سیدعبدالغنی موسوی اردبیلی، از شاگردان فلسفه، عرفان، اخلاق و خارج اصول امام‌خمینی.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۲۹۹ش |
| زادگاه | اردبیل |
| تاریخ وفات | ۷خرداد ۱۳۶۹ |
| محل دفن | قبرستان باغ بهشت قم |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
تولد و تحصیل
سیدعبدالغنی موسوی اردبیلی در سال ۱۲۹۹ش در اردبیل به دنیا آمد. پدرش سیدحسن اردبیلی از عالمان آن دیار بود.
سیدعبدالغنی پس از طی تحصیلات ابتدایی، در سال ۱۳۱۵ش وارد مدرسه ملّا ابراهیم اردبیل شد.[۱] و ادبیات را نزد سیدیونس افتخارالسادات (افتخار) و شیخ مهدی عالم آموخت و در منطق از درس شیخ غفور عاملی و سیدمسلم محدث خلخالی سود برد.[۲] بخش دیگری از مقدمات را نزد شیخ عبدالحسین لنکرانی آموخت و آنگاه از درس سطح سیدمحسن نجفی و سیدابراهیم افتخارالعلما بهره برد. در سال ۱۳۱۸ش به قم رفت و در مدرسه فیضیه همراه با میرزا علی‌اکبر مشکینی و سیدعبدالعزیز موسوی اردبیلی به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت و سطوح عالی را در محضر سیداحمد خوانساری و سیدمحمد داماد فراگرفت. سپس در درس خارج سیدمحمد حجت کوه‌کمری و سید حسین طباطبایی بروجردی شرکت جست. همچنین در درس فلسفه (اسفار و شرح منظومه) امام‌خمینی حضور یافت.[۳] حضور افراد در درس فوق مستلزم اشراف آنان بر مسائل علمی بود و به همین سبب امام‌خمینی از حضور افراد بیشتر در آن درس جلوگیری می‌کرد، ولی سیدعبدالغنی اردبیلی با اجازه امام‌خمینی و علی‌رغم مخالفت برخی از شاگردان امام‌خمینی، در آن درس حضور یافت و آن دروس را تقریر کرد.[۴] امام‌خمینی پس از مشاهده تقریرات او، آن را تأیید کرد و آن را «بسیار خوب و جامع‌الاطراف» توصیف نمود و نکات اصلاحی را متذکر شد.[۵]
وی همچنین در جلسات تدریس اخلاق امام‌خمینی که در کتابخانه مدرسه فیضیه و با حضور جمعی از روحانیان و نیز بازاریان قم تشکیل می‌شد شرکت می‌کرد.[۶] سیدعبدالغنی اردبیلی با آغاز درس خارج اصول امام‌خمینی، در آن درس هم حضور یافت و در مجموع پنج سال از دروس خارج اصول، فلسفه، عرفان و اخلاق امام‌خمینی استفاده کرد. وی از افراد مورد توجه حضرت امام‌خمینی بود و علاوه بر درس فلسفه (شرح منظومه و اسفار) امام‌خمینی، دیگر درس‌های ایشان را تقریر کرد و در پاره‌ای موارد به نظر امام‌خمینی رساند. وی در سال ۱۳۳۰[۷] به تقاضای جمعی از اهالی شهر اردبیل، به زادگاهش بازگشت.[۸] و به تدریس علوم حوزوی در مدرسه ملا ابراهیم آن شهر پرداخت.[۹] او در اردبیل فلسفه تدریس می‌کرد و طلبه‌های فاضلی در درس ایشان شرکت می‌کردند. وی همچنین در مسجد جامع اردبیل و مسجد خیرآباد که به خیر معروف است، نماز جماعت اقامه می‌کرد.[۱۰]
فعالیت مبارزاتی
سیدعبدالغنی اردبیلی پس از تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و صدور اعلامیه مراجع تقلید در لغو آن، همراه با روحانیان برجسته اردبیل چون سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، سیدمحمد مسائلی و...، با ارسال تلگرافی به سیدمحمدرضا گلپایگانی از اقدام ایشان و دیگر مراجع تقلید حمایت کردند.[۱۱] در فروردین ۱۳۴۲ و پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه، در تلگرافی دیگر به آیت‌الله گلپایگانی، هتک احترام حوزه علمیه قم را محکوم و ضمن همدردی با آسیب‌دیدگان آن واقعه، تأثر و انزجار خود را از «این‌گونه اعمال وحشیانه» ابراز نمود.[۱۲] در خرداد ۱۳۴۲ پس از اطلاع از دستگیری امام‌خمینی و سرکوب تظاهرات مردم تهران، جمعی از روحانیان اردبیل ازجمله سیدیونس یونسی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، ابوالقاسم توسلی، بیوک آقا مروج و... ابتدا در منزل او تجمع کردند و به رایزنی دراین‌باره پرداختند و در نهایت تصمیم گرفتند در اعتراض به اقدام حکومت پهلوی، در تلگراف‌خانه شهر تحصن کنند.[۱۳] در مرداد همان سال نیز در جریان تحصن روحانیان سراسر کشور در تهران، همراه با سیدبهاءالدین اوستا (علم‌الهدی)، به تهران رفت.[۱۴] او در مهر ۱۳۴۲ هم همراه با روحانیان آذربایجان با ارسال نامه‌ای به سیدمحمدهادی میلانی، سیدکاظم شریعتمداری، امام‌خمینی و سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، مخالفت خود را با افتتاح مجلسین شورای ملی و سنا اعلام کردند و آن را غیرقانونی دانستند و تأکید نمودند که نمایندگان انتخابی، تحمیلی‌اند، بنابراین قانونی نیستند. آنان در آن نامه بر تعطیلی بازارها در اعتراض به افتتاح مجلسین فوق تأکید نمودند.[۱۵] او که در مسجد فیروزآباد اردبیل به اقامه نماز جماعت می‌پرداخت، در منابر خود وضعیت نامناسب اجتماعی و فرهنگی را مورد انتقاد قرار می‌داد و بر اساس اسناد ساواک، انتقادهای او در ابتدا بسیار تند بود، ولی همچنان غیرمستقیم و غیرعلنی به ذکر مطالب سیاسی همت می‌گمارد.[۱۶]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
