تلویزیون: تفاوت میان نسخه‌ها

درباره زمان دقیق آغاز به کار تلویزیون اختلاف است؛ ولی نخستین تصاویر تلویزیونی را جان لوجی برد، مهندس اسکاتلندی، در سال ۱۹۲۶م/ ۱۳۰۵ش به نمایش گذاشت <ref>حقایق و ریاحی‌پور، دائرةالمعارف، ۱/۵۸۲</ref> و در ‌سال‌های آغازین دهه ۱۹۳۰م در [[اتحاد جماهیر شوروی]] و چند کشور سرمایه‌داری، تجربه‌هایی در زمینه پخش تصویر تلویزیونی حاصل شد <ref>‌بیریوکف، تلویزیون و دکترین، ۲۱</ref>.

از دیدگاه [[امام‌خمینی]]، تلویزیون از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در میان سایر رسانه‌های گروهی برخوردار است <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹؛ ۹/۴۵۶ و ۱۶/۱۱۸</ref>؛ زیرا رسانه‌ای است که بیش از سایر رسانه‌ها با انسان ارتباط دارد <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۳</ref>. ایشان در مقایسه تلویزیون با سایر رسانه‌های گروهی، این رسانه را به جهتِ دارابودن ویژگی‌ دیداری و شنیداری <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۵۶؛ ۱۰/۲۱۳ و ۱۱/۱۹۵</ref>، سهولت دسترسی به آن در تمام نقاط کشور اعم از شهرها، روستاها و سایر کشورها <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۸۹؛ ۱۲/۳۲۴ و ۱۶/۱۱۷</ref> و منحصرنبودن به قشری خاص <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴؛ ۱۰/۲۸۹ و ۱۶/۱۱۸</ref> حائز اهمیت می‌دانست و معتقد بود تلویزیون یکی از بهترین دستگاه‌ها در خدمتگزاری است <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۸</ref> و بازتاب سریع عملکرد آن، موجب حساس‌ترشدن نقش این رسانه است <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۳-۲۱۴</ref>. از نظر ایشان اگرچه همه طبقات [[جامعه]]، مخاطب تلویزیون‌اند <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۴۵؛ ۹/۴۵۶ و ۱۶/۱۱۸</ref>، اما تأثیر آن بر جوانان و کودکان و سازندگی یا فساد آنان ویژه است <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۷-۱۵۸؛ ۱۰/۲۱۵ و ۱۶/۱۱۸</ref>.

امام‌خمینی تلویزیون را در کشورهایی همچون ایران در زمان رژیم گذشته، وسیله‌ای می‌شمرد که [[فرهنگ غرب]] را برای مردم به ارمغان می‌آورد و پهلوی از آن برای بی‌اعتبارکردن عقاید مذهبی و نادیده‌گرفتن آداب و رسوم ملی <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۷۷</ref> و در جهت بی‌آبروکردن و ضدیت با [[روحانیت]] و جداکردن ملت از آنان <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۷۷-۱۷۹</ref> استفاده می‌کرد. ایشان بارها از پخش تصاویر <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۵ و ۹/۱۵۵</ref> و موسیقی‌های نامناسب از تلویزیون رژیم پهلوی و تأثیر آن بر جوانان <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۶</ref> انتقاد کرد و هدف از آن را سرگرم‌کردن و عادت‌دادن جوانان به [[موسیقی]]-همچون [[اعتیاد به مواد مخدر]]-و غافل‌شدن از مسائل جدی زندگی و امور سیاسی و به دنبال آن غارت و چپاول مخازن کشور به ‌دست استعمار می‌دانست <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۰۱، ۴۵۲؛ ۱۲/۳۲۵ و ۲۱/۴۳۴</ref>. ایشان همچنین با اعتقاد به وظیفه رسانه‌ها در انتقاد سازنده، سکوت تلویزیون در برابر جنایات رژیم پهلوی <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۷۵</ref>، قرارگرفتن در خدمت [[طاغوت]] و تقویت آن و به عبارتی تبلیغ [[محمدرضا پهلوی]] <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۸</ref>، ترویج فساد و مصرف‌گرایی <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۷</ref> و حرکت برخلاف مصالح ملت <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۵ و ۱۱/۴۵۵</ref> را از ضعف‌های این رسانه در دوران پهلوی می‌شمرد.

