موسوی قوچانی، سید عباس؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. سید عباس موسوی قوچانی در ۱۴ آبان ۱۳۲۴ در قوچان و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش میرزا علی‌اکبر موسوی معروف به حیدری از روحانیان قوچان بود. سید عباس موسوی خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت. دوران ابتدایی و متوسطه را هم در قوچان خواند. پس از آن به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و بخشی از دروس را در قوچان خواند، ولی درباره استادان او در قوچان اطلاعاتی در دست نیست. موسوی قوچانی سپس راهی مشهد شد و در مدارس علمیه مشهد در درس‌های بزرگانی چون سید علی حسینی خامنه‌ای (درس مکاسب ایشان) (مشهد از مقاومت تا پیروزی، ۱۵۹) و شیخ مرتضی محامی (مطول، سیوطی و...) شرکت کرد (همایش بزرگداشت آیت‌الله‌العظمی سید محمدهادی میلانی، ۱۰۱). او در مشهد با شخصیت‌های بزرگواری همچون شهید کامیاب، شهید هاشمی‌نژاد، مقام معظم رهبری و عباس واعظ طبسی که در آن زمان محور فعالیت‌های مبارزاتی در خراسان علیه رژیم طاغوت به شمار می‌رفتند، آشنا شد و به دلیل مشی فکری اثرگذار در زمره این مبارزان قرار گرفت («اهداء کتابخانه شخصی شهید موسوی قوچانی به کتابخانه‌های عمومی استان»، mashad.iranpl.ir). همچنین در همان دوران در جلسات خصوصی مخفی و با هدف سازمان‌دهی مبارزات که با حضور برخی از روحانیان مبارز مشهد به‌صورت هفتگی برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد (مشهد از مقاومت تا پیروزی، ۱۶۱). در روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در تهران حضور داشت و شاهد قیام مردم تهران در اعتراض به دستگیری امام خمینی بود و به سیل تظاهرات‌کنندگان در آن روز پیوست (ربانی خلخالی، ۲۵۱).
پس از مدتی برای تکمیل تحصیلات حوزوی و استفاده از درس امام خمینی که از سال ۱۳۴۴ ش در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف آغاز شده بود، راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت. او در نجف اشرف در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام خمینی شرکت کرد و این حضور تا سال ۱۳۵۰ ش که به کشور بازگشت استمرار داشت؛ بنابراین می‌توان گفت که احتمالاً سه تا چهار سال در درس‌های امام خمینی شرکت می‌کرده است (ربانی خلخالی، ۴۵۰-۴۵۱). در همان زمان، در درس میرزا علی‌اکبر مشکینی که در سال‌های میانی دهه ۱۳۴۰ ش در نجف حضور داشت، شرکت کرد. درباره دیگر استادان او در نجف اشرف اطلاعاتی در دست نیست. او در کنار تحصیل در عراق، مبارزاتش را در نجف با استفاده از رهنمودهای امام خمینی ادامه داد و به‌منظور جلوگیری از اسارت به دست نیروهای حکومت پهلوی با داشتن گذرنامه مخفیانه به ایران بازگشت.
سید عباس قوچانی پس از بازگشت به کشور به تحصیل در حوزه علمیه قم ادامه داد (شاکری، ۲۱۷)، ولی درباره استادان او در قم گزارشی وجود ندارد. به نظر می‌رسد حضور او در قم کوتاه بود، چراکه وی در مرداد ۱۳۵۰ ش به اتهام تکثیر و پخش بیانیه‌های امام خمینی در تحریم جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی به زندان افتاد و به جرم توهین نکردن به امام خمینی و لو ندادن همرزمانش، زیر شکنجه‌های مأموران حکومت پهلوی قرار گرفت (ربانی خلخالی، ۴۵۰-۴۵۱؛ بهبودی، ۴۴۸-۴۵۰). به گفته یکی از فعالان سیاسی و هم‌بندان موسوی قوچانی، او را چنان زده بودند که به حالت مرگ کف سلول افتاده بود؛ حتی به او اجازه تطهیر هم نداده بودند. جرمش این بود که در فردوس، بالای منبر گفته بود: «ای مردم بنده طاغوت نباشید» («برداشتی کوتاه از خاطرات حجت‌الاسلام غلامرضا اسدی از مبارزان دوران انقلاب»، history.ir). موسوی قوچانی پس از آزادی هم به مبارزات سیاسی خود ادامه داد و برای تبلیغ دین و همچنین تبیین اهداف نهضت اسلامی به شهرهای مختلف سفر می‌کرد. ازجمله در آبان ماه ۱۳۵۱ در مهدی‌آباد رفسنجان در شب ولادت امام حسن مجتبی (ع) توسط نیروهای حکومت پهلوی دستگیر و به مشهد تبعید شد. پس از آن نیز به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد و به همین علت بارها او را از منبر رفتن ممنوع کردند. در همان زمان به چاپ و توزیع اعلامیه‌های امام خمینی می‌پرداخت (پسندیده، ۱۷-۴۰). سید عباس موسوی پس از بازگشت مجدد به مشهد در درس‌های کفایه، رسایل و مکاسب سید علی خامنه‌ای در مشهد شرکت می‌کرد و در این جلسات مورد توجه قرار گرفت (مشهد از مقاومت تا پیروزی، ۱۵۹). او در ایام