تعلیقة علی وسیلة‌النجاة، حواشی امام‌خمینی بر کتاب وسیلة‌النجاة؛ عربی.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | تعلیقة علی وسیلة‌النجاة |
| نویسنده | امام‌خمینی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۶۵–۱۳۷۲ق |
| موضوع | فقه |
| سبک | حاشیه بر وسیلة‌النجاة |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی |
| تاریخ نشر | ۱۳۹۲ش |
در میان تألیفات فقه فتوایی وسیلة‌النجاة تألیف سیدابوالحسن اصفهانی به دلیل دربرداشتن فروع فراوان فقهی و طرح مسائل مبتلابه، در کانون توجه اهل فن قرار گرفته است.
تعلیقه امام‌خمینی بر این رساله، نخستین حاشیه و اثر فتوایی ایشان بوده که نگارش آن از سال ۱۳۶۵ق آغاز شده و در سال ۱۳۷۲ق به پایان رسیده است. ایشان بر بیشتر مسائل وسیلة‌النجاة، تعلیقه نوشته و. تعداد کل تعلیقه‌ها بیش از ۳۳۰۰ است.
این تعلیقه نخستین‌بار در سال ۱۳۸۲ق با عنوان تعلیقة الحاج‌آقا روح‌الله الموسوی الخمینی علی کتاب وسیلة‌النجاة و در چاپخانه علمیه قم چاپ شده است.
متن کامل وسیلة‌النجاة همراه با تعلیقات امام‌خمینی با عنوان وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی منتشر شده است. این کتاب در جلد ۲۶ و ۲۷ «موسوعة الامام‌الخمینی» در سال ۱۳۹۲به‌چاپ رسیده‌است.
مقدمه
تعلیقه‌نویسی بر متون فقه فتوایی، در میان فقیهان سنّتی رایج است، که به جای تألیف مستقل، نظرهای خویش را بر متون فقهی گذشتگان به صورت تعلیقه مطرح می‌کنند. در میان تألیفات فقه فتوایی، دو اثر بیش از سایر آثار در دوران اخیر مورد اقبال فقیهان و صاحبان فتوا قرار گرفته، بر آنها حواشی پرشماری نوشته شده است: العروة الوثقی تألیف سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی (۱۲۴۷–۱۳۳۷ق) و وسیلة‌النجاة تألیف سیدابوالحسن اصفهانی (۱۲۸۴–۱۳۶۵ق). این دو اثر به دلیل دربرداشتن فروع فراوان فقهی و طرح مسائل مبتلابه، در کانون توجه اهل فن قرار گرفته است. مباحث العروة الوثقی از کتاب الطهاره تا کتاب الوصیه و مباحث وسیلة‌النجاة تا کتاب الارث است. برخی، وسیلة‌النجاة را از جهت کثرت ابواب فقهی-نه کثرت فروع-بر العروة الوثقی برتری می‌دهند؛ زیرا بسیاری از ابواب فقه مانند مکاسب، طلاق و نذر در العروة الوثقی نیامده است.[۱]
وسیلة‌النجاة، رساله عملیه است که برای نخستین بار در سال ۱۳۴۱ق به چاپ رسیده است. این رساله به فارسی نیز برگردان و با نام «صراط النجاة» منتشر شده است.[۲] این اثر در اصل، حاشیه بر رساله فقهی-فتوایی ذخیرة الصالحین اثر سیدمحمدکاظم یزدی است. اصفهانی ویژگی‌های رساله صاحب عروه را، یادآور شده است و بر آن حاشیه زده تا مورد مراجعه افراد باشد. وی سپس با درج حواشی در متن و بازنگری مکرر آن و افزودن فروعات و مسائل مبتلابه، آن را رساله‌ای جامع دانسته، وسیلة‌النجاة نامیده است.[۳]
نگارش
تعلیقه امام‌خمینی بر این رساله، نخستین حاشیه و اثر فتوایی ایشان بوده که نگارش آن از سال ۱۳۶۵ق آغاز شده و در سال ۱۳۷۲ق به پایان رسیده است.[۴] کتاب نجاة العباد، که نخستین رساله عملیه فارسی امام‌خمینی است و در آغاز مرجعیت ایشان منتشر شده، در بیشتر موارد، ترجمه همین اثر است[۵] (ببینید: رساله نجاة العباد). ایشان پیرو تعلیقه بر وسیلة‌النجاة و بر پایه آن بر کتاب العروة الوثقی نیز تعلیقه نوشته است (ببینید: التعلیقة علی العروة الوثقی). همچنین وسیلة‌النجاة اساس تألیف تحریر الوسیله است که در میان آثار فقهی امام‌خمینی از جایگاه برجسته‌ای برخوردار می‌باشد. تحریر الوسیله که تألیف آن در ترکیه شروع شده و در نجف به پایان رسیده است (ببینید: تحریر الوسیله)، در اصل فراهم‌آمده از حاشیه‌های مؤلف بر وسیلة‌النجاة است که برخی آن را مفصل‌ترین حاشیه بر این اثر دانسته‌اند.[۶]
تعداد تعلیقه‌ها
