اسماعیل فردوسی‌پور، روحانی مبارز، شاگرد امام‌خمینی، نماینده خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی.
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | اسماعیل فردوسی‌پور |
| زادروز | دوم شهریور ۱۳۱۷ |
| شهر تولد | شهرستان فردوس استان خراسان |
| کشور تولد | ایران |
| تاریخ درگذشت | ۲۶ بهمن ۱۳۸۵ |
| شهر درگذشت | شهرستان فردوس |
| کشور درگذشت | ایران |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات سیاسی | |
| پست‌ها | روحانی مبارز، شاگرد امام‌خمینی، نماینده خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | محمدتقی ادیب نیشابوری، میرزااحمد مدرس یزدی، هاشم قزوینی و مجتبی قزوینی، سیدابوالقاسم خویی، میرزاباقر زنجانی و سیدعلی سیستانی |
زندگی‌نامه
اسماعیل فردوسی‌پور فرزند غلامعلی، دوم شهریور ۱۳۱۷ در شهرستان فردوس استان خراسان متولد شد[۱] و در پنج‌سالگی پس از درگذشت پدر، مادرش سرپرستی او را بر عهده گرفت.[۲] وی در مسجد جامع فردوس گاهی مکبر می‌شد که مورد توجه مجتبی قزوینی امام جماعت قرار گرفت؛ به همین دلیل پس از پایان تحصیلات ابتدایی با تشویق وی به تحصیل علوم دینی روی آورد. فردوسی‌پور دروس مقدماتی حوزه را در سال ۱۳۳۱ در فردوس آغاز کرد[۳] و در سال ۱۳۳۲ برای ادامه تحصیل عازم مشهد شد.[۴] او دو سال در خانه مجتبی قزوینی که از علمای تراز اول مشهد و از شاگردان سیدمحمدکاظم یزدی، میرزامحمدتقی شیرازی و میرزامحمدحسین نایینی بود زندگی کرد و زیر نظر وی تربیت شد.[۵]
فردوسی‌پور ادبیات عرب را در مدرسه نواب مشهد نزد محمدتقی ادیب نیشابوری و سطوح متوسط و عالی را نزد میرزااحمد مدرس یزدی، هاشم قزوینی و مجتبی قزوینی آموخت[۶]؛ همچنین شرح اشارات، شرح منظومه، مشاعر، عرشیه و اسفار را از مجتبی قزوینی فرا گرفت[۷] و هشت سال در مشهد در درس خارج فقه و اصول حسین وحید خراسانی شرکت کرد.[۸] فردوسی‌پور پس از حضور در نجف در سال ۱۳۴۶ از سیدابوالقاسم خویی، میرزاباقر زنجانی و سیدعلی سیستانی بهره‌مند گردید[۹]؛ اما بیشترین استفاده علمیِ وی یازده سال حضور در درس خارج فقه امام‌خمینی در نجف بود.[۱۰]
فردوسی‌پور پس از مهاجرت از فردوس به مشد و سکونت در خانه قزوینی که فردی آگاه از مسائل سیاسی روز بود، به امور سیاسی گرایش یافت.[۱۱] وقتی اعتراض امام‌خمینی به ماجرای انجمن‌های ایالتی و ولایتی آغاز شد، او به نهضت پیوست و از راه و روش امام‌خمینی حمایت کرد.[۱۲] فردوسی‌پور در سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ از طریق سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد، ابوالقاسم خزعلی، سیدمحمدرضا سعیدی و طلاب انقلابی که تابستان‌ها از قم به مشهد می‌رفتند با اندیشه‌های امام‌خمینی آشنایی پیدا کرد[۱۳]؛ سپس با شنیدن نوارهای سخنرانی و مطالعه اعلامیه‌های امام‌خمینی که به مشهد می‌رسید، به ایشان علاقه‌مند شد.[۱۴] به اعتقاد فردوسی‌پور در آغاز نهضت سال ۱۳۴۱، روحانیان مشهد نسبت به قم و تهران و حتی نجف، کمتر تحرک داشتند[۱۵]؛ به همین جهت طلاب انقلابی با راهنماییِ مجتبی قزوینی و میرزاجواد تهرانی و محوریت هاشمی‌نژاد و خود وی برای شکستن سکوت علمای مشهد در جلوی خانه برخی از روحانیان اجتماع کردند؛ اما همکاری آنان را در پی نداشت.[۱۶]
