عبدالله جوادی آملی: تفاوت میان نسخه‌ها

==زندگینامه==

عبدالله جوادی آملی در سال 1312 در خانواده‌ای روحانی در [[آمل]] متولد شد. پدرش [[میرزا‌ابوالحسن آملی آقاجانی]] از علمای آمل بود.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 18.</ref> در پی علاقه فرزند و تشویق پدر، جوادی آملی پس از تحصیلات ششم ابتدایی، مشغول به تحصیل [[علوم دینی]] شد و به توصیه پدر نزد ابوالقاسم فرسیو [[ادبیات عرب|ادبیات عربی]] و [[ادبیات فارسی|فارسی]] را فرا گرفت.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 24.</ref> وی در سال 1325 به [[مدرسه مسجد جامع آمل]] و سپس به [[مدرسه امام‌حسن عسکری(ع)]] وارد شد.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 39؛ جوادی آملی، میراث ماندگار، 133.</ref> جوادی آملی تا سال 1329 در مدارس یادشده نزد پدر، [[ضیاءالدین آملی]]؛ فرزند [[محمدتقی آملی]]، [[میرزا‌مهدی غروی]]، [[عزیزالله طبرسی]] و استادان دیگر دروس مقدماتی و متوسطه را تکمیل کرد.<ref>لطیفی، جوادی آملی، 3/568 ـ 569؛ مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 37.</ref> و در شهریور 1329 با مشورت محمدتقی آملی وارد [[مدرسه مروی تهران]] شد.<ref>جوادی آملی، میراث ماندگار، 133؛ مرکز نشر اسراء، 54.</ref> و دروس سطح عالی حوزه را نزد [[سیدعباس فشارکی]] و [[اسماعیل جاپلقی]] فرا گرفت.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 60؛ لطیفی، جوادی آملی، 3/574.</ref> جوادی آملی [[علم کلام|کلام]]، [[علم عرفان|عرفان]] و [[علم فلسفه|فلسفه]] را نزد [[علی‌محمد جولستانی]]، [[میرزا‌ابوالحسن شعرانی]]، [[محمدتقی آملی]]، [[میرزامهدی محی‌الدین الهی قمشه‌ای]] و [[محمدحسین فاضل تونی]] فرا گرفت.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 59 ـ 60.</ref> و هم‌زمان با تحصیل به تدریس دروس حوزوی نیز پرداخت.<ref>جوادی آملی، میراث ماندگار، 134.</ref>

==ورود به حوزه علمیه قم==

جوادی آملی در شهریور 1334 به حوزه علمیه قم رفت و در درس خارج [[سیدحسین بروجردی]] و امام‌خمینی حاضر شد.<ref>مرکز نشر اسراء، 97 ـ 98؛ جوادی آملی، بنیان مرصوص، 43.</ref> استادِ اصلی وی در فقه [[سیدمحمد محقق داماد]] بود که به مدت دوازده سال از او بهره برد.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 98.</ref> وی تقریرات درس این استاد را در موضوع [[حج]] و [[خمس]] نوشته و منتشر کرده است. جوادی آملی در طی هفت سال یک دوره کاملِ درسِ خارج اصول را از محضر امام‌خمینی فرا گرفت.<ref>همان؛ جوادی آملی، میراث ماندگار، 136.</ref> همچنین در [[حکمت]]، عرفان و [[تفسیر]] بیش از 25 سال در درس [[سیدمحمدحسین طباطبایی]] شرکت کرد و در بحث‌های تفسیری و پاسخ به نامه‌ها با ایشان همکاری داشت.<ref>لطیفی، جوادی آملی، 3/579؛ مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 116 ـ 136.</ref>