سیدعبدالغنی موسوی اردبیلی در ۲۴ مهر ۱۳۵۷ و پس از مهاجرت امام‌خمینی به پاریس، همراه با جمعی از روحانیان اردبیل، در نامه‌ای به امام‌خمینی، تأسف «جامعه روحانیت اردبیل» را از هجرت ایشان به پاریس اعلام کردند.[۱۷] او در سال ۱۳۶۳ش به درخواست سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، ریاست وقت دیوان عالی کشور، وارد دستگاه قضایی شد و در دیوان عالی کشور مشغول به فعالیت شد.[۱۸]
تألیفات
تألیفات سیدعبدالغنی اردبیلی عبارت است از: تقریرات درس آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری، تفسیر سوره یوسف، الواجب النفسی و مقدمه واجب (تقریرات درس امام‌خمینی)[۱۹] و تقریرات فلسفه امام‌خمینی (تقریرات آخرین دوره شرح منظومه و مباحث نفس اسفار) در سه جلد.[۲۰]
درگذشت
سید عبدالغنی اردبیلی در هفتم خرداد سال ۱۳۶۹ در تهران درگذشت.[۲۱] و پیکرش پس از انتقال به قم، در قبرستان باغ بهشت آن شهر به خاک سپرده شد.[۲۲]
پانویس
- ↑ اردبیلی، تقریرات فلسفه امام‌خمینی، مقدمه.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص۲۷۳.
- ↑ اردبیلی، تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ص۱۵-۱۶ [مقدمه].
- ↑ سلسله موی دوست، ص۲۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱، ص۳۳.
- ↑ سلسله موی دوست، ص۲۲۱.
- ↑ اردبیلی، تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ص۱۵-۱۶ [مقدمه].
- ↑ رازی، آثار الحجه، ج۲، ص۲۱۴.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص۲۷۳.
- ↑ آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی در نگاه دیگران، ص۱۴۵.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۵.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۶۰.
- ↑ فقیه جامع، ص۲۱۷.
- ↑ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج۸، ص۳۶۷.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۸.
- ↑ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج۸، ص۳۶۷.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد، ج۱۲، ص۴۲۷.
- ↑ اردبیلی، تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ص۱۵-۱۶ [مقدمه].
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص۲۷۳-۲۷۴.
- ↑ اردبیلی، تقریرات فلسفه امام‌خمینی، ج۱، ص۱۷ [مقدمه].
- ↑ اردبیلی، ص۱۵-۱۶ [مقدمه].
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص۲۷۴.
منابع
- آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی در نگاه دیگران (۱۳۹۶)، به کوشش مهدی مهریزی و رضا بابایی، قم، مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله‌العظمی موسوی اردبیلی.
- اردبیلی، سیدعبدالغنی (۱۳۸۱)، تقریرات فلسفه امام‌خمینی (جلد اول)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س).
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، ج۲، قم، انصاریان.
- رازی، محمد (۱۳۳۲)، آثار الحجه یا اولین دائره‌المعارف حوزه علمیه قم، قم، کتابفروشی برقعی.
- سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام‌خمینی(س) به نقل از شاگردان، دوستان و منسوبین (۱۳۸۳)، به کوشش مجتبی فراهانی و با مقدمه عباسعلی عمید زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س).
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۲، تهران، اسلامیه.
- فقیه جامع (۱۳۹۶)، به کوشش ناصر مکاریان و رضا بابایی، قم، مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله‌العظمی موسوی اردبیلی.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۱۲، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۷)، ج۸، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.