فردوسی‌پور در قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲ همراه با روحانیان مبارزِ مشهد فعال بود و پس از بازداشت و حصر امام‌خمینی، دست از مبارزه نکشید و به فعالیت خود ادامه داد[۱۷]؛ به گونه‌ای که وقتی احتمال محاکمه و اعدام امام‌خمینی را شنید، برای اعتراض و پیگیری به همراه شماری از علمای مشهد به تهران و قم رفت.[۱۸] پس از اینکه امام‌خمینی در فروردین ۱۳۴۳ آزاد شد، فردوسی‌پور همراه علما و طلاب مشهد به دیدار ایشان به قم رفت.[۱۹] وی پس از آزادی امام‌خمینی نیز با پخش اعلامیه و نوارهای ایشان به مبارزه با حکومت پهلوی ادامه داد[۲۰] و با سخنرانی و وعظ در مناطق مختلف کشور به تبلیغ اندیشه‌های امام‌خمینی پرداخت و در خرداد ۱۳۴۳ در عباس‌آباد مازندران به دلیل سخنرانی علیه رژیم پهلوی تحت تعقیب سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) قرار گرفت.[۲۱] او در ماه رمضان همین سال در شهرستان فردوس مشهد طی یک سخنرانی به برنامه‌های فرهنگی حکومت پهلوی اعتراض کرد و روز بعد به شهربانی احضار و از منبر منع شد[۲۲]؛ با این حال، سال‌های بعد به سخنرانی‌های خود در دیگر مناطق و شهرها ادامه داد که دوباره احضار شد و تذکر گرفت.[۲۳]
فردوسی‌پور در سال ۱۳۴۶ به همراه خانواده خود پنهانی راهی نجف شد و در حلقه یاران و شاگردان امام‌خمینی درآمد.[۲۴] وی در ایجاد تشکل «روحانیون مبارز» خارج از کشور نقش داشت و از اعضای هسته مرکزی این تشکل شد.[۲۵] با آغاز درس‌های ولایت فقیه امام‌خمینی در نجف، فردوسی‌پور و گروهی از طلاب انقلابی مسئولیت ضبط و آماده‌سازی و پخش درس‌ها، سخنرانی‌ها، جزوه‌ها و اعلامیه‌های ایشان را برای فرستادن به ایران بر عهده گرفتند.[۲۶] وی همچنین در نجف در جمع‌آوری، تدوین، چاپ و پخش کتاب زندگی‌نامه سیدمصطفی خمینی، چاپ و پخش ماهنامه ۱۵ خرداد که در موضوع انقلاب و مبارزات منتشر می‌شد نقش داشت. این فعالیت‌ها توجه و حساسیت ساواک را در پی داشت.[۲۷] در مهر ۱۳۵۷ امام‌خمینی از طریق سیداحمد خمینی در نجف به روحانیان اعلام کرد تصمیم گرفته است به کویت برود و از آنجا به کشور اسلامی دیگری خواهد رفت؛ به همین دلیل فردوسی‌پور با همکاری سیدعباس مهری نماینده امام‌خمینی در کویت، دعوتنامه امام‌خمینی و سیداحمد خمینی به کویت را تهیه کرد[۲۸] و ایشان را هنگام هجرت از نجف به سوی کویت و پس از ممانعت دولت کویت از ورود امام‌خمینی به آن کشور، ایشان را در سفر به پاریس همراهی کرد[۲۹] (ببینید: هجرت امام‌خمینی).
