سیدمحمد فقیه، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۲۱ فروردین ۱۳۲۱ش |
| زادگاه | نیریز فارس |
| تاریخ وفات | ۲ فروردین ۱۴۰۱ |
| محل دفن | امامزاده حسن نیریز |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سیدحسین درچه‌ای، رحمت‌الله فشارکی، میرزا محسن دوزدوزانی، حسین شب‌زنده‌دار، مرتضی بنی‌فضل تبریزی، محمدتقی ستوده، مصطفی اعتمادی، حسین نوری همدانی، محمد فاضل لنکرانی، ناصر مکارم شیرازی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، یحیی انصاری شیرازی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، محقق داماد، امام‌خمینی، میرزا هاشم آملی، عبدالله جوادی آملی، حسن‌زاده آملی، مرتضی مطهری و... |
| محل تحصیل | نیریز و قم |
| اجازه اجتهاد از | میرزا هاشم آملی |
| تألیفات | تقریرات درس آیت‌الله آملی و دست‌نویس-هایی درباره تفسیر قرآن، نهج البلاغه و اخلاق |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی، حمایت از نهضت امام‌خمینی، نماینده مجلس خبرگان رهبری |
| اجتماعی | امام جمعه نیریز، عضو شورای مرکزی ائمه جمعه استان فارس |
زادگاه و خاندان
سیدمحمد فقیه در ۲۱ فروردین ۱۳۲۱ش در نیریز فارس و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش سیدهدایت‌الله فقیه از روحانیان برجسته نیریز بود و بیش از ۵۰ سال به تبلیغ و ارشاد مردم آن سامان اشتغال داشت و از مراجع بزرگی چون آیات سیدابوالحسن اصفهانی و میرزا حسین نائینی اجازه نقل احادیث و از آیات سیدعبدالله شیرازی، سیدمهدی شیرازی، سیدیونس اردبیلی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و سیدمحمد محقق داماد اجازاتی در امور حسبیه داشت. جدش هم سیدمحمد پیشنماز از عالمان شاخص نیریز بود و نسبش به میر عبدالله حسینی از نوادگان امامزاده میرحسین حیات غیبی از فرزندزادگان امام محمدباقر(ع) می‌رسد که مزارش هم‌اکنون در دامنه خرمنکوه زیارتگاهی باشکوه است.
تحصیل
سیدمحمد فقیه خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در نیریز فراگرفت. سپس دوران ابتدایی را در همان شهر خواند و دوران متوسطه را هم در دبیرستان احمد نیریزی نیریز گذراند. او سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و جامع‌المقدمات را نزد پدر و پدربزرگش در نیریز خواند. در سال ۱۳۳۷ برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر سیوطی را تا باب اضافه نزد سیدزین‌العابدین و از باب اضافه به بعد پیش سیدحسین درچه‌ای خواند. حاشیه ملا عبدالله و مغنی و مطول را هم نزد آقایان شیخ رحمت‌الله فشارکی، میرزا محسن دوزدوزانی، میرزا هاشم تقدیری سبزواری، عبدالله نظری مازندرانی و شیخ حسین شب‌زنده‌دار جهرمی فراگرفت. معالم‌الاصول را نزد مرتضی بنی‌فضل تبریزی و شرح لمعتین را پیش محمدتقی ستوده خواند و در درس قوانین الاصول از شاگردان شیخ مصطفی اعتمادی تبریزی بود. سپس در درس رسایل شیخ حسین نوری همدانی و مصطفی اعتمادی شرکت کرد و در درس مکاسب از شاگردان محمدتقی ستوده و محمد فاضل لنکرانی و ناصر مکارم شیرازی بود. فقیه کفایه الاصول (جلد اول و دوم) را هم نزد سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و مکارم شیرازی خواند و هم‌زمان در درس شرح منظومه حسین شب‌زنده‌دار جهرمی و شیخ یحیی انصاری شرکت می‌کرد.[۱]
