تاج لنگرودی، محمدمهدی؛ از شاگردان درس اصول امام خمینی. محمدمهدی تاج معروف به تاج لنگرودی در سال ۱۳۱۰ ش در شهر لنگرود و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش شیخ محمدعلی و پدربزرگش شیخ محمود تاج‌الواعظین (از شاگردان محدث نوری و حافظ بحارالانوار) از عالمان برجسته خطه گیلان بودند. تاج لنگرودی دوران ابتدایی را در زادگاهش به پایان رساند. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و جامع‌المقدمات را در لنگرود نزد شیخ جواد و شیخ علیرضا ممجّد لنگرودی و شیخ یحیی زکی به اتمام رساند. آنگاه رهسپار لاهیجان شد و در حوزه علمیه آن شهر و نزد مهدی مهدوی لاهیجی مؤسس حوزه لاهیجان، سید احمد میرمطلبی، سید محمود اصفهانی و شیخ ابراهیم محقق به تحصیل ادامه داد و سیوطی و تجوید را نزد آنان خواند. در سال ۱۳۲۶ ش برای ادامه تحصیل راهی قم شد و معالم‌الاصول را نزد میرزا جواد تبریزی فراگرفت و کتاب قوانین‌الاصول را نیز نزد الله حسین نوری همدانی خواند. او در درس رسایل هم از شاگردان سید عبدالکریم موسوی اردبیلی بود و مدتی هم نزد استاد خصوصی به فراگیری دروس حوزوی ادامه داد. عمده درس مکاسب را نزد شیخ محمد لاکانی آموخت. جلد اول کفایه‌الاصول و مباحث الفاظ را هم پیش سید رضا صدر و استاد عبدالحسین فقیهی گیلانی خواند. از دیگر استادان او در قم می‌توان به میرزا علی‌اکبر مشکینی، شیخ محمد فکور یزدی و سید ابوالحسن حسینی مازندرانی اشاره کرد. سپس در درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی شرکت کرد. او مدت دو سال هم در درس خارج اصول امام خمینی حضور یافت. تاج لنگرودی در سال ۱۳۳۹ ش راهی تهران شد و برای همیشه در این شهر ماندگار شد (انصاری، ۱۴۹-۱۵۰؛ «خاطرات خواندنی از ۵۵ سال وعظ و خطابه»، ۷)، بنابراین می‌توان احتمال داد که از سال ۱۳۳۶-۱۳۳۷ ش در درس خارج اصول امام خمینی که در مسجد سلماسی قم برگزار می‌شد، شرکت می‌کرده است. او درباره حضورش در درس امام خمینی و تأثیر این درس در ارتقای علمی خود می‌گوید: «آن زمان حدود ۲ سال در محضر امام راحل (ره) دروس خارج اصول را در مسجد سلماسی قم فراگرفتم که برایم بسیار ثمربخش و اثرگذار بود، ولی جالب اینکه علامت قبولی در درس امام (ره) این بود که شهریه ۴۵ تومانی طلاب به ۶۰ تومان تبدیل می‌شد و برای من نیز همین‌گونه شد» (همان). تاج لنگرودی پس از ده سال تحصیل در قم، بعد از مشورت و استخاره وکسب اجازه از بزرگان حوزه، در اواسط سال ۱۳۳۹ ش به تهران رفت و به تبلیغ دین و ارشاد مردم همت گماشت. او کار تبلیغ را از حضور در جلسات و روضه‌های خانگی شروع کرد و سپس مدت سه سال بین سال‌های ۱۳۴۵-۱۳۴۸ ش در کلاس‌های درس تفسیر قرآن و درس خطبه حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) محمدتقی فلسفی واعظ و مفسر شهیر تهران حضور داشت و محرمانه زیر عبا با ضبط صوت، بیانات او را ضبط و سپس متن سخنان فلسفی را پیاده و گردآوری کرد (همان). بخشی از این سخنرانی‌ها در کتاب گفتار وعاظ آمده است. همچنین در تهران در درس‌های اخلاق آقایان فلسفی، شیخ عزیزالله خوشوقت و شیخ علی مقدادی اصفهانی حاضر می‌شد (انصاری، ۱۴۹). سپس به یکی از خطیبان برجسته تهران بدل شد (شریف رازی، ج ۲، ۳۳۳). تاج لنگرودی در کنار سخنرانی در تهران، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و در برخی از سخنرانی‌هایش، از امام خمینی حمایت و از حکومت پهلوی انتقاد می‌کرد. به سبب این سخنرانی‌ها، مورد آزار و اذیت مأموران حکومت پهلوی قرار گرفت و وقتی درصدد عزیمت به کربلا بود، ممنوع‌الخروج شد («خاطرات خواندنی از ۵۵ سال وعظ و خطابه»، ۷). پس از رحلت آیت‌الله سید محسن طباطبایی حکیم، ازجمله وعاظ و روحانیانی بود که با ارسال تلگرامی به امام خمینی، درگذشت آن مرجع تقلید را به «محضر مقدس آیت‌الله العظمی آقای خمینی مرجع تقلید» تسلیت گفت (روحانی، ج ۲، ۵۷۵-۵۷۷؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۲۲-۲۲۳). او پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سخنرانی در مساجد تهران ادامه داد. در نخستین سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی از سوی آیت‌الله بهشتی، دبیرکل وقت حزب جمهوری اسلامی، مأمور نگارش جزوه‌های اخلاقی برای حزب شد و مدت شش سال مشغول نگارش جزوه‌های اخلاقی بود. سپس نمایندگی سازمان تبلیغات اسلامی را در سازمان هواپیمایی کشوری بر عهده داشت. تاج لنگرودی همچنین یکی از روحانیانی بود که راهنمایی حجاج را در موسم حج بر عهده داشت و در بیش از ۴۵ سفر، راهنمای حجاج و عمره‌گذاران بود. او در کنار فعالیت‌های فوق، به تدریس دروس معارف اسلامی در دانشگاه شهید بهشتی تهران و دانشکده تکنولوژی هواپیمایی جمهوری اسلامی می‌پرداخت. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های تاج لنگرودی تألیف آثار علمی بود و می‌توان او را یکی از مؤلفان پرکار در حوزه مباحث دینی نامید. از تألیفات او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: واعظ خانواده، واعظ اجتماع، اخلاق انبیاء، اخلاق امیرالمؤمنین (ع)، اخلاق حضرت زهرا (س)، اخلاق آموزشی، زن و شوهر، اخلاق کودکان، اخلاق نوجوانان، از مدینه تا مدینه (مقتل عاشورا)، ارزش‌ها و ضدارزش‌ها، با امام حسین (ع) به‌سوی بهشت، پندهای خدا، پاسداران حجاب، پیام‌های امام زمان (عج)، پاداش‌ها و کیفرها، تلخ و شیرین، توسلات (راه امیدواران)، چشم روشنی، خودآموز معارف اسلام و درس‌هایی از معلمین اخلاق، داستان زنان، داستان جوانان، زشت و زیبا، سیمای امام زمان (عج)، سیمای نمازگزاران، سیمای حضرت زینب (س)، طب ۱۴ معصوم، فرهنگ مشترک اسلام و مسیح، کشکول ممتاز، وعظ در ماه مبارک رمضان، مجموعه ۶ جلدی گفتار وعاظ، معجزات امام زمان (عج)، مجموعه ۵ جلدی وعظ و خطابه و نماز در خانواده (انصاری، ۱۴۹-۱۵۰). برخی از کتاب‌های او به کرات چاپ شده است؛ ازجمله کتاب واعظ خانواده به دلیل استقبال زیاد مخاطبان تاکنون ۴۰ بار تجدید چاپ شده است («خاطرات خواندنی از ۵۵ سال وعظ و خطابه»، ۷). محمدمهدی تاج لنگرودی در ۶ دی ۱۳۹۶ در تهران درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط سید نصرالله برهانی در صحن امامزاده ابوالحسن تهران به خاک سپرده شد (انصاری، ۱۵۰). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۷)، «درگذشتگان: حجت‌الاسلام تاج لنگرودی»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۶۹، فروردین و اردیبهشت؛ «خاطرات خواندنی از ۵۵ سال وعظ و خطابه» (۱۳۹۴)، دوهفته‌نامه افق حوزه، سال چهاردهم، شماره ۴۳۱، ۱ مهر؛ روحانی، سید حمید (۱۳۶۴)، نهضت امام خمینی در ایران، ج ۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۲، تهران، کتابفروشی اسلامیه.