==ویژگی‌های رفتاری امام‌خمینی==

منش و رفتار امام‌خمینی و حضور جوادی آملی در درس ایشان و ارتباط با مبارزان، وی را در مسیر مبارزه قرار داد. او در دوازدهم محرم 1382ق مصادف با حادثه [[قیام 15 خرداد]] 1342برای خیزش مردم آمل و بستن بازار این شهر تلاش زیادی کرد.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 196.</ref> و طی سخنرانی‌ به دفاع از امام‌خمینی و حرکت‌ انقلابی مردم و افشای ستم [[حکومت پهلوی]] پرداخت. این مسئله موجب شد سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) او را تعقیب کند؛ ولی با همکاری مردم آمل از دست مأموران رژیم رهایی یافت.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 197.</ref> وی به همین دلیل چندین بار ممنوع‌المنبر شد که یک بار آن در جریان قتل [[حسنعلی منصور]] [[نخست‌وزیر]] وقت رژیم پهلوی بود. او همچنین چندبار در اداره ساواک ساری یا [[شهربانی]] آمل به دلیل ترویج افکار امام‌خمینی بازجویی و تهدید شد.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 192؛ لطیفی، جوادی آملی، 3/583.</ref>

==فعالیت‌های سیاسی==

جوادی آملی همراه علمای مازندران در سال 1344 طی نامه‌ای به [[امیرعباس هویدا]]، نخست‌وزیر وقت، به ادامه [[تبعید]] امام‌خمینی اعتراض و از مقام مرجعیت ایشان دفاع کرد.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، 3/158 ـ 160.</ref> وی همچنین [[اعلامیه‌|اعلامیه‌ها]]، پیام‌ها و سخنان بیدارکننده امام‌خمینی را به گوش مردم می‌رسانید و در نشر و تبلیغ اندیشه‌های ایشان اهتمام می‌ورزید و فتاوای ایشان را در جاهای مختلف بازگو می‌‌‌کرد و علاقه‌مندان را به [[تقلید]] از ایشان ترغیب می‌کرد.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 191.</ref> و با تبیین اندیشه‌های امام‌خمینی و تربیت نیروهای فکری، در برابر افکار الحادی که در نواحی شمالی کشور رایج بود مبارزه می‌کرد<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 199؛ لطیفی، جوادی آملی، 3/584.</ref> با ادامه مبارزات امام‌خمینی و گسترش [[تظاهرات مردمی]]، ازجمله مردم شهرستان آمل در سال 1357 جوادی آملی در پاییز این سال برای شرکت در تظاهرات درس‌های [[حوزه علمیه قم]] را تعطیل کرد و به آمل رفت. بر اثر تلاش ایشان و علمای آمل، مردم آن شهر به شکل جدّی و همه‌جانبه در عرصه‌های [[انقلاب اسلامی]] حاضر شدند. ایشان مسئولیت تنظیم قطعنامه‌ راهپیمایی، سازماندهی و نظارت بر ستاد برگزاری مراسم‌ را نیز بر عهده داشت.<ref>لطیفی، جوادی آملی، 3/583؛ مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 199.</ref>

==مناصب و جایگاه‌ها==

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جوادی آملی در تاریخ 25 خرداد 1358 با حکم امام‌خمینی، به سمت [[ریاست دادگاه‌های انقلاب]] و حاکم شرع آمل منصوب شد؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 8/164.</ref> چنان‌که منتخب مردم مازندران در مجلس خبرگان قانون اساسی شد و در تدوین [[قانون اساس]]ی شرکت داشت<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 200.</ref> وی همچنین در [[شورای عالی قضایی]] عضویت داشت.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 201.</ref> و تدوین لوایح قضایی به‌ویژه تهیه و تدوین [[لایحه قصاص]] در پاسخ به ایراد برخی افراد و گروه‌ها درباره حکم [[قصاص]] به درخواست ایشان از امام‌خمینی<ref>جوادی آملی، تسنیم، 9/180.</ref> و دفاع از آن با کمک [[سیدمحمد حسینی بهشتی]]، از کارهای فقهی ـ قضایی ایشان در شورای یادشده است.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 200 ـ 203؛ لطیفی، جوادی آملی، 3/584.</ref>

