علی‌اکبر حسنی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
علی‌اکبر حسنی فرزند آقا حبیب‌اللّه در اسفند ۱۳۱۷ در پرشکوه لنگرود به دنیا آمد. دوره ابتدایی را در همان‌جا گذراند. سپس برای تحصیل دروس حوزوی در سال ۱۳۳۲ ش راهی قم شد و مقدمات و سطوح را در قم نزد آیات ناصر مکارم شیرازی، حسین نوری همدانی، جعفر سبحانی و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی آموخت (انصاری، ۲۹۲). آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و ابتدا در درس آیت‌الله شیخ عباسعلی شاهرودی شرکت کرد و آن درس را تقریر نمود. آنگاه مدت دو سال در درس خارج امام‌خمینی حضور یافت (شریف رازی، ج ۹، ۱۲۵). او به احتمال فراوان در سال‌های ۱۳۴۱-۱۳۴۳ در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام‌خمینی حاضر می‌شده است. حسنی پس از تبعید امام‌خمینی به تحصیل ادامه داد و از درس آیات سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، سیدمحمد محقق داماد، حاج شیخ مرتضی حائری، سیدکاظم شریعتمداری و حاج شیخ هاشم آملی بهره‌مند شد. قسمتی از اسفار را هم نزد علامه سیدمحمدحسین طباطبایی (شریف رازی، ج ۹، ۱۲۵) و فلسفه تطبیقی را پیش آقا مهدی حائری یزدی خواند (انقلاب اسلامی به...، استان گیلان، ج ۲، ۳۸؛ همان، ج ۷، ۳۷۸) و سپس به تدریس سطوح در قم پرداخت (شریف رازی، ج ۹، ۱۲۵).
حسنی هم‌زمان با تحصیل در حوزه علمیه قم، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت. او در فروردین ۱۳۴۴ همراه با جمعی از علما و طلاب گیلانی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت، با اشاره به تبعید «پیشوای مذهب، مرجع تقلید شیعه، حضرت آیت‌الله العظمی آقای خمینی» به جرم دفاع از قرآن و استقلال مملکت، خواستار بازگرداندن ایشان به کشور شدند. آنان همچنین با اشاره به محوریت قوانین در ایران بر اساس فقه جعفری، بر عدم رسمیت هر لایحه‌ای مغایر با احکام دین تأکید کردند و خواستار الغای قوانین مغایر با شریعت شدند (خسروشاهی، ج ۳، ۸۸-۸۹). وی همچنین به همکاری با نشریه مکتب اسلام می‌پرداخت و از سال ۱۳۴۹ ش به عضویت هیئت تحریریه آن نشریه درآمد و چند سال نیز به‌عنوان مدیر داخلی مجله مزبور فعالیت داشت (همان) و مقالات زیادی را در آن نشریه نگاشت (انصاری،۲۹۲). در هما نسال با معرفی آقایان محمد محمدی گیلانی و عباس محفوظی از امام‌خمینی اجازه‌ای در امور حسبیه دریافت کرد (صحیفه امام، ج۱، ۵۰۶). حسنی در سال‌های ۱۳۵۶-۱۳۵۷ به ایراد سخنرانی‌های انتقادی در برخی شهرها علیه حکومت پهلوی پرداخت. ازجمله در ۳۰ تیر ۱۳۵۷ به سخنرانی در کنگاور پرداخت و در همان روز تظاهراتی در آن شهر شکل گرفت (یاران امام در آینه...، ج ۱۰، ۱۰۰). همچنین در برخی جلسات روحانیان مبارز گیلان شرکت می‌کرد (همان، ج ۷، ۴۲۳). وی از سال ۱۳۶۲ ش به تدریس تاریخ اسلام در مراکز آموزش عالی قم ازجمله مدرسه عالی قضائی و تربیتی طلاب قم، مجتمع آموزش عالی قضائی و علوم اداری قم، دانشکده تربیت مربی عقیدتی ـ سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در قم و دانشگاه آزاد اسلامی قم اشتغال داشت (استادان معارف اسلامی...، ۵۶). هم‌زمان در مدرسه علمیه حقانی قم نیز تدریس می‌کرد. علاوه بر آن در کمیته تألیف و اصلاح کتاب‌های درسی دانشگاه‌ها عضو بود (شریف رازی، ج ۹، ۱۲۶). علی‌اکبر حسنی سپس به تحصیلات دانشگاهی ادامه داد و با دفاع از رساله دکترایش با عنوان تاریخ تحلیلی اسلام از دوران جاهلیت تا عصر امویان، موفق به اخذ مدرک دکتری در رشته تاریخ و تمدن اسلام از دانشگاه تهران شد. آنگاه به‌عنوان عضو هیئت علمی به استخدام دانشگاه تهران درآمد و به فعالیت‌های آموزشی در گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه تهران ادامه داد. علاوه بر آن، از ممتحنان تاریخ اسلام معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی مدیریت حوزه علمیه قم بود (استادان معارف اسلامی...، ۵۶-۵۷).
تألیفات او عبارت است از: ۱- سازش دین و دانش. ۲- ترجمه اسلام در سر دوراهی به‌اتفاق یکی از دوستانش. ۳-مسائل از دیدگاه اسلام با همکاری برخی از دوستان. ۴- ترجمه کتاب شیعه از دیدگاه پیامبر اسلام. ۵- نقش سیاسی و تاریخی فدک (ترجمه الفدک آیت‌الله صدر). ۶- امام چهارم پاسدار انقلاب خونین کربلا. ۷- پدیده‌های اسرارآمیز. ۸- سفری به اعماق وجود انسان. ۹- تکوین شخصیت از نظر اسلام. ۱۰- اسلام و سیاست‌های استعماری. ۱۱- نظری به قوانین اسلام (شریف رازی، ج ۹، ۱۲۶-۱۲۷؛ انصاری، ۲۹۲). ۱۲- تاریخ تحلیلی اسلام از دوران جاهلیت تا عصر امویان (استادان معارف اسلامی...، ۵۶) و جزوه‌های بسیاری دیگر که در دانشگاه تهران منتشر شده است. حسنی علاوه بر آثار فوق، مقالات زیادی در مؤسسه راه حق، مجله صف، مکتب اسلام و... منتشر کرده است (شریف رازی، ج ۹، ۱۲۶-۱۲۷). علی‌اکبر حسنی در ۱۰ دی ۱۴۰۰ از دنیا رفت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط جعفر سبحانی در قبرستان علی بن جعفر قم به خاک سپرده شد (انصاری، ۲۹۲). منابع: انصاری، ناصرالدین (۱۴۰۱)، «درگذشتگان: علی‌اکبر حسنی»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال سی‌ودوم، شماره ۱۹۳، فروردین و اردیبهشت؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۹)، ج ۷، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۹)، استان گیلان، ج ۲ و ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ خسروشاهی، سیدهادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۷۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۹، قم، مؤلف؛ صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک (۱۳۹۳)، ج ۷ و ۱۰، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. رضا حسین‌نژاد