[[امام‌خمینی]] که معتقد بود تلویزیون، برای غرب و شرق دارای کارکرد تبلیغی و تفریحی در جهت فروش کالا و ترویج بی‌بندوباری در میان مردم خودشان و کشورهای دیگر است <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۷</ref>، برای این رسانه در [[اسلام]] ارزش تربیتی و آموزشی قائل بود <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹</ref>. ایشان در بیان اهداف و رسالت‌های تلویزیون به اهداف آموزشی، ‌تربیتی، رسانه‌ای و تبلیغاتی آن توجه خاص داشت و تلویزیون را یکی از مراکز آموزشی برای همه طبقات جامعه می‌دانست <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۴۵ و ۳۹۹</ref>؛ از همین‌رو با تأکید بر استفاده از حداکثر ظرفیت‌های تلویزیون، آن را دانشگاهی عمومی به گستردگی سطح کشور می‌شمرد <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹</ref>. ایشان یکی از وظایف تلویزیون را تربیت اسلامی و دینیِ اقشار مختلف، به‌ویژه جوانان می‌دانست <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۷۶</ref> و این مسئولیت خطیر را مسئولیتی خدایی، اخلاقی و ملی به حساب می‌آورد <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۵</ref>.

# توجه به مصالح اسلام و نظام و [[امنیت ملی]]: تبیین اهمیت مصلحت نظام برای مردم ازجمله مسئولیت‌های رسانه‌هایی چون تلویزیون است <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۳۵</ref>؛ چنان‌که اسلامی‌کردن محتوای برنامه‌های تلویزیون، موافق با مصالح کشور و اسلام و اجتناب از برنامه‌های خلاف آن <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۹۶، ۲۰۳ و ۱۲/۳۲۴</ref> و خلاف مسیر ملت، ‌با توجه به بُرد وسیع و سرعت انتقال اطلاعات در آن لازم است <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۲-۲۱۴ و ۱۶/۴۰۴</ref>. بر اساس اصل ۱۷۵ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] نیز، [[صدا و سیما]] باید شرایط [[آزادی بیان]] و نشر افکار با رعایت «موازین اسلامی» و «مصالح کشور» را تأمین کند.

نظارت بر «سازمان تلویزیون ملی ایران» که در دوره پهلوی و براساس لایحه مصوب ۶/۴/۱۳۴۶ برعهده وزارت اطلاعات (‌اطلاعات و جهانگردی) بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی به [[دولت موقت]] واگذار شد؛ اما شرایط و انتظارات انقلابی از یک سو و ضعف مدیریت از سوی دیگر، نظارت مستقیم [[امام‌خمینی]] بر عملکرد [[رادیو]] و تلویزیون را اقتضا می‌کرد <ref>‌← امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۲ و ۱۸/۲۸۷</ref>؛ چنان‌که ایشان در ۲۱ تیر ۱۳۵۸، به [[سیدمحمد موسوی خوئینی]] مأموریت داد تا به عنوان نماینده ایشان در تنظیم امور و برنامه‌های رادیو و تلویزیون به سرپرست سازمان، [[صادق قطب‌زاده]]، کمک کند <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۷</ref>؛ همچنین در ۲۸/۴/۱۳۵۸، در دیدار با مسئولان این دو رسانه با تأکید و تأیید نظر دولت مبنی بر لزوم اداره شورایی بر این سازمان و تشکیل شورای سیاست‌گذاری، تصریح کرد نماینده ایشان نیز در این شورا حضور خواهد داشت <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۹-۱۶۰</ref>. سرانجام طبق اصل ۱۷۵ قانون اساسی مصوب آذر ۱۳۵۸، مدیریت صدا و سیما زیر نظر مشترک [[قوای سه‌گانه]] قرار گرفت. این راهکار قانونی اگرچه به برخی سوء مدیریت‌ها پایان داد، اما اداره شورایی این نهاد مشکلات اجرایی دیگری به وجود آورد که امام‌خمینی را ناگزیر به نظارت مستمر می‌کرد؛ ازجمله در مقطعی از [[جنگ]]، هیئتی سه‌نفره را که یکی از نمایندگان آن را خود ایشان تعیین می‌کرد، مأمور رسیدگی به امور مربوط به تلویزیون کرد؛ با تشخیص دو نفر از هیئت یادشده مبنی بر مضر بودن عملکرد صدا و سیما، مراتب باید به اطلاع مردم و [[دادستانی کل کشور]] می‌رسید و طبق وظیفه قانونی عمل می‌شد <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۰۲</ref>.