محرم و صفر و رمضان و مناسبت‌های دیگر در مسجد امام حسن مجتبی (ع) و مسجد کرامت و مسجد شهید رادمرد مشهد به سخنرانی می‌پرداخت. تداوم این فعالیت‌ها باعث شد تا در مهرماه ۱۳۵۴ به اتهام اقدام علیه امنیت کشور و همکاری با گروه‌های برانداز دستگیر شود. او پس از محاکمه به دو سال زندان محکوم شد. وی در دوران زندان (در زندان وکیل‌آباد) با سران سازمان مجاهدین خلق از نزدیک آشنا شد و به نقد تعلیمات سیاسی، عقیدتی و تشکیلاتی آنان پرداخت و پس از اطمینان به عدم اصلاح، با آنان قطع ارتباط کرده و در برابرشان ایستاد. موسوی قوچانی پس از آن در هر فرصت مناسب به افشاگری علیه سازمان مجاهدین خلق پرداخت و به همین علت از سوی آنان به اعدام انقلابی تهدید شد. او پس از آزادی از زندان به فعالیت‌های سیاسی در دو جبهه مبارزه با حکومت پهلوی و سازمان مجاهدین خلق ادامه داد و در جریان زلزله طبس در ۱۳۵۷ ش از سوءاستفاده‌های آنان جلوگیری کرد و به افشاگری علیه آنان پرداخت. این فعالیت‌ها باعث شد تا در مرداد ۱۳۵۷ برای چندمین بار به جرم سخنرانی پس از نماز جماعت در ماه مبارک رمضان از سوی مأموران حکومت پهلوی بازداشت شود (همان؛ ربانی خلخالی، ۴۵۱-۴۵۲). موسوی قوچانی پس از آزادی به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و در برگزاری تظاهرات و راهپیمایی‌های سیاسی فعال بود و به‌ویژه انتظامات راهپیمایی‌ها را به عهده می‌گرفت. در جریان مهاجرت امام خمینی به پاریس، همراه با جمعی از روحانیان مشهد نامه‌ای به ایشان نوشتند و حمایت خود را از ایشان ابراز کردند (مشهد از مقاومت تا پیروزی، ۳۱۷). آنان در آن نامه با عنوان «پیشگاه بزرگ مرجع عالی‌قدر حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خمینی»، هجرت ایشان به فرانسه را مقدمه فصلی تازه در حرکت اسلامی مردم مسلمان ایران دانستند و «در انتظار اقدامی حیات‌آفرین و رهنمودی امیدزا از سوی آن حضرت» بودند (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۱۲، ۴۶۳؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۴۰۱). او در همان سال‌ها کتاب شیوه امامان شیعه را نوشت. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در کمیته انقلاب اسلامی در مشهد فعالیت می‌کرد (همان؛ پسندیده، ۷۵-۸۲) و مسئولیت بخش اطلاعات و تحقیقات کمیته مرکزی انقلاب اسلامی مشهد را بر عهده داشت (شاکری، ۲۱۷) و به‌ویژه به مقابله با سازمان مجاهدین خلق می‌پرداخت. او با شروع جنگ تحمیلی عازم جبهه‌های جنگ شد و در یکی از عملیات‌ها مصدوم شد. پس از بهبودی بار دیگر به جبهه‌های جنگ بازگشت و در ششم فروردین ۱۳۶۱ و در عملیات فتح المبین (شاکری، ۲۱۸)، در منطقه رقابیه به شهادت رسید. پیکر او پس از تشییع در گلزار شهدای بهشت‌زهرا (س) تهران به خاک سپرده شد (ربانی خلخالی، ۴۵۲؛ «زندگینامه شهید سید عباس موسوی قوچانی»، masirtalabe.ir). کتابخانه شخصی او در سال ۱۳۹۷ ش توسط خانواده ایشان به کتابخانه‌های عمومی مشهد اهدا شد («اهداء کتابخانه شخصی شهید موسوی قوچانی به کتابخانه‌های عمومی استان»، mashad.iranpl.ir). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «اهداء کتابخانه شخصی شهید موسوی قوچانی به کتابخانه‌های عمومی استان»، mashad.iranpl.ir؛ «برداشتی کوتاه از خاطرات حجت‌الاسلام غلامرضا اسدی از مبارزان دوران انقلاب»، http://oral-history.ir/show.php?page=notions&id=183؛ بهبودی، هدایت‌الله (۱۳۹۰)، شرح اسم: زندگینامه سیاسی آیت‌الله سید علی حسینی خامنه‌ای، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی؛ پسندیده، محمود (۱۳۸۶)، فضیلت‌های ماندگار: مفاخر شهدای حوزه علمیه خراسان: شهید حجت‌الاسلام‌والمسلمین موسوی قوچانی، تهران، سخن‌گستر؛ ربانی خلخالی، (۱۴۰۲ق)، شهدای روحانیت شیعه در یک‌صد سالۀ اخیر؛ «زندگینامه شهید سید عباس موسوی قوچانی»، masirtalabe.ir؛ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک (۱۳۹۲)، ج ۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ شاکری، رمضانعلی (۱۳۶۵)، اترکنامه یا تاریخ جامع قوچان، تهران، امیرکبیر؛ مشهد از مقاومت تا پیروزی: بررسی مبارزات علما و مردم مشهد از ۱۳۴۱-۱۳۵7 (1393)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ همایش بزرگداشت آیت‌الله‌العظمی سید محمدهادی میلانی (۱۳۹۵)، ج ۲ (مصاحبه‌ها: گفتگو با شاگردان و نزدیکان آیت‌الله‌العظمی سید محمدهادی میلانی)، به کوشش سید محمدعلی ایازی و حسن پویا، قم، نشر سهل.