اندیشه فلسفی امام خمینی (کتاب) شناسه: «اندیشه فلسفی امام خمینی» کتابی به قلم دکتر محمدرضا غفوریان است که به توضیح و تبیین اندیشه‌های فلسفی امام پرداخته است و جایگاه فلسفی امام خمینی را نشان می‌دهد. این کتاب در سال ۱۳۸۹ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، منتشر شده است. مؤلف: محمدرضا غفوریان، متولد ۱۳۳۹ش، دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده که «اندیشه فلسفی امام خمینی (س)» از آن جمله است. محتوا و ساختار: در این کتاب حاضر به بررسی اندیشه‌های فلسفی امام خمینی پرداخته است. نکته مهم اینکه پژوهش حاضر به عنوان متنی برای درس «اندیشه‌های فلسفی امام خمینی» تنظیم شده است. با توجه به آثار و شیوه تدریس فلسفی امام آشکارا برمی‌آید که همواره فلسفه را به عنوان ابزار و راهی برای رسیدن به عرفان می‌داند. ایشان در موارد گوناگونی از فلسفه دفاع نموده است؛ مانند پیامبر (ص) که به عنوان منشور روحانیت نام گرفت یا در نامه‌ای که به گورباچف می‌نویسد، سراسر دفاع از فلسفه اسلامی است. در ادامه نویسنده نگاه امام را درباره مکاتب معروف فلسفی مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. امام خمینی در برخی آثار خود به مکتب مشاء توجه داشته و بر جایگاه و اهمیت آن تاکید دارد به گونه‌ای که در نامه خود به گورباچف درباره قانون علیت و معلولیت سخن به میان آورده و او را به مطالعه مکتب مشاء و آثار ابن سینا دعوت کرده است (امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۲۳-۲۲۴). ایشان به فلسفه اشراق کاملاً توجه داشته و در مواردی از اصطلاحات مکتب اشراق بهره برده است (امام خمینی، شرح دعای سحر، ص۳۱). امام خمینی پیرو مکتب حکمت متعالیه است و بر این باور است که راه حل فهم آیات الهی، آشنایی با حکمت متعالیه است (امام خمینی، چهل حدیث، ص۵۸۶). در این کتاب حاضر به برخی مبانی و ابتکارات فلسفی امام خمینی اشاره شده است؛ از جمله: 1. حدوث زمانی مجردات؛ در آثار امام خمینی به صورت گسترده به بحث از حدوث قدم پرداخته شده، ایشان با بیان ویژه‌ای در صدد اثبات حدود زمانی حتی برای مجردات است؛ در حالی که زمان به معنای معروف و رایج فلسفی در مجردات راه ندارد ولی امام در آثار خود با تکیه بر بسط و قبض اسماء الهی به اثبات آن پرداخته است (امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۱، ص۱۰۷-۱۲۰). 2. وهم کل: در آثار امام خمینی سخن از وهم کل به میان آمده که دارای تجرد برزخی ظلمانی و سرچشمه گمراهی و دوری از حق است. این اصطلاح در سخنان فلاسفه پیشین سابقه ندارد بلکه از ابتکارات امام خمینی است (امام خمینی، آداب الصلاة، ص۲۳۰). 3. برهان فطرت: یکی از براهنی که در فلسفه امام مورد توجه است، برهان فطرت است؛ امام این برهان را در مسائل گوناگونی توسعه داده و آن را در مسائلی چون اثبات ذات و صفات، نبوت و معاد راه‌گشا می‌داند (امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۱۸۱-۱۸۷؛ شرح جنود عقل و جهل، ص۹۸). 4. برهان صدیقین 5. عدم ارجاع سمع و بصر حق تعالی به علم این کتاب از یک پیشگفتار و از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول درباره تعریف فلسفه، موضوع و روش و هدف آن می‌باشد. بخش دوم درباره نگاه امام خمینی به مکاتب معروف فلسفی است که در چهار فصل سامان یافته است؛ فصل اول درباره مکتب مشاء، فصل دوم درباره مکتب اشراق و مثل معلقه و پیوند فلسفه اشراق با اخترشناسی و طبیعت، سخن به میان آمده است. فصل سوم درباره مکتب حکمت متعالیه و فصل چهارم گرایش امام خمینی به حکمت متعالیه است. بخش سوم به دیدگاه‌ها و نوآوری فلسفی امام خمینی پرداخته شده که در دو فصل به مباحث از الهیات و امور عامه پرداخته شده است. وضعیت نشر: چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۸۹ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، منتشر شده است. منابع: 1. غفوریان، محمدرضا، اندیشه فلسفی امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. 2. امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش. 3. امام خمینی، سید روح‌الله، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش. 4. امام خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ بیست و سوم، ۱۳۸۰ش. 5. امام خمینی، سید روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. 6. امام خمینی، سید روح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دهم، ۱۳۸۰ش. 7. امام خمینی، سید روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوازدهم، ۱۳۸۷ش.