پس از ورود امام‌خمینی و همراهان وی به پاریس، کمیته‌ای تشکیل شد.[۳۰] در این کمیته فردوسی‌پور در تدوین و تنظیم اطلاعیه دفتر ایشان و هماهنگ‌کردن دیدارهای امام‌خمینی در پاریس و نوفل لوشاتو شرکت داشت[۳۱] و در پاسخگویی به تماس‌های دفتر و ارتباط تلفنی امام‌خمینی با سران و رهبران انقلاب در ایران فعال بود[۳۲] (ببینید: نوفل لوشاتو). وی در دوازدهم بهمن ۱۳۵۷ با هواپیمای حامل امام‌خمینی وارد ایران شد.[۳۳]
فردوسی‌پور پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عضو دفتر امام‌خمینی در قم و تهران بود[۳۴]؛ همچنین مسئولیت حساب ۱۰۰ امام‌خمینی را ـ که به منظور خانه‌سازی برای مستضعفان افتتاح شده بود ـ در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قم بر عهده داشت.[۳۵] وی در تیرماه ۱۳۵۸ به درخواست مردم فردوس، از سوی امام‌خمینی برای رسیدگی به امور مذهبی و مشکلات محلی به آن شهر اعزام شد[۳۶] و در مهر ۱۳۵۸ با حکم امام‌خمینی به سمت قاضی شرع در دادگاه‌های انقلاب اسلامی خراسان منصوب شد[۳۷]؛ چنان‌که در مرداد ۱۳۵۸ به ریاست دادگاه انقلاب اسلامی شهرستان‌های طبس و فردوس انتخاب شد.[۳۸] فردوسی‌پور در خرداد ۱۳۵۹ منتخب مردم فردوس و طبس در دور اول مجلس شورای اسلامی و در خرداد ۱۳۶۳ نماینده مردم مشهد در دور دوم مجلس شورای اسلامی شد.[۳۹] او در مجلس عضو کمیسیون‌های تحقیق، اصل نود و کمیسیون امور حقوقی و قضایی بود.[۴۰] وی در فروردین ۱۳۶۱ برای تعمیر مسجد جامع و مدرسه علمیه در شهرستان فردوس اجازه استفاده از وجوهات از امام‌خمینی گرفت.[۴۱] وی همچنین در دوره اول و دوم مجلس خبرگان رهبری نماینده مردم استان خراسان شد و مسئولیت برگزاری کنگره امام‌رضا(ع) را بر عهده داشت.[۴۲] وی در دی ۱۳۶۴ از امام‌خمینی اجازه تصرف در امور حسبیه و شرعی را دریافت کرد[۴۳] و در سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۶۶ نماینده مجلس شورای اسلامی در شورای سرپرستی صدا و سیما بود و در این مقام برخی مسائل شرعی درباره صدا و سیما را از امام‌خمینی پرسیده است و امام‌خمینی پاسخ داده است[۴۴] (ببینید: تلویزیون).