در تیرماه ۱۳۶۲، به دلیل اختلافات پیش‌آمده در صدا و سیما، امام‌خمینی [[محمد هاشمی]] {{ببینید|متن=ببینید| محمد هاشمی}} را به نمایندگی خود و سرپرستی این سازمان تعیین کرد و شورایی متشکل از رؤسای سه قوه را نیز برای حل اختلافات مأمور کرد؛ ایشان در این حکم همچنین شایعاتی که دخالت برخی اعضای بیت ایشان را در صدا و سیما مطرح می‌کرد، تکذیب کرد <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۵۰۵</ref>. در این شرایط امام‌خمینی گاه نظر خود را به ‌طور مستقیم به رئیس سازمان یا دیگر مسئولان ابلاغ می‌کرد <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۸۷-۲۹۱</ref> و گاه به‌واسطه اعضای دفترش به‌ویژه [[سیداحمد خمینی]] پیغام می‌داد <ref>مام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۸۷-۲۹۱؛ هاشمی، دیدگاه‌های امام‌خمینی، ۱۳</ref>؛ گاهی نیز رئیس این سازمان در مسائل فرهنگی، شرعی و اعتقادی مستقیماً با امام‌خمینی گفتگو و نظرات ایشان را دریافت می‌کرد <ref>‌هاشمی، صدا و سیما پاسخ می‌دهد، ۱۳</ref>.

در سال ۱۳۶۸ اصول اجرایی اداره شورایی صدا و سیما بازنگری شد که طی آن در اصل ۱۷۵ قانون اساسی نصب و عزل رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی به [[مقام رهبری]] و نظارت بر آن به شورایی مرکب از نمایندگان [[رئیس‌جمهور]] و [[رئیس قوه قضاییه]] و [[مجلس شورای اسلامی]] (‌هر کدام دو نفر) سپرده شد.

از توصیه‌های دیگر امام‌خمینی توجه به [[بیت‌المال]] و خودداری از صرف وقت تلویزیون در امور خلاف مصالح مسلمانان بود <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۷۵</ref>. ایشان تلویزیون را متعلق به پابرهنگان <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۴۶</ref> و عموم مردم معرفی می‌کرد و به همین جهت معتقد بود باید مسائلی در تلویزیون مطرح شود که برای کشور اثری دارد <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۶۱</ref>؛ از این‌رو تلویزیون را به تشویق و [[تبلیغ]] افرادِ موفق ترغیب می‌کرد و مخالف مطرح‌شدن مکرر خود در تلویزیون بود <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۴۶ و ۳۶۱</ref>. ایشان با تأکید بر این نکته که پخش مطلبی از جانب ایشان در تلویزیون، تنها در صورت ضرورت و آن هم با تشخیص خودشان، اشکالی ندارد، مسئولان تلویزیون را از تکرار خبرهای غیر ضروری درباره کارهای روزانه خود و آوردن عکس‌های مربوط به ایشان در آغاز خبر‌ها منع کرد و آن را موجب خستگی مردم از تلویزیون ‌شمرد <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۴۶-۳۴۷</ref>. ایشان همچنین با سفارش به مسئولان صدا و سیما برای توسعه کیفی و کمی برنامه‌ها، ارائه برنامه‌های اصولی و منطبق با بینش و فرهنگ و موازین اسلام و حفظ حیثیت ملت و مذهب <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۲۴۴</ref>، بر افزایش تبلیغات و پوشش تلویزیون در داخل و خارج برای رساندن مطالب خود به جهان تأکید داشت <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۸۵</ref> و امیدوار بود رسانه‌های جمعی ازجمله تلویزیون ایران، به الگویی برای جهانیان تبدیل شوند <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۷۸</ref>. ایشان با اعتقاد به اینکه همه گروه‌ها آزادند نظر خودشان را بدون [[سانسور]] در تلویزیون بیان کنند و مطرح‌کردن نظر مخالفان حتی کمونیست‌ها در تلویزیون مانعی ندارد، معیار این آزادی را [[اسلام]] و قانون می‌دانست <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۰۸، ۲۹۲ و ۳۲۴</ref>.