او پس از پایان دوره سطح، در درس خارج فقه و اصول استادان حوزه علمیه قم حضور یافت و باب دماء ثلاثه و قضا را پیش آیت‌الله گلپایگانی خواند و قسمت صلوه عروه تا بحث قرائت را نزد آیت‌الله محقق داماد فراگرفت. او سپس قسمتی از مکاسب بیع فضولی را تا پایان اجاره نزد امام‌خمینی خواند. کتاب طهارت و قسمتی از صلوه و عروه و خارج مکاسب بیع و خیارات را هم نزد آیت‌الله میرزا هاشم آملی بهره فراگرفت و همچنین دو دوره و نیم در درس خارج کفایتین آیت‌الله آملی شرکت جست. علاوه بر آن، در درس خارج اصول (از ابتدای کفایه تا مبحث خاص و عام) آیت‌الله محقق داماد حضور می‌یافت. هم‌زمان با تحصیل دروس خارج فقه و اصول، کتاب اسفار ملاصدرا را هم در مدت ۱۲ سال پیش عبدالله جوادی آملی خواند و شرح اشارات و قسمتی از شفا را نزد حسن‌زاده آملی فراگرفت. همچنین دروس خارج فلسفه و جلد سوم اسفار را نزد مرتضی مطهری آموخت. او سپس از آیات امام‌خمینی، سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدمحمود حسینی شاهرودی، سیدمحمدتقی موسوی خوانساری، گلپایگانی و شیخ محمدعلی اراکی اجازاتی در امور حسبیه و از آیت‌الله میرزا هاشم آملی اجازه اجتهاد دریافت کرد.[۲] امام‌خمینی با معرفی یحیی انصاری شیرازی و غروی رفسنجانی، به او اجازه‌ای در امور حسبیه و شرعیه داده بود.[۳]
فقیه هم‌زمان با تحصیل در قم، به تدریس در حوزه علمیه قم نیز می‌پرداخت و به دستور جوادی آملی جوهر النضید و شرح تجریدالاعتقاد را در مدرسه حاج سعادت تدریس می‌کرد.[۴]
فعالیت سیاسی و اجتماعی
سیدمحمد فقیه فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی خود را با آغاز نهضت اسلامی امام‌خمینی علیه حکومت پهلوی آغاز کرد و در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به مبارزه علیه آن تصویب‌نامه پرداخت. پس از آن در اغلب اجتماعاتی که در قم یا نیریز برگزار می‌شد شرکت می‌کرد و ازجمله در عاشورای سال ۱۳۴۲ش در نیریز حضور داشت. او در اسفند ۱۳۴۳ ش و پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، همراه با علما و فضلای شیرازی حوزه علمیه قم چون آیات عبدالرحیم ربانی شیرازی، ناصر مکارم شیرازی و... در نامه‌ای خطاب به امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت، به تبعید امام‌خمینی اعتراض کردند و آن را برخلاف نص صریح قانون اساسی دانستند و خواستار آزادی معظم‌له از تبعید و بازگرداندن ایشان به کشور شدند. آنها همچنین خواستار آزادی دیگر زندانیان سیاسی در بند رژیم شدند.[۵]
همچنین در ۱۵/۳/۱۳۴۵ و در سالروز سرکوب قیام مردم در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، همراه با جمعی از محصلان و روحانیان حوزه علمیه قم اعلامیه‌ای در محکومیت حمله مأموران حکومت پهلوی به اجتماع مردم در آن روز صادر کردند و سپس با اشاره به دستگیری و تبعید امام‌خمینی و نیز دستگیری و زندانی کردن جمعی از روحانیون، سیاست‌های سرکوبگرانه رژیم را به‌شدت مورد انتقاد قرار دادند [۶] استمرار این فعالیت‌ها باعث شد وی بارها تحت نظر مأموران ساواک قرار گیرد و در نهایت در سال ۱۳۴۶ توسط ساواک بازداشت و چندین روز در زندان شهربانی شیراز زندانی شد. وی پس از محاکمه آزاد شد و به عراق رفت و در نجف اشرف با امام‌خمینی دیدار کرد.
فقیه پس از بازگشت به کشور به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد. به سبب این مبارزات در سال ۱۳۵۳ش دستگیر و به فردوس تبعید شد. سپس به نیریز بازگشت و مبارزات مردم آن شهر را سازمان‌دهی کرد.
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی با تأسیس کمیته انقلاب اسلامی به اداره امور شهر نیریز پرداخت. او در دی ۱۳۵۸ از سوی امام‌خمینی به سمت امام جمعه نیریز منصوب شد. همچنین در تشکیل نهادهای انقلابی نظیر جهاد سازندگی، کمیته امداد، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عقیدتی سیاسی شهربانی، تبلیغات اسلامی، اوقاف، نهضت سوادآموزی و... در نیریز نقش داشت. او مدت‌ها به‌عنوان نماینده ائمه محترم جمعه در شورای کشاورزی استان عضویت داشت و از اعضای شورای مرکزی ائمه جمعه استان فارس بود.
سیدمحمد فقیه در دوره دوم مجلس خبرگان از سوی مردم استان فارس به نمایندگی برگزیده شد. او که عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز بود، سال‌ها به تدریس دروس مختلف مانند تفسیر قرآن، فقه، اصول فقه، فلسفه، اخلاق، معارف اسلامی، اندیشه اسلامی، تفسیر نهج‌البلاغه و... در آن دانشگاه می‌پرداخت.[۷] وی در سال ۱۳۷۶ با تأسیس مدرسه علمیه امام صادق(ع) در نیریز، دروس خارج فقه و اصول را در آنجا تدریس می‌کرد.[۸]
تأسیس و احداث چندین مسجد، حسینیه، حوزه‌های علمیه خواهران و برادران، صندوق قرض‌الحسنه قائم، کتابخانه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز، تشکیل ستاد کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان سیل و زلزله، تشکیل جلسات تفسیر قرآن کریم و تبلیغ شرع مقدس در سنگر جمعه و جماعت، تلاش برای حفظ و احیای موقوفات، تشکیل سمینارهای مختلف، اعزام مبلغان به روستاها، تشکیل ستاد کمک‌رسانی به جبهه‌های جنگ تحمیلی و... از دیگر فعالیت‌های او در نیریز بود.[۹] تدریس در حوزه علمیه خواهران و برادران نیریز و تدریس تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه ازجمله اقدامات او در نیریز بود. تقریرات درس آیت‌الله آملی و دست‌نویس-هایی درباره تفسیر قرآن، نهج البلاغه و اخلاق از تألیفات اوست.
درگذشت
سیدمحمد فقیه در دوم فروردین ۱۴۰۱ از دنیا رفت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط لطف‌الله دژکام، امام جمعه شیراز، در امامزاده حسن نیریز و در جوار قبر پدر و جدش به خاک سپرده شد.[۱۰]
پانویس
- ↑ کاظمینی، ج۲، ص۶۳۶؛ انصاری، «درگذشتگان: آیت‌الله سیدمحمد فقیه»، ص۳۷۷؛ «زندگینامه آیت‌الله سیدمحمد فقیه».
- ↑ همان.
- ↑ صحیفه امام، ج۱، ص۴۵۵.
- ↑ «زندگینامه آیت‌الله سیدمحمد فقیه».
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۴۶ـ۱۴۷؛ روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی، ج۱، ص۸۰۴.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۰۱ ـ ۲۰۴؛ روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی، ج۱، ص۹۱۱.
- ↑ «زندگینامه آیت‌الله سیدمحمد فقیه».
- ↑ «پارسایی عالمانه و خدمات زاهدانه»، ص۱۶.
- ↑ «زندگینامه آیت‌الله سیدمحمد فقیه».
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: آیت‌الله سیدمحمد فقیه»، ص۳۷۸.
منابع
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۴، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- انصاری، ناصرالدین (۱۴۰۱)، «درگذشتگان: آیت‌الله سیدمحمد فقیه»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال سی و دوم، شماره ۱۹۴، خرداد و تیر.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۶۱)، بررسی و تحلیلی از نهضت امام‌خمینی، ج۱، بی‌جا، بی‌نا.
- «پارسایی عالمانه و خدمات زاهدانه»، (۱۳۸۲)، ماهنامه کیهان فرهنگی، شماره ۲۷، دی.
- «زندگینامه آیت‌الله سیدمحمد فقیه»، دانشامه مشاهیر نیریز،
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۲، تهران، برگ رضوان.