به نظر فردوسی‌پور امام‌خمینی از لحاظ علمی تأثیری بر حوزه قم و نجف گذاشت که همه او را به عنوان مرجع، فقیه، اصولی، فیلسوف و عارف کامل و جامع پذیرفتند[۴۵] و از نظر فهم سیاسی، ایشان از ویژگی‌هایی برخوردار بود که توانست رهبر جهان تشیع و پرچمدار انقلاب باشد و مردم نیز دانستند تنها ایشان می‌تواند جانشین حقیقی سیدحسین بروجردی باشد.[۴۶] از نگاه وی از روزی که امام‌خمینی انقلاب را آغاز کرد، هدفش از میان‌بردن رژیم نامشروع پهلوی و جایگزین‌کردن حکومت اسلامی بود و به پیروزی انقلاب اسلامی نیز یقین داشت[۴۷] و هجرت ایشان به پاریس، راه‌کاری منطقی بود که یک عالِم جهادگر از محدوده محیط ستم و خفقان خارج شد.[۴۸]
اسماعیل فردوسی‌پور که از اعضای ذخیره شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی بود،[۴۹] در هفتم تیر ۱۳۶۰ در حادثه انفجار دفتر این حزب مجروح شد[۵۰] و پس از آن دچار کسالت و بیماری شد و از وی به شهید زنده یاد می‌شد. وی سرانجام در ۲۶ بهمن ۱۳۸۵ در سن ۶۹سالگی درگذشت و در زادگاهش شهرستان فردوس به خاک سپرده شد.[۵۱]
پانویس
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۳؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۵.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۵.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۸–۱۹.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۲۰؛ فردوسی‌پور، خاطرات، ۵.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۳–۵.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۵–۶؛ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۴.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۴.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۲۰؛ فردوسی‌پور، خاطرات، ۷.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۸۸–۱۸۹.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۴.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۷–۱۰.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۷–۱۰.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۱۸–۱۹.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۱۳–۱۴.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۳۷–۳۸.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۱۰؛ شمس‌آبادی، نقش علمای مشهد در انقلاب، ۱۱۸–۱۲۲.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۵.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۱۹.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۴۰–۱۴۱.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۸۵.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۸۵.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۸۶.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۸۶.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۸۸–۱۸۹.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۱۹۵–۱۹۶.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۲۰۰؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی، ۶/۲۲۳–۲۲۴.
- ↑ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۳/۵۹۸.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۳۸۰–۳۸۱.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۳۸۷–۴۲۱.
- ↑ فردوسی‌پور، پابه‌پای آفتاب، ۲/۳۷۱–۳۷۲.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۵.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۲۶۴.
- ↑ فردوسی‌پور، پابه‌پای آفتاب، ۲/۳۹۲–۳۹۴.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۶.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۵۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۷۱.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۶.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۶.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۶۷۰.
- ↑ دبیرخانه، خبرگان ملت، ۱/۳۴۷.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۶۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۴۴۶؛ فردوسی‌پور، خاطرات، ۳۳۲.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۹۶.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۷۲–۷۳.
- ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۱۴۴.
- ↑ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۱۷–۴۱۸.
- ↑ اسماعیلی، حزب جمهوری اسلامی، ۶۳.
- ↑ کردی، زندگی و مبارزات شهید آیت‌الله بهشتی، ۱۹۶؛ اصغرنیا، یاد آن شب، ۷۷.
- ↑ اطلاعات، ۲۸/۱۱/۱۳۸۵ش، ۲.
منابع
- اسماعیلی، خیرالله، حزب جمهوری اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۶ش.
- اصغرنیا، محمدحسین، یاد آن شب، مجله شاهد یاران، شماره ۸، ۱۳۸۵ش.
- اطلاعات، روزنامه، ۲۸/۱۱/۱۳۸۵ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- دبیرخانه مجلس خبرگان، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، قم، ۱۳۷۹ش.
- روحانی، سیدحمید، نهضت امام‌خمینی، تهران، عروج، چاپ پنجم، ۱۳۸۲ش.
- شمس‌آبادی، حسن، نقش علمای مشهد در انقلاب اسلامی، تهران، عروج، اول، ۱۳۸۹ش.
- فردوسی‌پور، اسماعیل، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین فردوسی‌پور، تدوین فرامرز شعاع‌حسینی و رحیم روح‌بخش، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- فردوسی‌پور، اسماعیل، مصاحبه، چاپ‌شده در پابه‌پای آفتاب، تدوین امیررضا ستوده، تهران، پنجره، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- فردوسی‌پور، اسماعیل، همگام با خورشید از ایران تا ایران، خاطرات اسماعیل فردوسی‌پور، قم، مجتمع فرهنگی اجتماعی امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.
- کردی، علی، زندگی و مبارزات شهید آیت‌الله بهشتی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
پیوند به بیرون
- محمد رجائی‌نژاد، اسماعیل فردوسی‌پور، دانشنامه امام‌خمینی، ج۷، ص۵۵۸–۵۶۱.