سیدمحمد برهانی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۰۸ش |
| زادگاه | شهر مهر استان فارس |
| تاریخ وفات | ۲۲ بهمن ۱۳۷۸ |
| محل دفن | نارمک در منزل خود |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سیدعبدالهادی شیرازی، سیدمحسن حکیم، سیدابوالقاسم خویی، آقابزرگ تهرانی، میرزااحمد آشتیانی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمدتقی خوانساری، امام‌خمینی، سیدمحمدرضا گلپایگانی |
| محل تحصیل | نجف و قم |
| تألیفات | تفسیر الرسول، تفسیر عند شیعه، مسانید الرسول، حقوق اجتماعی بشر و معارف سجادیه، دانش در اسلام، بحوث حول النشوء و الارتقاء لداروین، تاریخ امام زین‌العابدین(ع)، زندگی علامه بحرانی، طبقات الرجال، فضیلۀ السور القرآن و کانون پاکان |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی و حمایت از نهضت امام‌خمینی |
| اجتماعی | کتابخانه عمومی امام صادق(ع) در آبادان، تأسیس حوزه علمیه بحرانی در مسجد احمدیه، امامت مسجد وحدت تهران |
| وبگاه رسمی | |
زادگاه و خاندان
سیدمحمد برهانی در سال ۱۳۰۸ در شهر مهر استان فارس به دنیا آمد. اجداد او از سادات شیعه‌ای بودند که به‌زور از سرزمین خود در عربستان اخراج شده و از دوره صفوی در منطقه مهر اقامت گزیده بودند و نسب او به سیدهاشم بحرانی صاحب تفسیر البرهان می‌رسد.
تحصیل
سیدمحمد برهان کتاب‌های بوستان، گلستان و قرآن را در خانه و نزد مادربزرگش خواند. سپس نزد عمویش سیدمحمد مهری به فراگیری دروس حوزوی پرداخت. در ۱۳ سالگی از طریق خرمشهر به نجف رفت[۱] و به تحصیل در مدرسه آخوند آن شهر پرداخت[۲] و مقدمات و سطوح را آنجا خواند، ولی درباره استادان او در آن دوره‌ها اطلاعاتی در دست نیست. او سپس در درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدعبدالهادی شیرازی، سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدابوالقاسم موسوی خویی و شیخ آقابزرگ تهرانی شرکت کرد. او سپس به ایران بازگشت و از سال ۱۳۳۰ش در تهران مقیم شد و در مدرسه مروی به تدریس پرداخت. نام آیت‌الله آشتیانی در فهرست استادان او ذکر شده و به نظر، آیت‌الله میرزا احمد آشتیانی است و برهانی در مدت حضور در تهران در درس‌های خارج فقه و اصول او شرکت می‌کرد. وی سپس به قم رفت و در حوزه علمیه قم به تحصیل ادامه داد و از درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمدتقی موسوی خوانساری، امام‌خمینی و سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی بهره برد.[۳]
با استناد به این گزارش می‌توان گفت که در اواخر دهه ۱۳۲۰ش تا سال ۱۳۳۰ش در درس‌های خارج فقه و اصول امام‌خمینی در مسجد محمدیه قم شرکت می‌کرده است.
فعالیت سیاسی و اجتماعی
سیدمحمد برهانی در دوره حیات آیت‌الله بروجردی به‌عنوان نماینده ایشان راهی آبادان شد[۴] و در آنجا به اقامه نماز جماعت می‌پرداخت.[۵] علاوه بر کارهای تبلیغی منشأ ساخت مساجد و مدارس اسلامی شد. ازجمله همراه با برخی از روحانیان آبادان چون محمود سنابادی، حسین مکی و محمدتقی مصدرالاموری، مدرسه راهنمایی و دبیرستان انصاری را در آبادان تأسیس کرد.[۶] سپس مسجد برهانی را در آبادان تأسیس کرد و کتابخانه عمومی امام صادق(ع) را با چهار هزار جلد کتاب در آن شهر بنیان نهاد. در کنار آن، کتابخانه شخصی او بالغ بر دو هزار جلد کتاب داشت.[۷]
در شهریور ۱۳۴۱ وقتی سینمایی در آبادان افتتاح شد، همراه با جمعی از روحانیان آبادان با آن مخالفت کردند، ولی وقتی نتیجه تلاش‌هایشان به جایی نرسید، وی در اعتراض به آن و برای رایزنی با مراجع تقلید به قم رفت. اداره کل سوم ساواک در دستوری به ساواک خوزستان خواستار بازگرداندن آنان به آبادان شد.[۸] در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی هم همراه با روحانیان آبادان با ارسال نامه‌ای به شیخ عبدالله چهل‌ستونی تهرانی، مخالفت خود را با آن و شرکت زنان در انتخابات اعلام کردند و خواستار مداخله دراین‌باره شدند.[۹] او در شهریور ۱۳۴۳ از امام‌خمینی اجازه‌ای در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرد.[۱۰]
پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور هم همراه با روحانیان آبادان نامه‌ای به امام‌خمینی نوشتند و تأسف خود را از تبعید مرجع عالی‌قدری چون ایشان به جرم بیان حکم شرع مقدس ابراز کردند و خواستار بازگرداندن ایشان به کشور شدند.[۱۱] وی همچنین در جلسات روحانیان آبادان برای هم‌اندیشی درباره مسائل روز شرکت می‌کرد.[۱۲] همین فعالیت‌ها باعث شد تا خانه او به مرکزی برای دوستداران امام‌خمینی تبدیل شود. او در سال ۱۳۴۹ش به‌عنوان نماینده امام‌خمینی به بحرین رفت. برهانی در سال ۱۳۵۱ش به ایران بازگشت[۱۳] و در محله امیریه تهران به تدریس فقه و علوم حوزوی مشغول شد. او پس از سه سال حضور در امیریه، در سال ۱۳۵۴ش به نارمک رفت و «اتحاد علمای شرق تهران» را بنیان گذاشت. هم‌زمان در مسجد احمدیه به تدریس فقه و اصول می‌پرداخت.[۱۴]
فعالیت‌ها پس از انقلاب اسلامی
برهانی پس از آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با عده‌ای اقدام به جمع‌آوری کمک‌ها و ارسال به جبهه‌های جنگ کرد و در جبهه‌ها نیز حضور می‌یافت.[۱۵] او از سال ۱۳۷۰ش در ایام فاطمیه مجلسی را در منزل خود برگزار می‌کرد و در سال ۱۳۷۵ش حوزه علمیه بحرانی را در مسجد احمدیه تأسیس کرد و ضمن اداره آنجا، به تدریس در آن حوزه پرداخت. برهانی از مؤسسان مسجد «وحدت» در خیابان حیدرخانی تهران بود و تا زمان فوت، امام جماعت آن مسجد را بر عهده داشت.
تفسیر الرسول، تفسیر عند شیعه (حاوی زندگینامه مفسران شیعه)، مسانید الرسول (احکام و اخلاق و علوم مستند از حضرت رسول(ص))، حقوق اجتماعی بشر و معارف سجادیه (تشریح و تفسیر علوم مندرج در صحیفه سجادیه)، دانش در اسلام در دو جلد.[۱۶] بحوث حول النشوء و الارتقاء لداروین (منتشرشده در مجله اسلام نجف)، تاریخ امام زین‌العابدین(ع).[۱۷] زندگی علامه بحرانی، طبقات الرجال، فضیلۀ السور القرآن [۱۸] و کانون پاکان (ترجمه از عربی) از آثار علمی اوست.[۱۹]
درگذشت
سیدمحمد برهانی در ۲۲ بهمن ۱۳۷۸ از دنیا رفت و در آستانه کتابخانه منزلش به خاک سپرده شد.[۲۰]
پانویس
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۱۱۳؛ شعبانی، «گذری بر زندگانی آیت‌الله سیدمحمد برهانی که در کتابخانه‌اش در میدان ۱۰۰ نارمک مدفون است».
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۱۴.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۱۱۳؛ شعبانی، «گذری بر زندگانی آیت‌الله سیدمحمد برهانی که در کتابخانه‌اش در میدان ۱۰۰ نارمک مدفون است».
- ↑ شعبانی، «گذری بر زندگانی آیت‌الله سیدمحمد برهانی که در کتابخانه‌اش در میدان ۱۰۰ نارمک مدفون است».
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۱۰.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۱۳؛ مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی مشترک ایران و عراق، ج۹، ص۱۴۱.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۱۵.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۴۳-۴۴.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۵۴.
- ↑ صحیفه امام، ج۱، ص۳۹۶.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۱۱۵.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۲۹۷.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۱۳۳.
- ↑ شعبانی، «گذری بر زندگانی آیت‌الله سیدمحمد برهانی که در کتابخانه‌اش در میدان ۱۰۰ نارمک مدفون است».
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۱۳۳.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۱۵.
- ↑ امینی، ص۴۳۱-۴۳۲؛ حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الاشرف، ج۱۰، ص۳۴۸.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۲، ص۱۳۳.
- ↑ شعبانی، «گذری بر زندگانی آیت‌الله سیدمحمد برهانی که در کتابخانه‌اش در میدان ۱۰۰ نارمک مدفون است».
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۵۲، ص۱۱۳؛ شعبانی، «گذری بر زندگانی آیت‌الله سیدمحمد برهانی که در کتابخانه‌اش در میدان ۱۰۰ نارمک مدفون است».
منابع
- حکیم، حسن عیسی (۱۳۸۷)، المفصل فی تاریخ النجف الاشرف، ج۱۰، قم، مکتبه الحیدریه.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۳، تهران، اسلامیه.
- شعبانی، فاطمه (۱۳۹۷)، «گذری بر زندگانی آیت‌الله سیدمحمد برهانی که در کتابخانه‌اش در میدان ۱۰۰ نارمک مدفون است».
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی مشترک ایران و عراق (۱۳۹۴)، ج۹، گردآورنده: دبیرخانه اولین همایش بین‌المللی مشترک ایران و عراق، به کوشش صادق حسینی اشکوری، قم، مجمع ذخایر اسلامی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۵۲: آیت‌الله عبدالرسول قائمی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.