقادی او به‌خصوص در مسجد شهبازخان کرمانشاه باعث شد تا ساواک در خرداد ۱۳۵۷ دستور دستگیری او را به جرم ایراد سخنرانی‌های انتقادی صادر کند، ولی چون او شهر را ترک کرده بود، این دستور عملی نشد (همان، ۲۲۴). درباره سید صادق شمس‌الدین واعظ اطلاعات بیشتری به دست نیامد. منابع: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان یزد، کتاب اول (۱۳۹۳)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام خمینی (س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به کوشش مجتبی فراهانی، با مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)؛ شهید آیت‌الله حاج سید مصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک (امید اسلام)(۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ صحیفه دل: خاطرات مکتوب از شاگردان امام خمینی (۱۳۷۹)، ج ۲، به کوشش حمید بصیرت‌منش، احمد میریان، تهران، مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی.