رفیعی قزوینی، سید محسن؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. سید محسن رفیعی قزوینی در سال ۱۳۱۴ ش در خانواده‌ای روحانی در قزوین به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، از مدرسان برجسته در قزوین، قم و تهران بود و به‌خصوص در تدریس درس اسفار شهرت داشت و یکی از شاگردان او در آن درس، امام خمینی بود. سید محسن رفیعی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در قزوین فراگرفت. سپس دوران ابتدایی و متوسطه را در مدرسه فرهنگ آن شهر طی کرد. رفیعی قزوینی از سال ۱۳۲۹ ش به فراگیری دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را در قزوین نزد پدرش خواند. آنگاه در مدرسه التفاتیه آن شهر به تحصیلات حوزوی ادامه داد و ادبیات و معانی بیان را نزد شیخ مهدی قاضی فراگرفت. پس از مدتی وارد مدرسه مولاوردیخان قزوین شد و نزد استادانی چون شیخ حسین قدسی، شیخ احمد تألهی و سید عباس مدرس کتاب‌های منطق و حاشیه و بعضی از کتاب اصولی و فقهی مثل شرح لعمه را خواند. حضور او در مدرسه مولاوردیخان مصادف بود با عزیمت برخی از طلاب حوزه علمیه قم در آن مدرسه برای بهره‌مندی از درس آیت‌الله سید ابوالحسن رفیعی قزوینی. سید محسن رفیعی قزوینی در همان زمان با تشویق عده‌ای از فضلای حوزه علمیه قم، راهی شهر مقدس قم شد و در حوزه علمیه قم دروس سطح را نزد سید محمدباقر سلطانی طباطبایی و میرزا محمد مجاهدی تبریزی خواند. در درس شرح منظومه ملاهادی سبزواری هم از شاگردان شیخ محمد فکور یزدی بود. هم‌زمان به تدریس در حوزه علمیه قم نیز می‌پرداخت. او سپس در درس خارج فقه آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی و خارج اصول امام خمینی شرکت کرد (صمدیها، ۱۲۸-۱۲۹). صمدیها در زندگینامه مختصری از رفیعی قزوینی، از حضور او در درس خارج امام خمینی در بعدازظهرها و هم‌زمان با حضور در درس خارج آیت‌الله بروجردی سخن گفته است (همان). با استناد به زمان برگزاری درس خارج اصول امام خمینی (۱۳۲۴-۱۳۴۳ ش) در بعدازظهرها، می‌توان گفت که از اواسط دهه ۱۳۳۰ ش در درس خارج اصول امام خمینی در مساجد محمدیه و سلماسی قم شرکت می‌کرده است. همچنین صمدیها از حضور او در درس خارج فقه امام خمینی پس از رحلت آیت‌الله بروجردی سخن گفته است (همان، ۱۲۹). با استناد به این گزارش می‌توان احتمال داد که وی پیش از آن تاریخ (۱۳۴۰ ش) تنها در درس خارج اصول امام خمینی شرکت می‌کرده و از سال ۱۳۴۰ ش تا ۱۳۴۳ ش (تا تبعید امام خمینی به خارج از کشور) از درس خارج فقه (مکاسب) ایشان در مسجد اعظم قم بهره می‌برده است. او پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور، در درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی شرکت کرد. رفیعی قزوینی هم‌زمان با حضور در درس خارج فقه و اصول، در دروس فلسفه و حکمت علامه سید محمدحسین طباطبایی هم حضور می‌یافت. او پس از استقرار آیت‌الله سید ابوالحسن رفیعی قزوینی در تهران، به آن شهر رفت و چند سال در درس خارج فقه و اصول والدش شرکت کرد و مقداری از اسفار اربعه ملاصدرا را هم خصوصی نزد پدر بزرگوارش آموخت. سپس به تدریس در تهران پرداخت. رفیعی قزوینی از چند نفر از مراجع بزرگوار اجازه اجتهاد دریافت کرده است (همان). او در کنار تحصیل در قم به فعالیت‌های سیاسی می‌پرداخت و ازجمله همراه با روحانیان مبارز، اعلامیه‌هایی را در حمایت از امام خمینی امضا می‌کرد. ازجمله پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور، همراه با جمعی از روحانیان و طلاب قزوینی حوزه علمیه قم، نامه‌ای به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت ارسال کردند و از امام خمینی به‌عنوان مرجع تقلید عظیم‌الشأن عالم تشیع نام بردند و تبعید ایشان را به جرم اعتراض به تصویب‌نامه‌های ضددینی محکوم کردند و خواستار بازگرداندن ایشان به کشور شدند (شیرخانی، ۶۱ ـ ۶۲). پس از آن هم به حمایت از امام خمینی ادامه داد و بر اساس گزارشی از ساواک، از مروجان مرجعیت امام خمینی بود (سیر مبارزات امام خمینی در آیینه اسناد ساواک، ج ۱۵، ۳۴). رفیعی قزوینی پس از فوت پدرش در سال ۱۳۵۵ ش امور مسجد و محراب و منبر ایشان را به عهده گرفت. (صمدیها، ۱۲۸ ـ ۱۳۱). او چند جلد کتاب نوشته است، ولی این کتاب‌ها منتشر نشده است. منابع: سیر مبارزات امام خمینی در آیینه¬ اسناد ساواک (۱۳۸۶)، ج ۱۵، مؤسسه¬ تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ شیرخانی، علی (۱۳۸۸)، انقلاب اسلامی در قزوین، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ صمدیها، رضا (۱۳۷۹)، فرزانگان علم و سخن قزوین، قزوین، بحرالعلوم.