==پیشینه رابطه با امام‌خمینی==

رابطه جوادی آملی با امام‌خمینی به سال‌های نخست ورود وی به [[قم]] و حضوریافتن در [[درس اصول امام‌خمینی]] بر می‌گردد. وی امام‌خمینی را حکیمی قوی و عارفی نیرومند یافت که مسائل اصولی را استوار، معقول و متقن ارائه می‌کرد.<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 43.</ref> او که امام‌خمینی را در زمینه‌های علمی و سیاسی از دیگر علما اعلم می‌دانست، بر این باور بود که اندیشه‌های ایشان آسمانی است، حصرها را شکسته، علوم و [[معارف اسلامی]] را از انزوا رهانیده و وارد عرصه زندگی مردم کرده است.<ref>جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، 1/20.</ref> به عقیده وی [[تقوا]]، آزادمنشی و استقلال فکری امام‌خمینی از روح بلند حکیمانه او حکایت داشت<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 160 ـ 166؛ لطیفی، جوادی آملی، 3/579.</ref> که با [[اخلاص]] عمل به مقام منیع و مرحله والای محبت رسیده بود؛<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 64.</ref> به همین دلیل صیانت از دین را نه تنها فهمیده بود، بلکه دریافت کرده بود و آن را وظیفه خود می‌دانست<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 93 ـ 94.</ref> و باور کرده بود زمامداری و رهبری مردم سکه‌‏ای دو روست که یک وجه آن [[خلافت‌ الهی]] است و وجه دیگرش متاع ناچیز دنیایی<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 94.</ref> بر همین اساس امام‌خمینی با نگاه به وجه خلافت‌اللهی، شریعت و دیانت را عین سیاست خواند و حقیقت و طریقت را به سیاست تفسیر کرد<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 104.</ref>

جوادی آملی که امام‌خمینی را جامع علوم عقلی و نقلی و اعلم می‌دانست<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، 4/87.</ref> تأکید کرده است که ایشان در حوزه، شخص حکیم و فقیه آگاه و عاملی بود که در میان علمای ربانی به مانند ستاره فروزانْ تمامِ رفتار، گفتار، کردار، قیام و قعودش با حُسن فعلی و فاعلیِ عادلانه همراه بود<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، 22؛ مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 160 ـ 161.</ref> که جان‌ها را احیا کرد و فداکاری، تبعید و حبس برای احیای ارزش‌ها را در میان اقشار مردم، متداول ساخت.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 169.</ref> به باور وی، امام‌خمینی سخنگوی [[قرآن]] و [[اهل بیت(ع)|عترت]] بود و این دو را از غربت و هجرت بیرون آورد.<ref>مرکز نشر اسراء، مهر استاد، 169؛ جوادی آملی، بنیان مرصوص، 50.</ref> و [[خداوند]] نیز ایشان را با امدادهای غیبی هدایت کرد<ref>لطیفی، جوادی آملی، 3/580.</ref>

==عومل محبوبیت امام‌خمینی==

به اعتقاد جوادی آملی مهم‌ترین عامل محبوبیت امام‌خمینی در میان مردم، نوع هدایت و رهبری و اطمینان وی به مردم بود که در پیروزی انقلاب اسلامی مؤثر واقع شد.<ref>گلی ‌زواره، فرازهای فروزان، 517.</ref> امام‌خمینی برای انهدام [[طاغوت]] و کشف نقاب از اسلامِ ناب محمدی جز رضای خداوند هدفی نداشت و به امور [[جامعه اسلامی]] اهتمام می‌ورزید؛<ref>جوادی آملی، سرگذشتهای ویژه، 4/10 ـ 11.</ref>؛ به همین دلیل در انتخابات انجمن‌های ایالتی و ولایتی{{ببینید|متن=ببینید|انجمن‌های ایالتی و ولایتی}} طی اعلامیه‌ای [[محمدرضا پهلوی]] و دولتِ او را عوام خطاب کرد. خواندن این اعلامیه امام‌خمینی حتی برای مراجع نیز رعب‌آور بود.<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 46.</ref> این اعلامیه جان تازه‌ای در سطح حوزه علمیه و تمام ایران دمید.<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 47.</ref> و سیره‌ شهادت‌طلبی و مبارزه در راه دین را بار دیگر در حوزه زنده کرد؛<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 49.</ref> حال‌ آنکه علمای دیگر بر اثر شدت خفقان جز «توسل» راه دیگری نمی‌شناختند.<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 52.</ref>