امام‌خمینی بر بیشتر مسائل وسیلة‌النجاة، تعلیقه نوشته است. تعداد کل تعلیقه‌ها بیش از ۳۳۰۰ است؛ برای مثال بر ۳۴ مسئله اجتهاد و تقلید ۲۱ مورد، بر ۲۸ مسئله مربوط به آب‌ها هجده مورد، بر ۶۴ مسئله مقدمات نماز، ۶۱ مورد، بر ۴۷ مسئله اجاره، ۳۸ مورد، بر هفده مسئله یمین دوازده مورد و بر ۲۳ مسئله ارث چهارده مورد تعلیقه نوشته است. در بعضی موارد، شمار تعلیقه‌ها، بیش از مسائل متن است؛ برای نمونه در هفتاد مسئله مبحث روزه، ۸۶ تعلیقه وجود دارد. در مواردی هم تعلیقه‌ها بسیار اندک‌اند؛ مانند واجبات وضو که بر بیست مسئله آن شش تعلیقه نوشته شده است. برخی تعلیقه‌ها، فتوای صریح، برخی احتیاط و بعضی توضیحی است. مواردی را نیز می‌توان یافت که ایشان بر خلاف اصفهانی، فتوای صریح داده است؛ مانند شرایط مرجعیت،[۷] اثبات اجتهاد،[۸] تعریف عدالت،[۹] زوال ملکه عدالت،[۱۰] تطهیر آب متنجس با آب جاری[۱۱] و آب باران،[۱۲] حکم آب غُساله،[۱۳] حکم عصاره انگور[۱۴] و حکم معامله نقد و نسیه.[۱۵]
چاپ و انتشار
این تعلیقه نخستین بار در سال ۱۳۸۲ق با عنوان تعلیقة الحاج‌آقا روح‌الله الموسوی الخمینی علی کتاب وسیلة‌النجاة و در ۲۲۵ صفحه در چاپخانه علمیه قم چاپ شده است.[۱۶] در این چاپ، تنها عباراتی از وسیلة‌النجاة که دارای تعلیقه بوده، آمده است و در کنار آن، تعلیقه‌های ایشان به صورت جدول، تنظیم شده است. در صفحه اول کتاب نیز دستخط و مهر امام‌خمینی موجود است. پس از آن، نشر آیین مهر متن کامل وسیلة‌النجاة را همراه با تعلیقات امام‌خمینی و سیدمحمود شاهرودی با عنوان وسیلة‌النجاة مع تعلیقتین للآیتین الأعلمین در قم منتشر ساخته است. سپس متن کامل وسیلة‌النجاة همراه با تعلیقات امام‌خمینی با تصحیح کامل با عنوان وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی به مناسبت یکصدمین سالگرد تولد امام‌خمینی، توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی منتشر شده است.[۱۷] این کتاب در جلد ۲۶ و ۲۷ «موسوعة الامام‌الخمینی» همراه با آخرین تحقیقات در سال ۱۳۹۲ش/ ۱۴۳۴ق به چاپ رسیده است.
پانویس
- ↑ استادی، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، ۲۶۷
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ۲۵/۸۵
- ↑ مؤسسه تنظیم، مقدمه وسیلة‌النجاة، ۸
- ↑ مؤسسه تنظیم، مقدمه وسیلة‌النجاة، ۷
- ↑ مؤسسه تنظیم، مقدمه رساله نجاة العباد، ۵
- ↑ احمدی فقیه، سیری در آثار و تألیفات، ۳۴؛ حوزه، مجله، ۴۱۳–۴۱۴
- ↑ امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۹–۱۰
- ↑ امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۲
- ↑ امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۳
- ↑ امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۳
- ↑ امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۶
- ↑ امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۸
- ↑ امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۹
- ↑ امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۱۹
- ↑ امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۳۶۱
- ↑ حوزه، مجله، ۴۱۴
- ↑ انصاری، حدیث بیداری، ۲۳۳
منابع
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- احمدی فقیه یزدی، محمدحسن، سیری در آثار و تألیفات حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی، تهران، مدرس، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
- استادی، رضا، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، مجله مشکوة، شماره ۲۳–۲۴، ۱۳۶۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- انصاری، حمید، حدیث بیداری، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ بیستم، ۱۳۸۰ش.
- حوزه، مجله، سیری در تألیفات فقهی و اصولی حضرت امام، شماره ۳۷–۳۸، ۱۳۶۹ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب رساله نجاة العباد تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
پیوند به بیرون
- علی‌جان کریمی، « تعلیقة علی وسیلة‌النجاة»، دانشنامه امام‌خمینی، ج۳، ص۴۲۰–۴۲۲.