1
پژوهشی در تدوین فلسفه تربیتی امام خمینی (کتاب)
شناسه: «پژوهشی در تدوین فلسفه تربیت امام خمینی» کتابی به قلم دکتر حسنعلی بختیار نصرآبادی است که به بیان دیدگاه انسان شناختی امام خمینی همراه با طرح نگارش‌های فلسفی-عرفانی ایشان در سه حوزه هستی شناسی، معرفت شناسی و ارزش شناسی پرداخته است. این کتاب در سال ۱۳۹۱ توسط پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، معاونت پژوهشی، منتشر شده است.
مؤلف:
حسنعلی بختیار نصرآبادی، متولد ۱۳۳۴ش، دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده که «پژوهشی در تدوین فلسفه تربیت امام خمینی» از آن جمله است.
محتوا و ساختار:
تعلیم و تربیت و ایجاد تحول آن بدون پرداختن به جنبه‌ها و مبانی فلسفی آن ممکن نیست؛ لذا فلسفه تربیتی امام خمینی می‌تواند راهگشای مهمی در عرصه اجتماعی و اخلاقی باشد (حسنعلی بختیار نصرآبادی، پژوهشی در تدوین فلسفه تربیتی امام خمینی، ص۹-۱۱).
در این کتاب حاضر، به مسائل و مبانی فلسفه پرداخته شده و به باور نویسنده این کتاب، از نظر امام خمینی، هنر فلسفه این است که معارف را عقلی، استنباطی و استدلالی کند و انسان را به کمال برساند. در دیدگاه امام خمینی فلسفه، عرفان و وحی، منطبق بر یکدیگرند به گونه‌ای که فهم هر یک بر غنای فهم دیگری می‌افزاید (حسنعلی بختیار نصرآبادی، پژوهشی در تدوین فلسفه تربیتی امام خمینی، ص۱۸-۲۱).
امام خمینی در سیر عقلانی و فلسفی خود، متأثر از فلسفه اسلامی اصالت وجودی بوده و بر اساس یک درک حضوری و همه جانبه از وحدت حقیقی عالم هستی، اندیشه‌های فلسفی، تربیتی خود را مطرح می‌نماید به طوری که هم در سلوک تربیتی و هم در مکتوبات اخلاقی خود با الهام از آیات و روایات مبتنی بر نوع نگرش آیه‌ای به جهان و انسان همه ثنویت را به وحدت حقیقی وجود باز می‌گرداند (امام خمینی، مصباح الهدایه، ص۱۵؛ شرح ۴۰ حدیث، ص۳۴۶-۴۴۵ و ۴۸۲).
در این پژوهش حاضر، نویسنده بعد از بیان مبانی فلسفی و معرفت شناسی امام خمینی و اینکه واقعیت هستی چگونه است به مبانی ارزش شناسی پرداخته تا بتواند به مبانی خاص تعلیم و تربیت از نگاه امام خمینی دست یابد. البته به اعتقاد امام خمینی علوم فلسفه مشائی و استدلال‌های فلسفی و کلامی به تنهایی برای رسیدن به این حقیقت کافی نیست و باید به مشکات نبوت و مصباح ولایت تمسک نموده و از طریق مجاهدات و عبادت‌های شرعی به آنها رسید (حسنعلی بختیار نصرآبادی، پژوهشی در تدوین فلسفه تربیتی امام خمینی، ص۵۶-۵۹؛ امام خمینی، شرح دعای سحر، ص۲۲۹). در این کتاب آمده که اصول تعلیم و تربیت امام تحت قاعده عامی بیان شده که می‌توان آن را به منزله دستورالعمل کلی در نظر گرفت (حسنعلی بختیار نصرآبادی، پژوهشی در تدوین فلسفه تربیتی امام خمینی، ص۳۹۳).
ساختار کتاب در چهار فصل سامان یافته است.
فصل اول درباره کلیات تحقیق، می‌باشد.
فصل دوم درباره تبیین اندیشه‌های فلسفی، عرفانی امام خمینی می‌باشد و به مبانی فلسفی امام و مباحث معرفت شناسی پرداخته است.
فصل سوم درباره اصول موضوعه انسان شناسی و دلالت‌های تربیتی سخن به میان آمده است که به خلقت، کرامت، آزادی، اختیار و کمال انسانی اشاره شده است.
فصل چهارم درباره نتیجه‌گیری و خلاصه مطالب سخن به میان آمده است.
نقدها بر نظریات مؤلف؛
بحث‌های تربیتی در کتاب، حجم کمتری به خود اختصاص داده است.
وضعیت نشر:
چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۱ توسط پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، معاونت پژوهشی، منتشر شده است.
منابع:
1. حسنعلی، بختیار نصرآبادی، پژوهشی در تدوین فلسفه تربیت امام خمینی، تهران، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، معاونت پژوهشی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
2. امام خمینی، سید روح‌الله، مصباح الهدایه إلی الولایة و الخلافه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
3. امام خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ بیست و سوم، ۱۳۸۰ش.