جوادی آملی خاطرنشان کرده است که امام‌خمینی با اتکا به خداوند مبارزه خود را از حوزه علمیه قم آغاز کرد و در برابر رژیم طاغوت ایستاد؛<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 52.</ref> و سیر تحول را در میان علمای دین و جامعه ایجاد کرد؛<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 244.</ref> بنابراین فرق امام‌خمینی با علمای دیگر، از نظر جوادی آملی در این بود که آنان از مردم می‏خواستند قیام و حرکت کنند و آنان حمایت می‌کنند؛ اما امام‌خمینی تأکید داشت که او حرکت کرده است و مردم نیز می‌توانند قیام کنند<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 253.</ref> این سخن امام‌خمینی برای همه تازگی داشت که با الگوپذیری از [[نهضت عاشورای حسینی]] برای حفظ عزت و استقلال مسلمانان ایران و جهان تلاش می‌کرد که توانست رژیم شاهنشاهی را ساقط کند<ref>جوادی آملی، بنیان مرصوص، 41؛ جوادی آملی، شکوفایی عقل، 225.</ref>

با توجه به جایگاه بالای علمی جوادی آملی و شناخت امام‌خمینی از وی، ایشان، در 13 دی 1367، او را در صدر هیئتی به نمایندگی خود به [[مسکو]] فرستاد تا پیام مهم ایشان را به [[میخائیل گورباچف]] آخرین رهبر [[اتحاد جماهیر شوروی]] در دعوت وی به مطالعه و تحقیق درباره [[اسلام]] ابلاغ کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 21/226.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|نامه به میخائیل گورباچف}}

جوادی آملی پس از بازگشت از سفر به مسکو، شرح مبسوطی بر پیام امام‌خمینی به گورباچف نوشت که [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] آن را با عنوان آوای توحید در سال 1373 به چاپ رسانید.

==آثار==

جوادی آملی به عنوان یک [[فیلسوف]]، [[فقیه]] و [[مفسر|مفسّر]] برجسته، علاوه بر تدریس علوم عقلی و مباحث فقهی و تفسیری و تربیت شاگردان فراوان، تاکنون (1398) حدود دویست جلد کتاب تألیف کرده است. برخی از مهم‌ترین آثار علمی ایشان عبارت‌ است از:

# [[مفاتیح ‌الحیاة]].

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع==

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش.

* جوادی آملی، عبدالله، بنیان مرصوص، امام‌خمینی قدس سره در بیان و بنان آیت‌الله جوادی آملی، قم، اسراء، چاپ هشتم، 1384ش.

* جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، ج1، تحقیق علی اسلامی، قم، اسراء، چاپ سوم، 1388ش.

* جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، ج9، تحقیق حسن واعظی، قم، اسراء، چاپ سوم، 1388ش.

* جوادی آملی، عبدالله، خاطرات، چاپ‌شده در سرگذشتهای ویژه از زندگی امام‌خمینی، تدوین مصطفی وجدانی، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، 1367ش.

* جوادی آملی، عبدالله، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، تحقیق سعید بندعلی، قم، اسراء، چاپ پنجم، 1388ش.

* جوادی آملی، عبدالله، مصاحبه، چاپ‌شده در میراث ماندگار، مجموعه مصاحبه‌های سال اول و دوم کیهان فرهنگی، شماره اول و دوم، تهران، کیهان، چاپ دوم، 1369ش.

* روحانی، سیدحمید، نهضت امام‌خمینی، تهران، عروج، چاپ پانزدهم، 1381ش.

* گلی‌ زواره قمشه‌ای، غلامرضا، فرازهای فروزان، پژوهشی در سیره اخلاقی، تربیتی و عرفانی حضرت امام‌خمینی، قم، حضور، چاپ اول، 1379ش.

* لطیفی، محمود، جوادی آملی (آیت‌الله)، چاپ‌شده در گلشن ابرار، قم، نورالسجاد، چاپ دوم، 1385ش.

* مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، 1374ش.

* مرکز نشر اسراء، مهر استاد، سیره علمی و عملی جوادی آملی، قم، اسراء، چاپ چهارم، 1387ش.

==پیوند به بیرون==

غلامرضا گلی زواره، دانشنامه امام‌خمینی، ج4، ص181ـ185.