امام‌خمینی پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] و رفع برنامه‌های خلاف شرع تلویزیون، استفاده از آن را مجاز دانست <ref>‌امام‌خمینی،  استفتائات، ۳/۶۰۲</ref>؛ چنان‌که پس از پرسش مسئولان صدا و سیما درباره برخى از برنامه‌‏هاى نمایشى سیماى جمهورى اسلامى ایران نظیر فیلم‌هاى سینمایى یا سایر برنامه‌‏هاى نمایشى اعم از داخلى و خارجى که زنان بازیگر گاه از ضوابط کامل پوشش اسلامى در حد چهره و گردن و موى سر برخوردار نیستند و همچنین درباره پاره‌‏اى از ورزش‌هاى مرسوم مانند کُشتى و فوتبال که قسمتى از بدن ورزشکاران مرد پوشیده نیست یا پخش آهنگ‌هاى [[موسیقى]] از صدا و سیما که موجب اعتراض برخی شده بود، ایشان‏ پخش و تماشای این قبیل فیلم‌ها و نمایش‌های تلویزیونی را بدون اشکال و حتی بسیاری از آنها را آموزنده شمرد و بیشتر برنامه‌های ورزشی و آهنگ‌ها را بدون اشکال خواند؛ درباره موارد خلاف که به‌ندرت اتفاق می‌افتد نیز به مراقبت توصیه کرد و تنها به مراعات دو نکته تأکید داشت: اول آنکه مجریانِ گریم، مَحرم باشند و دیگر اینکه بینندگان از روی [[شهوت]] نگاه نکنند <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۴۴۵-۴۴۶</ref>.

امام‌خمینی همچنین درباره مسئولیت مسئولان صدا و سیما در پخش آنچه براى بسیارى از مردم شهوت‌‏انگیز است، مسؤلیت شرعی را متوجه بینندگان و حال شخصی آنان دانست <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۴۴۸</ref>؛ چنان‌که شنیدن و نواختن [[موسیقی‌های مطرب]] از تلویزیون را [[حرام]] و صداهای مشکوک را بلامانع <ref>‌ امام‌خمینی، استفتائات، ۲/۱۱-۱۴، ۱۷ و ۱۸</ref> و تشخیص آن را با [[عرف]] می‌دانست <ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۲/۱۴</ref>. ایشان همچنین دیدن فیلم‌های تلویزیون را که زنان بی‌حجاب (بدحجاب) در آن حضور دارند، درصورتی‌که بیننده صاحبش را نشناسد و ریبه و فساد در آن نباشد، مجاز می‌دانست <ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۲/۱۷-۱۸</ref> و نگاه‌کردن زنان به مردان در اخبار یا فیلم‌ها را نیز در صورتی که مفسده نداشته باشد بی‌اشکال خواند <ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۳/۶۰۲</ref>.

از سوی دیگر، فراگیربودن نظرهای امام‌خمینی درباره برنامه‌‌های گوناگون تلویزیون در ساعات مختلف شبانه‌روز، حاکی از نظارت دقیق ایشان، به ‌طور مستقیم و غیر مستقیم بر این رسانه بود؛ ازجمله اینکه ایشان با دیدن تیتراژ سریال «پاییز صحرا» و نبودن گریمور زن در میان دست‌اندرکاران سریال، با وجود هنرپیشه زن، به مسئولان آن تذکر داد <ref>‌هاشمی، صدا و سیما پاسخ می‌دهد، ۱۳</ref>؛ همچنین ابراز رضایت از عملکرد تلویزیون پس از انقلاب و طرح مسائل روز در آن <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۷۹</ref>، نشان‌دهنده [[مشروعیت]] و مفیدبودن این رسانه از دیدگاه ایشان بود.

سخنان [[امام‌خمینی]] و اشاراتی که به برخی از برنامه‌ها داشت، گویای اهتمام ایشان به تماشای تلویزیون و دقت در برنامه‌های آن است. برخی از این برنامه‌ها عبارت‌اند از: نمایش زندگی زاغه‌نشینان و سهم عمده آنها در پیروزی نهضت و لزوم رسیدگی به وضع آنان <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۳۲ و ۱۰/۲۳۷</ref>، فعالیت جهادگران [[جهاد سازندگی]] و حضور افراد تحصیل‌کرده در آن و تأثیرش بر بالابردن روحیه کشاورزان و طبقات ضعیف <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۱۸۰؛ ۱۰/۱۵۲ و ۱۱/۵۳۳</ref>، اخبار <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۰۳</ref>، وضعیت اداره‌ها و اهمال‌کاری برخی کارمندان <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۷</ref>، راه‌اندازی کارخانه‌ها به‌ دست مردم در زمان [[محاصره اقتصادی]] <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۱۵</ref>، اشتغال زنان در پشت جبهه‌ها <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۰۳</ref> و برخی مصاحبه‌های مردمی <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۷۲-۷۳</ref>. ایشان در [[وصیت‌نامه سیاسی‌الهی‌]] خود نیز سیمای جمهوری اسلامی را یکی از منابع سخنان خود برشمرد <ref>‌امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۵۱</ref> {{ببینید|متن=ببینید| وصیت‌نامه سیاسی‌الهی‌}}.